Tíminn - 26.06.1966, Síða 9

SUNNUDAGUR 26. júní 1966
f
TÍMINN_______
1 .
SPJALLAÐ VIÐ PÉTUR GUÐJÓNSSON, NÝSTÚDENT:
Stúdentsprófin eru nýafstað-
in, og nýstúdentar hafa áreið-
anlega fengið sig fullsadda af
böllum, samkvæmum, skemmt-
unum og öðru slíku, sem til-
heyrir því að vera nýstúdent.
Flestir hafa þeif fengið sér
eitthvað að gera yfir sumar-
mánuðina og njóta þess að vera
lausár við lærdóimsskræður þar
tiJ haustar og alvaran byrjar á
nýjan leik. Þótt margir séu
vafalaust óráðnir í því, hvað
þeir ætli að leggja stund á
í framtíðinni, eru þeir þó
fleiri, sem þegar hafa ákveðið
framhaldsnám sitt annað hvort
hér heima ellegar á erlendri
grund. Við höfum náð tali af
einum nýstúdentanna, er
ákveðið hefur að ráðast ekki á
garðinn, þar sem hann er lægst
ur, heldur hefur í hyggju að
ríkjunum á vegum American
Field Service og stundaði þar
nám við mjög góðan mennta-
skóla og þaðan fékk ég fyrir-
taks meðmæli. Það var nú ann
ars mefta vafstrið í sambandi
við þessa umsókn. Ég þurfti að
senda með henni kynstrin öll
af einkunnum og meðmælum,
og ekki nóg með það, heldur
þurfti ég að senda ævisöguna,
ekki bara ævisöguna, eins og
hún liggur fyrir, heldur líka 25
ár fram í tímann. Ég hugsaði
sem svo, að það hlyti að vera
þreytandi fyrir prófessorana
að lesa 30 þúsund hátíðlegar
og gáfulegar ævisögur, svo að
ég sneri minni alveg upp í
grín.
Þegar óg hafði fengið lof
orð um sikólavist, sótti ég
um styrk frá Harvard og með
þeirri umsókn þurfti ég að
senda yfirlit uim tekjur mínar
og föður míns og gera grein
fyrir sköttum hér á landi: Það
er tiltölulega auðvelt að fá
styrk frá skólanum, eftir að
maður hefur komizt að og 400
af hverjum 1200, sem hefja þar
nám árlega eru á styrk það-
an. Styrkirnir eru mjög mis-
jafnlega háir, og mér skilst, að
við veitinguna séu fjárhags
ástaéður umsækjenda talsvert
lagðar til grundvallar en það
hefur vitaskuld mest að segja
hvernig prófessorunum lízt á
hvern og einn. Við vorum
tveir, sem hlutum hæsta styrk
inn, og þar af leiðandi hljóta
Hlaut hæsta styrk, sem
Harvard veitir tii náms
stunda nám við hinn margróm
aða Harvardháskóla vestur í
Bandaríkjunum. Hann heitir
Pétur Guðjónsson, stúdent úr
stærðfræðideild Menntaskól-
ans í Reykjavík, og sú fræði-
grein, sem hann ætlar að taka
nefnist á ensku cultural an-
tropology, en í beinni íslenzkri
þýðingu er það „menningarleg
■nannfræði". Snemma í vetur,
fékk Pétur tilkynningu um, að
hann hefði hlotið hæsta styrk
sem Harvard veitir til náms og
dvalar þar ytra. og er þetta
óneitanlega mjög mikil viður
kenning fyrir Pétur, því að það
er ekki á allra færi að fá skóla
vist við Harvard, hvað þá að
hljóta svona háan styrk.
kneri þessu öllu upp i grín.
— Er ekki ákaflega mikil að
sókn eftir að komast í Har-
vard?
— Jú, millli 20 og 30 þús-
und sækja um árlega þar af
um það bil 6 þúsund, sem
svara þeim kröfum, er skólinn
gerir og af þessum fjölda er
það einungis tólf hundruð.
æm komast að Ég var svo
neppinn að vera einn af þeim
útvöldu í ár og get að miklu
íeyti þakkað það því, að fyrir
hálfu öðru ári var ég í Banda
prófessornarnir að halda, að
ég sé eitthvert séní. Aumingj-
arnir, hvað þeir verða fyrir
miklum vonbrigðum, þegar til
kastanna kemur. Þessi styrkur
nemur um það bil 140 þúsund
ísl. krónum, og svo hef ég feng
ið loforð um einhvers konar
styrkvinnu við skólann.
Ég þarf víst að taka „honours-
program.“
— Þú hefur að sjálfsögðu
haft talsverðar spurnir af Har-
vard, áður en þú sóttir um?
— Jú, skólinn, sem ég var á
þar vestra á sínum tíma var
mjög skammt frá Harvard, og
þá var þar við nám einn úr
fjölskyldunni, sem ég dvaldist
hjá. Einn íslendingur Þor-
steinn Gylfason var þá líka við
Harvard. og ég kom þangað
stundum tii að heimsækja þá,
og hlýddi stöku sinnum á fyr-
irlestra. Þetta er alveg sérstak-
lega góður háskóli og þar er
hægt að leggja stund á allar
hugsanlegar greinar, jafnt í
raunvísindum sem hugvísind-
um, en skólinn er einkum fræg
ur fyrir sínar frábæru deildir
i hagfræði. lögum og læknis-
fræði. Að jafnaðj þurfa stúd-
entar að taka sérstakar skyldu-
námsgreinar á fyrsta ári. bví
að þeir verða að uppfylla sér-
stök skilyrði, áður en lengra
er haldið. Við íslendingar höf-
um hins vegar uppfyllt þessi
skilyrði með okkar mennta-
skólanámi, sem er miklu meira
og betra en í hliðstæðum skól-
um í Bandartkjunum, og þess
vegna komum _við yfirleitt inn
á annað ár. Á öðru ári taka
menn til við sína sérgrein, en
auk hennar er hægt að leggja
stund á margs konar auka-
greinar. Kennslan fer að miklu
leyti fram í fyrirlestraformi,
en svo er einnig kennt i smá-
hópum. Hver stúdent hefur
sinn einkakennara eða tutor,
sem hann hittir undir fjögur
augu einu sinni í viku. Þetta
er prófessor í þeirri sérgrein,
sem viðkomandi hefur valið
sér, og hjálpar hann til við
samningu á ritgerðum og
fleira. Á þriðja ári er lögð
meiri áherzla á sérgreinina en
árið á undan og á fjórða ári
er venjulega öllu öðru sleppt.
BA próf tekur maður í lok
fjórða árs og þar er um tvennt
að ræða, annars vegar venju-
iegt program og hins vegar
honoursprogram. Ég verð vís*
að taka honoursprogram, þvi
að ég er á þessum styrk. MA
próf tekur tvö ár til viðbótar.
os doktorspróf oitthvað álíka
Ég ætla að taka menningar-
lega mannfræði, sem sérgrein,
og tek líklega frönsku og lista-
sögu að auki.
Nauðsynlegt að þekkja
menningu fortíðar til að skilja
menninguna í dag.
— Þú ættir að skýra dálítið
fyrir okkur í hverju menning-
arleg mannfræði er fólgin
— Hún skiptlst í þrjár grein
ar, fornleifafræði, þjóðfélags-
lega mannfæði og ethnologíu.
í stuttu máli er hægt að segja
að hún fjalli um menningar-
ástand manna allt frá upphafi
vega og greini þá í flokka sam-
kvæmt því. Samkvæmt henni er
þrjú aðalmenningarstig, apolon
ísk menning, dyonysíks og pana
noisk. Apolonísk menning er
hreinræktaður sósíalismi og
allt sem hugsast getur er nýtt
í þágu þjóðfélagsins Dyonysiks
menning er heitin eftir vín-
guðinum gríska. og menning
Bandaríkjanna er dæmigerð
slík, þar sem einstaklingahyggj
an er aðalatriðið. Paronoiísk
er menning ef um algert ein-
veldi er að ræða. og til dæm-
is um hana má taka menningu
Indíána, sem búa á vestur-
strönd Norður-Ameriku. Þar
títur ættfaðirinn á sig sem guð
og allir meðlimir ættarinnar
verða að lúta boði hans og
banni. Menning þjóða getur
verið sambland af þessum
greinum, til að mynda er menn
ing okkar íslendinga í dag,
sambland af dýonísískri og apo-
lonískri. Þessa vitneskju hef ég
úr bókinni Patterns of Culture
eftir Ruth Benedikt. Hún var
fyrst gefin út eitthvað í kring-
um 1920, og segja má að fræði-
greinin grundvallaðist með
henni. í henni kemst höfund-
ur að þeirri niðurstöðu, að öll
menningarkerfi heims séu af
sömu rót runnin, þótt þau virð
ist mjög breytileg í fljótu
bragði. Einnig er kveðið svo á
um, að menningin sé eingöngu
staðbundin en ekki arfgeng,
en það er gagnstætt þvi,
sem margir sálfræðingar
hafa viljað halda fram.
Menningarleg mannfræði fjall-
ar um menningu allra tíma,
eins og ég sagði áðan, en til
þess að við skiljum menning-
una eins og hún er í dag, og
getum gert okkur grein fyrir,
hvernig hún breytist og þróast
í framtíðinni, er nauðsynlegt
fyrir okkur að vita hvernig
hún var og hefur verið á öll-
um tímum og hver var staða
einstaklingsins í sérhverju þjóð
félagi hér áður fyrr og hvernig
hún hefur þróazt.
Menn mega ekki binda sig um
of við afkomu.
— Er nokkur þörf fyrir
„menningarlega mannfræð-
inga“ hér á landi?
— Það eru að minnsta kosti
ótæmandi verkefni fyrir hendi,
en enginn núlifandi íslendig-
ur hefur lagt stud á þessa
grein, svo að hún er næstum
óþekkt hér á landi. Ef mér
heppnast að Ijúka þessu námi,
verð ég fyrsti maður á þessu
sviði hér á landi og hver mað-
ur í nýrri grein skapar þörf-
ina fyrir hana. Það væri til
dæmis ekki óskemmtilegt verk
efni að rekja menningu ís-
lendinga og finna upptök henn
ar ef til vill austur á steppum
Síberíu. Mannfræðingar vinna
oft i samvinnu við sálfræð-
inga og jafnvel hagfræðinga, að
verkefnum, sem snerta daglega
lífið. Annars hef ég ekki kynnt
mér fyllilega, hvernig menn-
ingarleg mannfræði er í ,praxis‘
en ég hef lesið mikið um hana
sem fræðigrein, og finnst hún
mjög skemmtileg og heillandi.
Ég vel þessa grein ekki með
gróðahorfur fyrir augum, en
það er alltof algengt því mið-
ur, að ábatavonin sé helzta
hugsjón ungra manna og ráði
vali þeirra um framtíðarstörf.
Það er sjálfsagt að fara
út í greinar, sem maður hef-
ur áhuga á þó að maður
verði ekki margfaldur milljón-
eri, þegar út í starfið er kom-
ið. Og þó, það er ef til vill
allt í lagi að tala svona meðan
maður hefur efni á því, en
líklega verð ég ekki eins boru-
brattur, ef ég hef enga atvinnu-
möguleika að námi loknu.
— Hvenær ferðu svo utan?
— Einhvern tíma i ágúst, er
skólinn byrjar. Ég ætta að
verða mér úti um einhverja
vinnu, þangað til ég fer. Eg
er ekki í vafa um, að mér líki
námið vel, og vona bara að
ég verði mér ekki til skammar.
gþe.
9