Vísir - 21.11.1974, Page 6

6
Vlsir. Fimmtudagur 21. nóvember 1974.
VÍSIR
Útgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfíilltrúi: Ilaukur Helgason
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
Afgreiösla: Hverfisgötu 44. Simi 86611
Ritstjórn: Siöumúla 14. Simi 86611. 7 linur
Áskriftargjald 600 kr. á mánuöi innanlands.
i lausasöiu 35 kr. eintakiö. Blaöaprent hf.
Rauð hætta
Kommúnistar eiga nú betri tækifæri i Evrópu
en lengi hefur verið.
Þeir, sem nú eru á miðjum aldri, munu
minnast timanna eftir striðið, þegar
kommúnisminn átti miklu fylgi að fagna, allt frá
Noregi suður til Italiu.
Kommúnistar höfðu viða verið framarlega i
neðanjarðarhreyfingu.
Við striðslokin féllu Austur-Evrópurikin i
hendur þeirra, flestöll fyrir tilkomu hers Sovét-
rikjanna.
Staðan breyttist við tilkomu Atlanthafsbanda-
lagsins og miklu fremur við þá miklu velmegun,
sem varð i Vestur-Evrópu.
Framfarirnar og kjarabætur eyddu áhuga al-
mennings á róttækum flokkum.
Fylgi kommúnista hjaðnaði hratt. Þeir misstu
sums staðar alla eða nærri alla þingmenn.
Nú eiga kommúnistar ný tækifæri á Spáni og i
Portúgal.
Eftir fall einræðisins i Portúgal er
kommúnistaflokkurinn sá bezt skipulagði af
flokkunum, og hann á aðild að rikisstjórn.
Bandarikjastjórn hefur haft miklar áhyggjur
af viðgangi portúgalska kommúnistaflokksins, og
menn hafa óttazt, að hún kunni að beita Portúgal
einhverjum efnahagslegum þvingunum.
Telja má vist, að Bandarikjastjórn hafi gengið
nokkuð langt i sliku gagnvart stjórn Allendes i
Chile. Til sliks mun vonandi ekki koma gagnvart
Portúgal.
Kommúnistum er spáð allt að tuttugu af
hundraði fylgis i væntanlegum þingkosningum i
Portúgal.
Kommúnistaflokkur á mikið fylgi á Spáni.
Hann er langbezt skipulagður af stjórnmála-
flokkum þar i landi, þótt hann sé bannaður eins
og aðrir flokkar stjórnarandstæðinga.
Honum er spáð allt að fjórðungi atkvæða, ef
einræðinu yrði aflétt og þingkosningar færu fram.
Kommúnistafiokkurinn hefur þar tvimæíalaust
orðið samnefnari stjórnarandstöðu. Mestur hluti
þeirra andstæðinga Francostjórnarinnar, sem á
annað borð hafa skipazt i flokk, styður kommún-
istaflokkinn að svo stöddu.
Á Italiu hefur endalaus upplausn i stjórn-
málum, stjórnarkreppur og mistök skamvinnra
rikisstjórna rennt stoðum undir kommúnista-
flokkinn. ítalia hefur stritt við 36. stjórnarkrepp-
una frá striðslokum.
Kommúnistaflokkurinn stendur traustum
fótum i Frakklandi.
Við klofning sósialdemókratiskra flokka hefur
kommúnistum vaxið fiskur um hrygg i Noregi og
Danmörku.
Efnahagskreppan veldur miklu um viðgang
kommúnista i Vestur-Evrópu.
Fólk fer að hugsa minna um frelsið, þegar
herða þarf ólina.
—HH
Rússneskt móöurskip á miöunum. — 1 Barentshafier aö finna einhver auöugustu fiskimiö heims. Rann-
sóknir benda tii þess, aö auk þess sé aö finna auöugar ollu-og gaslindir á hafsbotninum.
vonm
veríð
Til þessa hefur Barentshafinu
verið haldið nokkurn veginn utan
við togstreitu kalda striðsins. Yfir
það liggur þó stytzta fjarlægðin
milli Rússlands og Ameriku.
Þarna yfir leggja flugflotar
beggja þessara stórvelda daglega
leið sina og um Barentshaf sigla
þvers og kruss kjarnorkuvopnað-
ir kafbátar þeirra. — En það hef-
ur til þessa ekki orðið þeim mis-
kliðarefni.
Þegar núna hins vegar ágóöa-
vonin er komin i spilið er vá i lofti.
Tilhugsunin um, að þarna kunni
að finnast einhverjar auðugustu
hráefnalindir, sem manninum
hefur tekizt að hafa upp á siðustu
árin, getur breytt mjög afstöð-
unni. Sérfræöingar fullyrða, aö
Sýni af hafsbotninum þarna lofi
mjög góðu um oliu- og gaslindir,
sem orkuhungraður heimurinn
leitar nú að af meiri ákafa en
gullgrafarar áður fyrr að gullna
málminum. — Það kemur til við-
bótar fyrri vitneskju manna um,
að þarna eru mjög auðug fiski-
mið, einhver þau auðugustu i
heimi.
Það verða þvi bæði hernaðarleg
sjónarmið og efnahagsleg, sem
setja munu væntanlegum viðræð-
um Norðmanna og Sovétmanna
skorður. Þær eiga að hefjast i
Moskvu strax á mánudaginn
kemur.
Þótt jarðir allar á þessum slóð-
um séu fyrir löngu komnar á bak
við skýrt afmörkuð landamæri,
hefur
vakin
sem engumvafaerundirorpið um,
hvað sé hvers, þá hefur ávallt
verið óljóst, hverjir ráði yfir
landgrunninu. Þar hafa engin
skýr mörk verið sett, og verður
það hlutverk viðsemjendanna að
draga einhvers konar linu yfir
Barentshaf, frá ströndum og
norður úr.
Hagsmunirnir eru gifurlegir,
eins og af ofanrituðu má gera sér
grein fyrir. Auk efnahagslegra
ávinninga hvors um sig, landa-
mærasjónarmiða gagnvart hvor-
um öðrum, þá spinnastinn i málið
hagsmunir þeirra hernaðar-
bandalaga, sem þeir eru aöilar
að. Annars vegar nefnilega Var-
sjárbandalagsins og hins vegar
Atlantshafsbandalagsins.
Barentshaf er útgöngudyr
sovézka flotans I norðurhöfum og
sem slikt afar mikilvægt
hernaðarlega séð. Kremlherrar
munu þvi ekki verða sérdeilis
ginnkeyptir fyrir mannvirkja-
gerð erlendra rikja á landgrunn-
inu þar. Oliuborturnar t.d. eru hið
ágætasta dulargervi fyrir njósna-
stöðvar. Norðmenn eru fúsir til að
selja oliuvinnsluréttindi erlend-
um oliufélögum, eins og t.d.
bandariskum. Þetta verður fyrir-
sjáanlega ásteytingarsteinn.
Inn I þetta spinnst svo spurn-
ingin um Spitzbergen, eyjaklas-
ann i Ishafinu og landhelgi hans.
Það gæti skapað vanda, ef á al-
þjóölegum vettvangi yrði gerð
krafa til þess að Spitzbergen lög-
helgaði sér sinn hluta land-
grunnsins.
Norðmenn vilja lita svo á, að
Barentshaf milli Spitzbergen og
Ishafsins sé hluti af norska land-
grunninu. Bretar hafa orðið fyrst-
ir til að bera brigður á þetta. Þeir
tilkynntu Norðmönnum fyrir ekki
svo löngu, að þeir hefðu ekki sam-
þykkt þetta, en þeir vefengdu það
ekki heldur að svo komnu máli.
Glöggt mátti þó skilja, hvar þeir
vildu halda atriði á reiki fyrst um
sinn, og létu skina i, að þetta
þyrfti samþykkis fleiri aðila við
en bara Norðmanna sjálfra.
Hefur þetta eðlilega valdið
Norðmönnum nokkrum áhyggj-
um, þvi að fleiri gætu tekið upp
svipaða afstöðu og Bretar. Auk
þess eru svo alltaf möguleikar á
þvi, að krafizt yrði ákveðins hluta
af landgrunninu fyrir Spitzberg-
en. — Er ómögulegt að sjá fyrir
endann eða afleiðingarnar af
deilum, sem gætu sprottið upp
um, hver ætti réttinn á nýtingu
oliulinda á þessum slóðum. —
Einn aðili mundi þó græða stór-
kostlega á þvi, ef grunnið i kring-
mmmm
UMSJÓN: G. P.
um Spitzbergen væri list einskis
manns land, og það væru oliu-
félögin. Norðmenn gætu i mesta
lagi krafizt 20% ágóðahlutar af
oliuvinnslunni samkvæmt þeim
samningum, sem þeir hafa gert I
staðinn fyrir 80% sem þeir fá af
oliunni, sem unnin er á viður-
kenndu landgrunni þeirra.
Parisarsáttmálinn frá 1920 gerir
ráö fyrir, að Norðmenn hafi yfir-
ráð yfir Spitzbergen, en með þvi
skilyrði, að allir skuli hafa frjáls-
an aðganga að þvi, og allir jafn-
an rétt til að nýta eyjarnar. — En
þar er hvergi vikið orði að land-
grunninu.
Ef Bretar gerðu kröfu til þess,
að til Spitzbergen heyrði hluti
landgrunnsins, þá gætu 40 þjóðir'
aörar sem undirrituðu á sinum
tima Parisarsamninginn, tekið i
sama streng.
Noregur og Sovétrikin hefja i næstu viku viðræður
um hvernig þau eigi að skipta á milli sin Barents-
hafi, sem smám saman hefur vaxið úr þvi að vera
smáblettur efst á landabréfi, umluktur íshafinu að
norðanverðu og snævi þöktum auðnum norður-
héraða Noregs og Sovétrikjanna að sunnanverðu, i
það að vera eitthvert mikilvægasta svæði þar norð-
ur frá.
Mikiivægið liggur einmitt i hnattlegu þess frá
hernaðarlegu sjónarmiði, en til viðbótar bætist svo
tiltölulega nýfengin vitneskja um feikileg auðæfi,
sem leynast i Barentshafi.