Vísir - 04.10.1974, Blaðsíða 7

Vlsir. Föstudagur 4. október 1974.
7
llllllllllll
m mm.
UMSJÓN:
G. P.
ísraelar geta þó ekki vanmetiö,
hversu alvarlegur ávinningur þessi
tiltölulega litli sigur Egypta kann
að hafa veriö þeim. Þeim sem
öðrum er ljóst, hve mjög það
hressti upp á þjóöarsál Araba, að
egypzkar hersveitir skyldu megna
það að ráðast vestur yfir Súez-
skurðinn.
í augum flestra Araba táknaði sú
yfirferö það, að þeir hefðu brotið af
sér hlekki óttans. Aður hafði herj-
um þeirra verið núið hugleysi,
getuleysi og allsherjar aumingja-
skap um nasir.
A hinn bóginn þykir flestum
hernaðarsérfræöingum, sem ísra-
elar hafi hrundið áhlaupinu, og
núna hafa þeir aukið hernaðarmátt
sinn siðan, svo að þeir þykja
jafnvel öflugri heldur en þeir stóðu
fyrir októberstríðið.
Rabin, sem stjórnaði herafla
tsraeslrikis i hinu sigursæla striði
1967, hefur tekið upp breytta stefnu
i hernaðarmálum landsins. Hann
sagði nýlega I viðtali: „tsrael verð-
ur að stefna að þvi I hernaðar-
uppbyggingu sinni að verða fært
um að lama heri Araba i einu höggi
ef til striðs kæmi, frekar en að vera
bara fyrirbyggjandi afl.”
I svipaðan streng tók einn með-
ráðherra hans á dögunum og
sagði, að ekki mætti útiloka, að
tsraelar myndu I annan tima gæta
sin á þvi að vera fyrri til.
En önnur meginbreyting á stefnu
ísraelsstjórnar, sem vakið hefur
eftirtekt, er áberandi meiri vilji til
að koma á friði, þótt ekki væri
nema hægt og bitandi og með þvi að
láta eitthvað I skiptum fyrir annan
ávinning.
Eins og forsætisráðherrann sagði
I þessu sambandi: „Þetta þrátefli
getur ekki staöið I mörg ár. Annað-
hvort miðar okkur I átt til friðar
eða allt hleypur i pólitiskan baklás,
sem mundi auka á ófriðarhættuna.
í skiptum fyrir frið er tsrael
reiðubúið að láta af hendi eitthvað
af yfirráðasvæði sinu.”
Rabin sagðist luma á korti fyrir
friðartfma, en vildi þó aðeins
leggja fram venjulegt landabréf I
Stjórn Goldu Meir — sem stðan
varð að víkja að mestu, vegna þess
að hún hafði látiö árásina 6.
október koma sér að óvörum.
viðræðum við fulltrúa Araba, á
meðan þeir ekki legðu eitthvaö til á
móti.
Israelar hafa á þessu eina ári
rekið sig áþreifanlega á það, að
hernaðarsigrar þeirra á vigvöllun-
um hverfa gersamlega I skuggann
af pólitiskum ávinningum Araba á
alþjóðlegum vettvangi — mest
fyrir tilstilli „oliusvipunnar”, sem
Arabar hafa látið dynja á
stuðningsmönnum tsraela.
Þó sýnast tsraelar gera sig
nokkuð ánægða með aö njóta þess
stuönings, sem Bandarikin láta
þeim i té, umfangsmikillar hernað-
araðstoðar þeirra og nokkurs
stjórnmálalegs stuðnings. — 1
augum tsraela gerir hann meira en
vega upp þann atkvæðafjölda, sem
Aröbum hefur tekizt að smala utan
um málstað þeirra á vettvangi eins
og allsherjarþingi Sameinuöu þjóð-
anna.
cTVIenningarmál
Eftirmœli Samvinnu
Með 3ja hefti Sam-
vinnunnar 1974 sem út
kom fyrir nokkrum
vikum lauk útgáfu
ritsins með þeim hætti
sem verið hefur undan-
farin 7 ár eða svo, siðan
á miðju ári ,1967. Er
unnt að tala um þessi
ár sögu þess sem
„tilraun” og spyrja
hvort hún hafi tekist
eða mistekist, og i
hverju mistök eða
ávinningur hennar hafi
þá falist?
Það er nú þegar I stað
misvlsandi að tala um tilrauna-
starf þegar annars vegar eru
heilir sjö árgangar, 42 timarits-
hefti, yfir 2000 bls. I stóru broti.
Það er heilmikið verk að
vöxtum, sem hér hefur verið
unnið. Engu að siður hygg ég að
hinir velviljuðustu lesendur
Samvinnunnar hljóti að viður- .
kenna að ritið hefur ekki staöið
til fulls við þau fyrirheit sem
vakin voru af útkomu þess I
hinum nýju sniðum. Hvernig
skyldi standa á þvi?
Efni og undirtektir
Areiðanlega voru greina-
flokkar Samvinnunnar um
einstaka þætti þjóðmáia og
menningarmála, aðalefni
ritsins hverju sinni, mark-
verðasta nýjungin sem þar var
hafin. Þarna var þess freistaö
að skapa nýjan umræðuvett-
vang á milli tlmarita I fyrri stil
og hinna daglegu fjölmiðla sem
timaritum er vitaskuld torvelt
að keppa við I fréttaflutningi
eða umræðu. En i greina-
flokkum Samvinnunnar voru
tekin upp timabær viðfangsefni
hverju sinni, ofarlega á baugi I
umræðu liðandi stundar, og
þeim var unnt að gera ýtarlegri,
djúptækari skil, ef vel var á
haldið, en blöð og útvarp geta að
jafnaði, vegna þess hve miklu
rýmri timi ritsins var til efnis-
öflunar og undirbúnings yfir-
sýnar yfir efnið.
Þegar litið er yfir efnisyfirlit
Samvinnunnar sem fylgir
þessu lokahefti Sigurðar A.
Magnúss- við ritstjórnina, sést
lika brátt hve fjölþættur og yfir-
gripsmikill þessi efnisþáttur
ritsins hefur verið. Og það hygg
ég lika að i þessum greinum hafi
ýmsum brýnum viðfangsefnúm
einatt verið gert furðu rækileg
skil á sinum stað og tima i
urmæðunni þótt hér verði engin
dæmi rakin i þetta sinn. En það
hefur óneitanlega stundum
verið undrunarefni hversu litla
eftirtekt og undirtektir út i frá
þetta efni Samvinnunnar hefur
vakið, einnig þegar ótvirætt
tókst best til um efnisval og
meðferð efnisins. Samvinnan
hefur alla tið komið út i stóru
upplagi á islenzkan mælikvarða
— þetta 4000-6000 eintökum að
sögn ritstjóra i þessu lokahefti.
En þetta viðbragðaleysi hefur
oft og einatt komið manni til að
spyrja hverjir það eiginlega
væru sem læsu Samvinnuna.
Slikt og þvlllkt undirtekta-
leysi viö eftirtektarverðu tima-
ritsefni er raunar ekkert
einsdæmi um Samvinnuna.
Þrátt fyrir alla okkar fjölmiðlun
i útvarpi, blöðum og ýmiskonar
timaritum virðist einatt furðu
mikið samgöngu — og sam-
skiptaleysi á milli fjölmiðlanna,
umræða þeirra sin i milli dauf-
leg og oft fjarska frumstæð það
sem hún þó er. En nýjung eins
og sú sem Samvinnan hóf með
greinaflokkum einum þarf á
lifandi undrirtektum lesenda og
keppinauta sinna að halda,
andsvörum og gagnrýni og
áframhaldandi umræðu, til að
hún megi þrifast og þróast
áfram tilfullra nota.Vera má að
sllkar undirtektir hafi i
einhverjum mæli komið fram i
beinum skiptum ritsins og rit-
stjóra við lesendur og höfunda.
En út I frá gætti þess litt eða
ekki. Og það hygg ég að orðið
hafi Samvinnunni til tjóns á
umliðnum árum.
tJthald og
einbeiting
Sjálfsagt verða greinaflokkar
Samvinnunnar það efni ritsins
sem helst verður leitað uppi á
ný eftir að útgáfu ritsins með
þessum hætti er lokið. En
auövitað hefur þetta efni að sinu
leyti verið fjarska misjafnt að
sinum verðleikum, efnis- og
höfundavali til umræðu og
undirbúningi og meðferð
efnisins. Oft var eins og aðhald
og einbeitni skorti af hálfu rit-
stjórnar i verkaskiptingu milli
höfunda og annarri skipu-
lagningu umræðunnar og tók þá
hver eftir öðrum sömu eða
svipuð sjónarmið en önnur voru
3,9MSAM
VINNAN
með öllu afrækt. Og „hring-
borðsumræbur” þær sem ritið
efndi stundum til og birti siðan
urðu fyrir minn smekk aldrei
meir en læsilegt rabb út og
suður — þegar best lét. Ef unnt
er að tala um einhver ein
afdrifarik mistök sem orðið hafi
Samvinnunni að fótakefli hygg
ég að það hafi verið að leggja
ekki frá öndverðu miklu meira
kapp og einbeitni við þennan
mikilsverða efnisþátt. Það var
ótvirætt visasti vegurinn til að
standa við metnaðarmark
ritsins sem Sigurður A.
Magnússon lýsir i sinni siðustu
forustugrein — „að bregða upp
sem fjölþættastri mynd af
islenzku samfélagi á liðandi
stund, spegla þá strauma sem
fóru um þjóðfélagið og þær
hugmyndir sem hæst bar á
hverjum tima.”
Annað efni Samvinnunnar á
umliðnum árum hefur sem sé að
sinu leyti verið enn sundur-
lausara, misjafntað verðleikum
og misvalið til birtingar, það
sem verst gegndi satt að segja
óbirtingarhæft i óbreyttri mynd.
Hitt væri að visu vandalaust að
nefna. dæmi um markverða
greinar um margbreytileg efni i
Samvinnunni þessi ár, en oft
hefur farið jafnmikið eða meir
fyrir efnum sem alls engin not
virtust að. Vera má að þetta
hafi að einhverju leyti stafað af
Sigurður A. Magnússon — rit-
stjóri Samvinnunnar 1967-74.
NB: og myndir af tveimur
siðustu heftum Samvinnunnar)
stefnu ritstjórans að hafa ritið
sem opnast fyrir alls konar
„nýjum viðhorfum” og þá ekki
sist málflutningi og skoðunum
„ungs fólks,” sem i seinni tið er
oft talað um sem sérstaka
manntegund ef ekki alveg sér á
parti þjóðflokk. En einmitt
slikir höfundar og viðfangsefni,
þótt nýtileg séu, geta þurft á
næmri ritstjórn að halda, aðstoð
viö frágang og efnismeðferð en
ekki ritskoðun, vel að merkja,
til að njóta sin og komast til
skila. Slik fyrirgreiðsla, og
óhjákvæmileg vinsun ^efnis til
birtingar, held ég að hafi verið
alveg ónóg. Og mikil barlest af
litt eða ekki nýtu efni er ógnar-
byrði i timaritsgerð.
Vera má samt að Samvinnan
þyki þegar frá liður einhvers
konar heimild um viðhorf, mál-
flutning, skáldskaparviðleitni
„ungs fólks” á timum ritsins, en
þetta hefur verið mjög vaxandi
efnisþáttur I ritinu siðustu árin.
Þetta er þó heldur óliklegt af þvi
hve fátt af þessu efni hefur
magnað að vekja neina
verulega eftirtekt nýtt af
nálinni.
Af hverju að hætta?
En það má lika vera að Sam-
vinnan hafi staðið svona opin að
undanförnu af þvi hvað ritið var
stórt og mikið rúm að fylla
hverju sinni. Sé það svo að
útgáfu ritsins sé hætt vegna
þess að tilkostnaður hafi verið
orðinn óbærilegur miðað við út-
breiðslu og verðlagningu ritsins
— þá er hér um sjálfskaparviti
útgáfunnar frá öndverðu að
ræða. Satt að segja hygg ég að
Samvinnan hefði getað komið
að öllu sama gagni þótt hún
hefði verið verulega minni hvert
hefti — ef meiri efnisvöndun og
einbeiting hefði fy lgt i
kaupunum.
Hitt er samt verra ef útgáfu
ritsins i þessum sniðum er I
rauninni hætt af þvi að forráða-
menn samvinnuhreyfingarinn-
ar hafi haft misþóknun á skoð-
unum og hávaðasömum rithætti
sem stundum hefur gætt I Sam-
vinnunni. Areiðanlega er mikil
hæfa i skoðun Sigurðar ritstjóra
I forustugrein siðasta heftis:
„Það er afdrifarikur mis-
skilningur, að vandamál sam-
vinnuhreyfingarinnar séu fyrst
og fremst efnahagsleg og við-
skiptaleg: þau eru ekki siður
félagsleg, menningarleg og
pólitisk, en af einhverjum
ástæðum veigra menn sér við að
horfast i augu við það — með
þeim afleiðingum að hreyfingin
hefur félagslega og menningar-
lega slagsiðu. Hvort sem
mönnum likar betur eða verr, er
samvinnuhreyfingin i eðli sinu
pólitiskt afl sem miðar að þvi að
umbreyta þjóðfélaginu I anda
samhjálpar og samábyrgðar, og
sé þetta hlutverk hennar
vanrækt biður hún tjón á sálu
sinni.”
Hvað sem tekist hefur og mis-
tekist hygg ég að þvi verði ekki
neitaö að meginstefna Sam-
vinnunnar hefur verið að efla
viötæka umræðu um þjóðfélags-
og menningarmál —- með
þennan skoðunarhátt að leiðar-
ljósi. Þyki þetta ekki hafa tekist
eins vel og skyldi — þá eru það
ekki rétt viðbrögð að hætta
útgáfu ritsins. Þvert á móti ætti
þá að reyna til að efla það og
endurbæta, svo þarfleg viðbót
sem það þrátt fyrir allt hefur
verið við aðra fjölmiðlun,
timarita — og bókakost i
landinu.
TIMARIT
EFTIR ÓLAF JONSSON
Heimilisrit
og hugsjónir
En of snemmt er að „mæla
eftir” Samvinnuna þótt einum
þætti ljúki I sögu ritsins. Útgáfu
þess er jafnharðan haldið áfram
i breyttu sniði, undir ritstjórn
Gylfa Gröndals, fyrsta hefti
komið út af þremur sem
væntanleg eru til áramóta, en
eftirleiðis eiga að koma út tiu
hefti á ári. Hvert hefti er að visu
allmiklu minna en áður var, 28
bls. Nú á Samvinnan að verða
að nýju „hvort tveggja i senn”
málgagn samvinnumanna og
vandað og læsilegt heimilisrit” i
likingu við það sem áður var á
ritstjórnartið Hauks Snorra-
sonar og siðan Benedikts
Gröndals.
Hin nýja Samvinna er fyrir
alla muni ásjálegt og læsilegt
blað, „heimilisefni” i fyrsta
hefti, ef það er réttnefni, hygg
ég aö hafi allvel tekist. En eftir
er að sjá hvernig tekst að fram-
fylgja þessari ritstjórnarpólitik
að öðru leyti, gera ritið bæði
vinsælt og útbreitt rit til
skemmtunar og fróðleiks og
jafnframt áhrifamikið málgagn
fyrir,,hugsjón samvinnu” I
þjóölifinu. Hræddur er ég um að
til þess þurfi annarra ráða við
en reynd eru i fyrsta heftinu —
meö löngum viðtölum við, og
sparilegri mynd af, einstökum
forustumönnum hreyfingar-
innar og fyrirtækja hennar. En
það er vissulega vonandi að vel
takist og Samvinnan megi enn
sem fyrr hafa hlutverki að
gegna á blaðamarkaði,
umræðuvettvangi um þjóðmál
og menningar I viðtækum
skilningi þeirra orða.