Vísir - 23.02.1974, Blaðsíða 7

Visir. Laugardagur 23. febrúar 1974.
cTVIenningannál
Um fegurð og trega
Sinfóniuhljómsveit islands:
Tónleikar 21. febrúar
HIjómsveitarstjóri Karsten
Andersen.
Einleikari á fiðlu Björn Ólafsson.
Fiðlukonsert i D-dúr op 61, eftir
Ludwig van Beethoven.
Sinfónia i d-moll eftir Cesar
Franck.
Aörir tónleikar síðara
misseris hófust með þvi,
að Björn ólafsson flutti
fiðlukonsert Beethovens.
Fáir tónlistarmenn hafa
unnið tónlistarlífi okkar
jafnmikiðog vel sem Björn
ólafsson um langt tímabil,
ekki einungis sem konsert-
meistari Sinfóníuhljóm-
sveitar okkar heldur og við
kennslu hjá Tónlistarskóla
islands. Von mín og trú er
sú, að hann eigi sem lengst
eftir að vinna að tónmennt
okkar islendinga þótt hann
hætti nú störfum konsert-
meistara.
Veglega valdi hann fiðlukonsert
Beethovens, sem að margra áliti
en talinn hinn bezti, sem saminn
hefur verið. Tæknilega er verkið
afar erfitt i túlkun og flutningi.
bað mun samið árið 1806, þar eð
það var frumflutt 23. desember
sama ár, i túlkun Franz Clement.
bó var það litið flutt unz Josep
Joachim kom þvi á framfæri árið
1850. Eftir það hóf það sina sigur-
göngu allt fram á vora tima.
Verkið er að mörgu leyti keimlikt
t.d. G-Dúr pianókonsertinum og
einnig 4. sinfóniu Beethovens
hvað snertir ljúfleik og þokka.
Innileiki og ástúð
bað væri næstum að bera i
bakkafullan lækinn, að fjalla um
Björn Ólafsson, svo kunnur er
hann tónlistarunnendum, bæði i
starfi og af þvi, sem um hann
hefur verið ritað. Túlkun Björns,
á þessu öndvegisverki auð-
kenndist af innileik og ástúð, mér
liggur við að segja einnig af
trega. Iptonation Björns var
stundum ekki nægilega örugg, sér
i lagi á efra tónsviði. En feiknar-
lega fagran tón getur Björn laðað
úr hljóðfæri sinu, enda mun það
ekki smiðað af neinurn klaufa.
TONLIST
EFTIR BIRGI GUÐGEIRSSON
Bezt fannst mér Björn miðla
okkur af sinni listrænu gáfu i
Larghetto þættinum.
Karsten Andersen stjórnaði af
miklum skilningiá tónverkinu, og
samleikur hljómsveitar og
einleikara að jafnaði góður. Má
Björn vera stoltur af leik sinum,
þótt ekki væri hann hnökralaus
með öllu. Miklir listamenn eru
yfirleitt ekki hrokafullir, heldur
þeim mun litillátari og auðmýkri
fyrir þeirri „gyðju”, sem þeir
hafa tileinkað ævistarf sitt. Hygg
ég, að það eigi við „nestor”
islenskra fiðluleikara. Vil ég
itreka einu sinni enn, að Björn
Ólafsson leyfi okkur hlustendum
að njóta þeirra sérstæðu hæfi-
leika, sem hann fékk i vöggugjöf.
Eftir konsertinn voru Birni færðir
svo margir blómvendir, að annað
sambærilegt minnist ég varla að
hafa séð. Segir það, og undir-
tektir áheyrenda, ekki sina sögu?
Frelsi og fegurð
Seinna verk á efnisskrá tón-
leikanna var eina sinfónian, sem
Cesar Franck samdi. Cesar
Franck var sem kunnugt er
orgelleikari og frábær kennari,
sakir ljúfmennsku hans og
hógværðar. Ævistarf hans var að
mestu orgelleikur, en hann gaf
sér lika tima til tónsmiða. bessi
sinfónia hans ber þess glögg og
skýr merki. Cesar Franck er
álitinn franskt tónskáld og af
mörgum talinn þeirra fremstur,
— en Franck var bara ekki
franskur, heldur flæmskur að ætt
og uppruna, en gerðist franskur
rikisborgari, er á leið.
bessi sinfónia Francks hefur
verið talsvert umdeild sem
tónsmið og sýnist sitt hverjum.
Sinfónian var samin á árunum
1886-8 og hefur náð mikilli hylli
hlustenda m.a. vegna þess hve
frjálslega tónskáldið fer með
form og laglinur og hvernig hún
er byggð af fögrum laglinum
(temum). Einhvers staðar las ég,
að þetta væri ein vinsælasta sin-
fónia meðal hljómsveitarstjóra,
þar eð svo mikil unun væri að
stjórna henni.
Karsten Andersen var næstum
óþekkjanlegur frá næstu tón-
leikum á undan. Hann var ekki i
neinni „járnsmiðju” nú.
Sinfóniunni stjórnaði hann af
talsverðri mýkt og fegurð. Hlut-
Björn ólafsson
fallastyrkur hefði, að minu mati
mátt vera talsvert gleggri og
snarpari. En þessari sinfóniu má
öðrum fremur stjórna á
mismunandi máta. Enn einu sinni
verð ég að finna að blásturshljóð-
færunum. Er hugsanlegt, að ekki
sé hér hægt að bæta úr skák.? A
næstum hverjum tónleikum eru
þeir nánast slæmir, þó að undan-
tekningar séu.
bað kom glöggt fram, að
Karsten Andersen kann að æfa og
þjálfa hljómsveit. Túlkun hans er
að sjálfsögðu algerlega hans
einkamál, liki mönnum betur eða
verr.
bessir tónleikar voru i heild
allvel fluttir, og áheyrendur hygg
ég hafi vel flestir farið heim til sin
með fegurð og ef til ,vill trega i
hjarta.
Þó hló marbendill
,,Hefurðu séð brand-
arann um góða flugvéla-
ræningjann?” sagði vin-
ur minn við mig og
gaukaði að mér litlu
kveri, sem bar titilinn
,,Ali flugvélaræningi”.
Ég fór að fletta honum
og rakst þá strax á
þessa byrjun:
„Einu sinni var flugvélaræn-
ingi, sem hét Ali. — Hann var
frægasti flugvélaræningi i heimi,
þvi hann var svo einstaklega góð-
ur og háttprúður.
begar hann rændi flugvél, sagði
hann alltaf við farþegana: „Herr-
ar minir og frúr! Afsakið að ég
ræni þessari flugvél. En það er
gert i mjög góðum tilgangi, þið
skiljið”.
bá hló ég.
Eg þóttist skilja, að þarna væri
á ferðinni skop, sem gera ætti að
barnasögulestri Olgu Guðrúnar i
útvarpinu sællar minningar, enda
er bókin tileinkuð henni.
Afram fletti ég sögunni og las
um, hvernig skæruliðaforinginn
bar sig upp við Ali vegna flug-
hersins, sem ætlaði að varpa
sprengjum á þorpið þeirra, vegna
þess að þeir voru kommúnistar.
Og enn las ég um viðbrögð Ali
hins góða vegna ætlana flughers-
ins og herforingjanna að skjóta
fólkið i litlu þorpunum. Og um
lýsinguna á Haka herforingja,
sem sagði „þegiþú” við flugstjór-
ann og heimtaði að fá fyrst af
beinanum, sem flugfreyjan bar
fyrir farþegana i flugvélinni.
Hvernig þessi freki herforingi var
svo leiðinlegur, að farþegarnir
voru fegnir, þegar hann sofnaði.
— Og hvernig litla telpan i flug-
vélinni sagði við mömmu sina:
„Ég held Ali sé góður, og ég er
ekki hrædd”.
bá hló ég öðru sinni.
En ég hætti að hlæja, þegar ég
hafði lokið lestri sögunnar allrar,
þvi þá fóru smám saman að
renna á mig tvær grimur.
Kannski höfundarnir væru ekkert
að gantast? Kannski átti þetta
ekki að vera brandari hjá þeim,
heldur bláköld, alvöru-, hjart-
næm barnasaga?
Svo rakst ég á umsögnina á
menningarsiðu Visis á miðviku-
dag um þetta hjartnæma kver um
skæruliðann góða. Hún byrjaði á
einhverri hálfvelgju um, að frá-
sagnir fjölmiðla af flugvélarán-
um væru flestar á einn veg, þær
væru flokkaðar sem glæpsamlegt
athæfi, og hentaði sú flokkun vel
„bEIM SEM EKKI bURFA AÐ
GRIPA TIL ÖRbRIFARAÐA TIL
AÐ FA FRAM SJALFSÖGÐ
LÝÐRÉTTINDI”, eins og grein-
arhöfundur komst að orði.
Ég gat hreint ekki betur fundið,
en að undir slægi hjarta þess, sem
fulla samúð hefur með flugvéla-
ræningjunum i frásögnum fjöl-
miðlanna. Enda var framhald
greinarinnar lengi framan af i
eftir
Guðmund Pétursson
þeim dúr, að greinarhöfundur,
Bergþóra Gisladóttir, þurfti að
létta af hjarta sinu i sambandi við
þessi neyðarúrræði kúguðu þjóð-
anna, og var hún iengi að koma
sér að efninu sjálfu, barnasög-
unni um flugvélaræningjann.
Fyrst varð hún t.d. að benda á, að
misjafnar forsendur væru fyrir
flugvélaránunum — og þar með
mátti greina, að þau gætu vel
hugsanlega verið þarfaverk hin
mestu.
bá hló ég þriðja sinni.
En ég átti eftir að skella ræki-
lega upp úr, þegar ég hafði lokið
lestri allrar umsagnarinnar.
Nokkrum orðum var farið um, að
þetta efni hefði ekki verið borið
fyrir börnin áður. (Æ, það
var lakara!). Sagt er litil-
lega af söguþræði bókar-
innar, og þykir greinarhöfundi
aðeins eitt illt. Nefnilega
hve slæma pressu flugfreyj-
an, sem kemur einu sinni við
sögu, fær i bókinni..”
.... og finnst mér það ljóður á
sögunni, þvi gagnrýni á flugfreyj-
ur á þar ekki heima, þó vissulega
séu flugfreyjur upp og ofan”.
Já, finnst ykkur þetta ekki einn
forkostulegur brandari allt sam-
an?
Allt ruglið er svo botnað með
þessu grafalvarlega hátiðar-
bragði:
„Gildi þessarar bókar er eink-
um fólgið i þvi, að hún er
skemmtilegt og þarft mótvægi og
að hún fjallar um mikilvæg mál,
sem eru ofarlega á baugi”.
bá hló ég i siðasta sinn að þess-
um brandara.
Eins og i allri vei- heppnaðri
fyndni, þá er i þessu sorglegur
tónn. Hann liggur i algerri blindu
þeirra, sem leggja hönd á þetta
verk.
Fyrst þeirra, sem i blindni trú-
ar sinnar sjá ekki blóð saklauss
fólks drjúpa af höndum átrúnað-
argoða sinna og reyna að snúa
fleiri til sömu trúar, nefnilega
þeim, sem eru mest auðtrúa,
börnunum.
Svo hinna, sem setja upp spari-
svip og taka verkið til „hlutlægr-
ar meðferðar og mats" og blabla-
blabla. Renna stoðum undir
gagnsemi svona boðskapar og
skrifa: „Gildi þessarar bókar
er...”
bvi verður mér á að skrifa:
,,Nei, hættið nú alveg!”
fréttunum?
Vihu fá þær heim til þín samdægurs? Eða viltu bíða til
næsta morguns? VÍSIR flytur fréttir dagsins ídag!