Vísir - 30.05.1974, Síða 6

6
Vlsir. Fimmtudagur 30. mal 1974.
vísir H olsl kef lo i verð
Útgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
Fréttastjóri:
Ritstjórna rfuiltrúi:
f'réttastj. erl. frétta:
Auglýsingastjóri:
Auglýsingar:
Afgreiðsla:
Ritstjórn:
Reykjaprent hf.
Sveinn R. Eyjólfsson
Jónas Kristjánsson
Jón Birgir Pétursson
Haukur Helgason
Björn Bjarnason
Skúli G. Jóhannesson
Hverfisgötu 32. Simar 11060 86611
Ilvcrfisgötu 32. Simi 86611
Siðumúla 14. Simi 86611. 7 linur
Askriftargjald 600 kr. á mánuði innanlands.
i lausasölu 35 kr. eintakið. Biaðaprent hf.
Betur má ef duga skal
Byggðakosningarnar á sunnudaginn voru
aðeins forieikur alþingiskosninganna 30. júni. Hið
raunverulega uppgjör i landsmálunum er enn
eftir. Kosningasigur sjálfstæðismanna á sunnu-
daginn hefur ekki áhrif á þróun landsmálanna,
nema honum sé fylgt eftir með hliðstæðum sigri i
alþingiskosningunum.
Áþreifanlegur árangur sigursins i byggða-
kosningunum var tviþættur. 1 fyrsta lagi var
Reykjavik varin gegn upplausnarflokkunum. Og
i öðru lagi fékk Sjálfstæðisflokkurinn stóraukin
áhrif á stjórn bæja og kauptúna landsins. En
fylgisaukningin úr 42,8% i 50,5% á landinu i heild
er og verður óáþreifanleg i landsmálunum,
unz þetta fylgi er komið i höfn i væntanlegum
alþingiskosningum.
Við búum enn við rikisstjórn, sem stefnir
áfram að þvi að gera landið varnarlaust. Hún er
komin á lokasprettinn að þvi markmiði og kemst
á leiðarenda eftir kosningarnar, nema kjósendur
gripi rækilega i taumana 30. júni. Hinn mikli
þjóíðarmeirihluti, sem vill, að ísland verði áfram
varið land enn um sinn, fær ekki knúið þá stefnu
til sigurs á neinn annan hátt en með stuðningi við
Sjálfstæðisflokkinn.
Við búum enn við rikisstjórn, sem hefur ekki
hin minnstu tök á efnahagsmálunum og á ekki
önnur úrræði en að gefa út gúmmitékka á inni-
stæðulausan reikning i Seðlabankanum. Hinn
mikii þjóðarmeirihluti, sem vill aðhald i rikis-
fjármálunum og nýja viðreisn atvinnulifsins, fær
ekki knúið þá stefnu til sigurs á neinn annan hátt
en með stuðningi við Sjálfstæðisflokkinn.
Við búum enn við rikisstjórn, sem er svo hug-
fangin af 50 milna fiskveiðilögsögunni, að hún
heldur að sér höndum i nauðsynlegri og tima-
bærri útfærslu i 200 milur. Hinn mikli þjóðar-
meirihluti, sem vill skjóta útfærslu landhelginnar
i 200 milur, fær ekki knúið þá stefnu til sigurs á
neinn annan hátt en með stuðningi við Sjálf-
stæðisflokkinn.
Við búum siðast en ekki sizt við rikisstjóm
sundraðra vinstri afla undir andlegri leiðsögn
Alþýðubandalagsins. Veiklyndi forustu
Framsóknarflokksins heldur við þessu annarlega
ástandi. Eftir kosningar hyggjast saumaklúbbar
hernámsandstæðinga undir merkjum Samtaka
frjálslyndra og vinstri manna taka upp stuðning
við þessa stjórn. Og Alþýðuflokkurinn er beggja
handa járn, — vis til að leita huggunar i nýrri
vinstri óstjórn. Hinn mikli þjóðarmeirihluti, sem
er orðinn langþreyttur á öngþveiti i rikisstjórn-
inni, fær ekki knúið stefnu sina til sigurs á neinn
annan hátt en með stuðningi við Sjálfstæðisflokk-
inn.
Sjálfstæðismenn, óháðir kjósendur og ungir
kjósendur náðu góðu samstarfi i byggðakosning-
unum. Með frekara samstarfi i alþingis-
kosningunum geta þessir aðilar tryggt þjóðinni
varið land, aðhald i rikisfjármálum, nýja efna-
hagsstefnu, 200 milna landhelgi og nýja kjölfestu
i stjómmálunum.
Helreið vinstristjórnarinnar hefur gefið þjóð-
inni tækifæri, sem hún hefur ekki haft áratugum
saman. Byggðakosningarnar á sunnudaginn
sýndu, að þjóðin getur stokkað upp stjórnmála-
spilin og lagt grundvöll traustara nútimaþjóð-
félags. En betur má, ef duga skal. Það reynir
fyrst á það 30. júni, hvort þjóðin gripur þetta
einstæða tækifæri. _jK
bólgunnar brotn-
ar á iðnríkjunum
Verðbólgualdan kaffærir nú
hverja rikisstjórnina á fætur ann-
arri um allan heim. Sumar þeirra
standast holskefluna, aðrar
berast með hcnni og tapa völdum.
Það er engin furða, þótt
verðbólgan hafi þessi áhrif. Jafn-
vel atvinnuleysi innan hóflegra
marka veldur almenningi ekki
eins miklum ótta segir brezka
tlmaritið Economist og lýsir
áhrifum verðbólgunnar á þennan
hátt: „Menn geta ekki treyst þvi,
að endar nái saman I heimilis-
haldi sinu, þeir sjá sparifé sitt
fuðra upp, og þeir mega búast við
þvi, að ellilifeyririnn nægi ekki til
þess að framfleyta þcim, þegar
þeir hætta störfum.”
A þriggja mánaða timabili i
byrjun þessa árs hefur verið
mikið umrót I stjórnmálalifi
þriggja öflugustu rikja Vestur-
Evrópu, Bretlandi, Frakklandi og
Vestur-Þýzkalandi. Verðbólga og
verkfall kolanámumanna kom
rikisstjórn Edward Heath frá
völdum í Bretlandi. Dýrtiðin var
eitt helzta deilumálið i forseta-
kosningunum i Frakklandi.
Löngu áður en Guillaume-njósna-
Edward Ileath. Lofaði að koma I
veg fyrir verðhækkanir, mistókst
og tapaði þingkosningum.
málið varð Willy Brandt að falli,
hafði óánægja vegna verðbólgu
þjakað stjórn hans.
Allt frá Islandi til Astraliu og
frá Belgiu til Japan hefur dýrtiðin
annaðhvort orðið rikisstjórnum
að fjörtjóni eða leitt til breytinga
á stjórnarforystu. Fréttastofan
Associated Press hefur tekið
saman yfirlit urh þróun þessara
mála viða I heiminum og er stuðzt
viö það i þessari grein. Frétta-
stofan segir, að athugun sin hafi
meðal annars leitt það i ljós, að
óttinn við efnahagslegt hrun
heima fyrir ráði nú meiru um
úrslit kosninga en stefna I utan-
rikiismálum. Á timum bættrar
sambúðar milli austurs og
(('vesturs horfi menn fram hjá
öryggismálum og einblini á efna-
hagsmálin.
t stjórnmálum er auðvitað
mjög hættulegt að alhæfa.
Raunar aldrei unnt að benda á
(f neitt einstakt atriði og segja, að
það ráði kosningaúrslitum. Auð-
vitað var það andlát Pompidous,
Frakklandsforseta, sem leiddi til
umrótsins i Frakklandi. Kola-
verkfallið kom Heath til þess að
efna til kosninga, og Guillaume-
njósnamálið varð Brandt endan-
(( lega að falli.
Þótt deilur um lausn hins mikla
efnahagsvanda hér á landi hafi
leitt til þess, að rikisstjórn ölafs
Jóhannessonar sprakk, ráðast
kosningarnar ekki siður af
ábyrgðarlausri stefnu hennar i
varnarmálum. Glundroði vinstri
flokkanna og úrslit byggða-
kosninganna koma auðvitað
einnig til með að hafa mikil áhrif i
þingkosningunum. Þannig er i
hverju landi unnt að nefna og
finna sérgreind atriði, sem hafa
áhrif á úrslit kosninga. En
sameiginlegi þátturinn er alls
staðar verðbólgan.
Efnahagssamvinnu- og fram-
farastofnunin (OECD) i Paris
hefur sent frá sér eftirfarandi
skrá um vöxt verðbólgunnar i
einstökum löndum frá þvi i marz
1973 þar til i marz 1974: Vestur-
Þýzkaland 7,2% Holland 9,3%,
Belgla 9,5%, Sviss 9,7%, Banda-
rikin 10,2% Sviþjóð 10,8%, Frakk-
iand 12,2%, Bretland 13,5%, ttalia
llllllllllll
umsjón B.B.
14,3%, Spánn 15,7%, Japan 24%,
Island 32,4% og Grikkland 33,4%.
t mörgum þessara landa,
þ.á m. Vestur-Þýzkalandi, sem
stendur tiltölulega vel að vigi,
hefur verðbólgan tvöfaldazt á
siöustu fimm árum. t ýmsum
landanna, eins og til dæmis á
Islandi, stefnir i átt til enn meiri
verðbólgu.
Samkvæmt útreikningi viku-
ritsins Economist, þarf Breti,
sem nú hefur 2.4 milljónir isl.
króna i árslaun, að hafa 9.6 millj-
ónir 1978 til að geta notið sömu
lifskjara. Timaritið segir, að
likur séu til þess, að hann fái ekki
þessa hækkun. I Belgiu hefur
tekizt nokkuð vel að halda verð-
lagi i skefjum. Þar gátu menn
gert venjuleg innkaup til heimilis
fyrir 1000 krónur 1969, nú kosta
sömu vórur 1300 krónur.
Willy Brandt. Aður en njósnarinn
Guillaume kom fram I dagsljósiö
var verðbólgan að verða Brandt
að falli.
Hér á eftir fer yfirlit Associated
Press fréttastofunnar yfir
ástandið i nokkrum löndum
miðað við það, sem gerzt hefur á
árinu 1974:
Bretiand: Edward Heath leiddi
flokk sinn til valda 1970 með
loforðinu um að lækka verðlag ,,i
einu vetfangi”. Þegar Heath
efndi til kosninga 28. febrúar sl.,
haföi verðbólgan aukizt um 4% á
stjórnartimabili hans i 13,2%.
Brezkir stjórnmálaskýrendur
töldu, að Heath hefði ekki sizt
tapað kosningunum vegna þess,
að hann réð ekki við verð-
hækkanirnar. Eftir kosningar tók
minnihlutastjórn Harold Wiison
við. Þvi er spáð, að á þessu ári
vaxi verðbólgan upp i 18%.
Frakkland: Verðbólgan var eitt
helzta kosningamálið i barátt-
unni, sem leiddi til þess, að
Francois Mitterrand. Sóslalisk
áform hans og þar með aukin
dýrtlð stuðluðu að falli hans i for-
setakosningunum.
Valery Giscard d’Estaing fjár-
málaráðherra var kjörinn forseti
19. mai. Giscard vann
með naumum meirihl. en hann
hélt þvi fram, að dýrtiðin mundi
aukast enn frekar, ef Francois
Mitterrand kæmist að og byrjaði
að framkvæma sósialiska stefnu
sina.
Vestur-Þýzkal.: Pólitiskir
heimildarmenn i Bonn sögðu
fréttamanni AP, að það hefði
fremur verið verðbólgan en
njósnarinn Guillaume, sem hefði
verið á bak við vandræði Willy
Brandts. Þeir sögðu, að flokkur
hans hefði verið byrjaður að leita
að nýjum foringja, þar sem hann
hefði ekki ráðið við dýrtiðina.
Sósial-demókratar hefðu valið
Helmut Schmidt, þar eð hann
hefði orð á sér fýrir að vera
harður i horn að taka I fjármálum
rikisins. Orðið „verðbólga” hefur
meiri áhrif á Þjóðverja en aðra.
Tvisvar sinnum á þessari öld hafa
Þjóðverjar verið þurrkaðir út
fjárhagslega. A árunum 1920-30
olii verðbólgan þvi, að brauðverð
hækkaði í milljónir marka og
rikisstjórnin hafði ekki undan að
prenta peningaseðla. Eftir siðari
heimsstyrjöldina var þýzka
markið lýst verðlaust með einu
pennastriki.
Belgia: Verðhækkanir urðu
rikisstjórninni að falli i janúar,
efnt var til kosninga og ný, veik
rikisstjórn tók við eftir margra
vikna stjórnarkreppu.
tsiand: Búizt er við aö verð-
bólgan komizt a.m.k. i 40% á
þessu ári. Deilur um viðnám gegn
henni urðu vinstri stjórninni að
falli. Þingkosningar verða 30.
júnl, og i þeim verða efnahags-
málin annað helzta málið.
Astralia: Gough Whitlam, for-
sætisráðherra Verkamanna-
flokksins, reyndi að halda verð-
bólgunni i skefjum. En stjórnar-
andstaðan undir forystu Bill
Snedden þvingaði fram
kosningar, sem lauk með
naumum sigri rikisstjórnarinnar.
13,6% verðbólga á siðasta ári var
helzta kosningamálið.
Japan: Kakuei Tanaka, for-
sætisráðherra, hefur sagt á
japanska þinginu: „Ég tel sjálfan
mig persónulega ábyrgan fyrir
þvi, ef verðbólguþróuninni er ekki
snúið við. „Vinsældir Tanaka
voru miklar, þegar hann tók við
völdum 1972. Þær hafa dvinað
mjög siðan vegna verðbólgunnar.
Flokkur hans, Frjálslyndi
flokkurinn, stendur frammi fyrir
kosningum til efri deildar
þingsins i júli nk. úrslitin þá ráða
miklu bæði um framtið Tanaka og
frjálslyndra. Verkalýðsfélögin i
Japan knúðu fram 30% kaup-
hækkun nýlega, en samt gengu
þau undir borðum með þessum
áletrunum 1. mai: „Niður með
verðbólguna! ” „Niður með
Tanaka!”