Vísir - 20.07.1973, Qupperneq 6

6
Visir. Föstudagur 20. júll 1973.
VÍSIR
Otgefandi:-Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulltrili: Valdimar H. Jóhannesson
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 32. Simar 11660 86611
Afgreiösla: Hverfisgötu 32. Simi 86611
Ritstjórn: Slðumúla 14. Simi 86611 (7,llnur)
Askriftargjald kr. 300 á mánuöi innanlands
I lausasölu kr, 18.00 ein&ikiö.
Blaöaprent hf.
Riddari á röngum stað
Bygging Seðlabankahússins við Arnarhól hef
ur vakið miklar umræður Reykvikinga. Sýnist
sitt hverjum um húsið og staðsetningu þess.
Sumir segja, að óþarfi sé að elta Seðlabankann
um allan bæinn, einhvers staðar verði vondir að
vera. Hinir eru fleiri, ef marka má lesendabréf
dagblaðanna, sem ekki vilja sjá Seðlabankahús á
þessum stað.
Visir hefur nokkrum sinnum birt mynd, þar
sem likan hússins er sett i réttu stærðarhlutfalli
inn i mynd af Arnarhólnum og nágrenni hans.
Ætti sú mynd að geta auðveldað mönnum að gera
upp hug sinn til málsins.
Nú hefur það gerzt, að heldur óliklegur riddari
hefur geystst fram á deiluvöllinn. Hann flytur
ekki fagurfræðileg, söguleg eða útsýnisleg rök
eins og flestir hinna, heldur efnahagsieg rök. Má
af málflutningi hans ætla, að loksins sé fundin
lausn á efnahagsvandanum. Hús Seðlabankans
ráði úrslitum i óhóflegri útþenslu byggingafram-
kvæmda.
Og hver er það, sem hefur svona miklar
áhyggjur af útþennslunni. Það er auðvitað mesta
útþenslustofnun landsins, Framkvæmda-
stofnunin. Engin stofnun þjóðfélagsins hefur á
jafn skömmum tima staðið fyrir eins mikilli
útþensiu, bæði eigin rekstrar og rikisrekstrar, og
einmitt þessi hneykslaða stofnun.
Seðlabankinn sætti um tima töluverðri gagn-
rýni fyrir óhóflega eigin útþenslu, of örar manna-
ráðningar. Fellur hann þó gersamlega i skugga
hinnar nýju stofnunar, sem er á góðri leið með að
verða eitt fjölmennasta fyrirtæki landsins.
Framkvæmdastofnunin var varla fædd, þegar
hún lét með ærnum tilkostnaði innrétta stórhýsi
við Rauðarárstig. Gamansamur maður reiknaði
út um daginn, að með sama áframhaldi mundi
hver einasti íslendingur stunda skriffinnsku hjá
Framkvæmdastofnuninni eftir þrjá áratugi.
Rikisstjórnin hefur nægileg vandamál, þótt
vandræðabarn hennar fari ekki að setja hana i
nýjan bobba. Framkvæmdastofnunin skoraði á
rikisstjórn og bankastjórn Seðlabankans,
væntanlega bankaráðið, þar sem stjórnarflokk-
arnir hafa meirihluta, að stöðva málið. Timinn
segir, að þetta sé ekki mál rikisstjórnarinnar,
heldur Lúðviks Jósepssonar eins sem banka-
málaráðherra. Lúðvik segist ekkert hafa með
málið að gera. Þannig er menúettinn stiginn i
rikiskerfinu þessa dagana.
Það er mjög eðlilegt, að almennir borgarar hafi
ýmislegt út á hús Seðlabankans og staðsetningu
þess að setja. En Framkvæmdastofnunin á ekki
heima i þeim hópi gagnrýnenda. Hún á ekki að
kasta steinum úr glerhúsi sinu. Það gæti leitt til
þess, að almenningi dytti i hug ný lausn á
húsnæðisvanda Seðlabankans, sú lausn, að
Framkvæmdastofnunin verði lögð niður, en
Seðlabankinn fái húsið við Rauðarárstig! Það
væri áreiðanlega ódýr og þjóðhagslega hagkvæm
lausn.
Framkvæmdastofnunin veldur ekki hlutverki
riddarans i þessu máli. Hún er sá aðili, sem
minnst ætti að tala um útþenslu i efnahagslifinu
og framleiðslu efnahagslegra vandamála
—JK

i

Á sama tlma og menn eru hætt-
ir aö hugsa eöa tala I nokkru
minna en milijónum, veröur þaö
háll-hjákátlegt hjá mér aö fara
hér aö gera veöur út úr einum
einasta ræfils hundraökalli meö
mynd af Tryggva gamla. Hvers-
konar smásnudduiegir smámunir
eru þetta, munu menn segja. En
þessi litli ómerkilegi græni bieöill
veröur þó nokkuö stór fyrir þaö,
aö hann snertir viökvæma
strengi, hann snertir tengsl okk-
ar viö landiö, viö sveitirnar og
sumariö. Hann snertir þaö, hvort
og hvernig á aö selja leyfi til aö
dveljast úti i náttúrunni og horfa
á fjöllin.
Þessi eini litli ómerkilegi
hundraökall er nú tekinn fyrir
tjaldstæöi, aö visu flest fyrir út-
lendinga á græna vellinum inni i
Laugardal. Auövitaö er enginn
vandi aö róta upp heilmiklu af
röksemdum fyrir þessari smá-
vægilegu skattheimtu. Hún ku t.d.
tiökast viöa erlendis, hún gengur
lika sjálfsagt upp i veitta þjón-
ustu, snyrtingu, aögang aö heitu
og köldu vatni. Þaö kostar nokkuö
aö þurfa aö kukka. Og auk þess er
þaö sjálfsagt rétt aö þetta eru
slikir smámunir., aö tjaldbúana
munar ekki vitund um þaö.
Kannski er þaö mikilvægasta I
innheimtu gjaldsins, aö þar er
fylgt vissu prinsipi i stjórn
borgarstofnana, sem ekki ber aö
forakta, og þaö eigi alltaf aö taka
eitthvaö gjald fyrir þjónustu, þó
þaö sé kannski ekkert fjárhags-
atriöi. Viö hliö tjaldstæöisins eru
sundlaugarnar og þar gildir sama
prínsipiö, smáupphæö er tekin
fyrir aögang, þó þaö vegi ekkert
upp I allan kostnaöinn viö rekstur
sundlauganna.
En gallinn er bara sá, aö tjald-
tollurinn snertir annaö prinsip á
aöra hliö, sem á sér vist enga
borgardeild til að halda sér fram.
Nú I sumarbllðunni fara hundruð
og þúsundir borgarbúa á bilum
sinum út i sveitasæluna. Og þeir
munu margir þrá aö vikja út af
veginum i kjarri og sólbjartri laut
og slá þar upp tjöldum sinum til
nærvistar viö guö sinn og landsins
náttúru eina nótt.
Fram að þessu hefur þaö veriö
taliö sjálfsagt, aö hver fjölskyld-
an hafi rétt til þess aö tjalda og
megi þannig eignast milliliða-
laust sina hlutdeild i islenzkum
birki- eða fjalldrapailmi. Reglan
er talin sú óskráð, aö fólk hafi rétt
til aö tjalda utan giröinga,
kurteisara er taliö i sumum til-
fellum aö biöja leyfis landeig-
enda, en sjaldan eöa aldrei er
krafizt greiðslu.
En nú er hætt við aö sagt verði:
„Þaö sem þú villt aö aörir geri
þér, þaö skalt þú og þeim gera.”
Og mér finnst aö Reykjavik sem
fulltrúi hins stóra hóps, sem
þarfnast þess að anda að sér sól-
skininu á sumrin, ætti ekki aö
ganga á undan meö fordæmi um
innheimtu tjaldtolla. A eftir þvi
kynni að fara lengri og óvæntur
hali, enda er þegar nokkuð fariö
aö brydda á þvi að mönnum þyki
taka að þrengjast fyrir sínum
tjalddyrum.
Það ætti hiö fyrsta aö afnema
þennan, aö visu smávægilega en
Iskyggilega tjaldtoll og þaö þó
veitt sé vatns og snyrtiaðstaða.
Annað mál er þaö að taka mætti
tolla og gera aörar ráöstafanir til
aö sporna við þvi, ef samtök fara
aö notfæra sér tjaldstæöið og
reisa þar bækistöðvar til lengri
„búsetu”. Þannig hafa hálfopin-
berir útlendir leiöangrar reist þar
skipulegar tjaldborgir og einnig
hafa einstaklingar, sem þar hafa
búiö I tjöldum, oröiö fyrir leiðind-
um af þvi að sértrúarsöfnuöur
hefur byggt þar hálfgildings
tjaldkirkju og efnt til funda i
henni. Væri það náttúrlega miður
fariö, enda þekkist það ekki er-
lendis að sigaunar eða trúar-
söfnuöir geti þannig misnotað al-
menn tjaldstæöi. Næst væri hægt
að Imynda sér, aö einhver banki
eöa sparisjóöur slægi þar niöur
tjaldi sinu til viöskipta og væri
þaö þó óliku saman aö jafna, aö
slikt væri vel þegin þjónusta viö
tjaldbúa.
Ég sagöi áöan,aö það væri farið
aö brydda á þvi að islenzkum
tjaldferðalöngum þætti nokkuö
vera fariö að þrengjast fyrir
tjaldskörum sínum. Menn hafa
t.d. upp á siðkastið orðiö óþyrmi-
Hvaða
veður
út af
einum
skitnum
hundrað
kalli?
lega varir viö þaö, ef þeir koma
kannski seint aö kvöldlagi og sjá
fagran grænan bala á árbakka og
reisa tjald sitt þar til næturdval-
ar, að veiöivörður ræðst heldur en
ekki óþyrmilega á þá og rekur
þetta tjaldhyski miskunnarlaust
burt. Það vildi þá svo illa til, aö
lax þekktist i þessari á, og þar ku
nú vera i lög leitt, aö þvi er veiði-
verðir segja, að enginn megi
tjalda nálægt laxveiöiám.
Ég veit nú ekki einu sinni, hvort
veiöiveröirnir greina þar rétt frá,
kannski eru þetta tóm ósannindi
og yfirgangur, þvi maður gengur
nú ekki með lagasafnið hvaö þá
stjórnartiðindin i feröatöskunni.
En sé það rétt, að algert bann hafi
verið lagt viö tjöldun I grennd viö
veiöiár, þá er vist aö þrengzt hef-
ur mikið, þegjandi og hljóðalaust
fyrir tjaldskörum manna Sé þaö
rétt, virðist takmörkuöum hags-
munasamtökum hafa tekizt að
beita áhrifum sinum I algeru
laumi til að þrengja að kosti al-
mennings, sem auðvitað hefur
ekki frekar en fyrri daginn nein
samtök til aö verja sina hags-
muni. Þó á almenningur að hafa
sina réttargæzluaðila , sem þurfa
aö kippa sliku ranglæti I iag.
Viö, þetta hyski, eins og sumir
vilja kalla okkur, sem notum
þjóövegina til aö komast út I
sumarsólina, veröum og varir viö
ýmsar aörar takmarkanir á aö-
stööu okkar. Þaö fer nú æ meira I
vöxt, aö góö kjarrjóður I grennd
við vegarbrún er girt af. Það gæti
fariö svo smá saman.aö viö verö-
um lokuö úti frá öllum birkiilmin-
um, viö fáum varla afdrep til aö
setjast út i sólina og æja til aö
drekka kaffið úr hitabrúsanum
okkar. Og þegar liður á haustiö og
viö viljum fara meö börnin I
berjamó, þá versnar nú i þvi, þvi
takmarkanir á berjatinslu aukast
og eru að verða likt og veiöar I ám
og vötnum aö tekjulind.
Meö mannfjölgun i fjölbýlinu og
siaukinni bifreiðaeign hrúgast nú
smámsaman upp ný vandamál i
sambúð fjölbýlis og dreifbýlis.
Miklum mannfjölda fylgir, hvar
sem hann fer, hætta á troðningi
og krafa um margvislega þjón-
ustu. Hvarvetna vofir yfir til-
hneiging til höndlunar og
■ kramarnáttúru. Undir niöri er
þaö aö visu eðlilegt, en getur þeg-
ar eftirsóknin verður mikil fariö
út i öfgar og leitt til mismununar,
svo allir nema stóreignarmenn
veröi smámsaman útilokaðir frá
mörgum gæöum náttúrunnar.
Þannig hefur nú greinilega far-
iö með laxveiöarnar. Það er
ósköp ömurleg staðreynd, að
þetta skemmtilega sport sem
veitir borgarbúanum svo holla
útivist og hreyfingu er nú oröið
algert æöristéttargaman, fyri-
bæri, sem varla verður þolaö til
lengdar i okkar þjóöfélagi. Það er
aö visu oröið mjög erfitt aö hagga
viö þvi, af þvi aö svo gífurlegir
fjármunir eru orönir þar i spili,
en þó er orðið aökallandi aö koma
þvi meö einhverjum hætti niður á
jöröina og finna leiðir til aö opna
öörum en stórbubbum aðgang að
þeiri ánægju.
Laxveiöarnar eru þó ekki nema
einn liöurinn i sambandi þéttbýlis
viö sveitirnar og náttúru lands-
ins. Hér á þéttbýlissvæðinu eru nú
um 120 þús. manns í einum
hnapp, sem hafa geysilega sál-
ræna og líkamlega þörf fyrir aö
komast eins og kálfarnir á vorin
út á grængresið. Allar mögulegar
frjálsar leiðir hafa verið og eru
farnar til að koma þessum tengsl-
um á, allt frá sumardvöl barna i
sveit upp I byggingu lúxus-
sumarbústaða og stórjarðakaup
efnamanna. Viðkunnanlegast
væri að viöhalda þessum frjálsu
tengslum og það er um leiö sjálf-
sagt aö sveitamaðurinn fái af þvi
góöar tekjur. En eftir þvi sem aö-
stæöur breytast, þörfin og sam-
keppnin um þessi gæði verður
meiri og peningahyggjan teygir
það út I ógöngur og öfgar, þvi
meiri þörf verður á aö gripa I
taumana.
Það verður fyrst og fremst að