Vísir - 12.11.1975, Qupperneq 7

VISIR
Miðvikudagur 12. nóvember 1975.
cTVIenningarmál
Hákarlasólmyrkvi
Hákarlasól
eftir Erling E. Halldórsson
Þjóðleikhúsið (kjallari)
Leikstjóri: Erlingur E.
Halldórsson.
Hákarlasól er eins-
konar tilraunaverk,
þar sem áhorfendur
gegna hlutverkum
hvitra músa, og þeir
einu sem hlæja eru
húsráðandi og visinda-
maðurinn. Gott og vel.
Menn koma svo sem
ekki með igrædd músa-
hjörtu af sýningunni,
þótt svo kunni að fara
að einhverjir verði það
lamaðir i sýningarlok
að þeir þekki ekki
frakkana sina frekar
en hamflett tilrauna-
dýr..
Ég segi það einu sinni enn, til
að það fari ekki framhjá nein-
um, sem ekki hefur lesið blöð
eða hlustað á fjölmiðla siðasta
hálfa mánuðinn, að hákarlasól
er dulnefni vestfirskra hákarla-
manna yfir tungliö, sem auðvit-
að skein fyrir vestan eins og
annars staðar, a.m.k. á meðan
farið var i hákarlalegur.
Kannski dulnefnið hafi verið
notað til að plata hákarlinn;
einskonar Mallorka-auglýsing
til að hvetja skepnuna i sólbað
ofan i djúpinu. Þá væri gengið út
frá þvi sem visu að hákarlar
skilji mannamál. Kannski er
helst að spyrja þá hvað þetta
eigi annars allt að þýða.
Kannski eru svona leiksýningar
einungis skrifaðar handa há-
körlum.
Nú ber að ganga út frá þvi
sem vfsu að allt, sem sett er i
bækur eða skrifað fyrir leiksvið,
sé að tilætlan höfunda skiljan-
legt þorra manna. Þó kann að
bregða út af þessu og lengi vel
var afstæðiskenning Einsteins
litt skiljanleg, Bruno var brend-
ur af þvi hann talaði undarleg-
MÁLALOK
Umsjón:
Indriði G.
Þorsteinsson
um tungum og engin skildi Gali-
leo eftir að hann hafði horft á
hákarlasólina og umhverfi
hennar i kiki. Honum var stefnt
fyrir rannsóknarréttinn og
mátti sverja af sér að jörðin
hreyfðist. Þannig fer fyrir spá-
mönnum, og kannski sjáum við
ekki listina hreyfast i Hákarla-
sól E.E. Halldórssonar vegna
deyfðar til höfuðsins.
í stuttu máli: Þú tekur kassa
og þrjá menn og setur þá á
sviðið hægra megin við barinn,
þegar gengið er inn um dyrnar
til vinstri inn i kjallarann i Þjóð-
leikhúsinu. Þú tekur nokkrar
andófssetningaraf handahófi og
slöngvar þeim eins og þjóðfé-
lagsgagnrýni framan i lýðinn.
Þú lætur mennina þrjá hreyfa
sig um sviðið, ýmist að bisa við
kassann eða i kringum hann,
vegna þess að kökuuppskrift
leiklistar byggist á hreyfingu.
Þú lætur einn gripa i punginn á
öðrum, af þvi mannspungurinn
er svona hérumbil þungamiðja
andlegheita á siðari hluta 20.
aldar. Og þú lætur að endingu
tvo menn hverfa oni kassann, af
þvi svona ævintýri taka enda og
ekki erhægt að ætlast til þess að
einn leiki sóló. Það mætti einnig
segja að þarna bærðust fulltrú-
ar auðvaldsins, fuiltrúi gildanna
eða meistaranna, og svo bless-
aður verkalýöurinn, sem
genguri peysu. Seint verður vit-
aö hvað leynist i kassanum:
Kannski Samuel Beckett sjálf-
ur.
Og eru þá upptalin þau geim-
vfsindi, sem sprottin eru að
hluta úr djúpum hákarlamiða
fyrir Vestfjörðum.
Leikararnir standa sig eftir
atvikum i tvisýnni baráttu við
skilninginn í kringum sig. Og
kostulegt er að sjá Gunnar
Eyjólfsson i þessum sólmyrkva.
Umsjón: Steinar Gunnlaugsson
Finnur Tofi Stefónsson
Þetta er þriðji þátturinn, sem
birtist hér i blaðinu undir heit-
inu „Málalok”. Vegna við-
bragða ýmissa manna við hin-
um tveimur fyrri þáttum, sem
sett hafa verið fram við okkur
umsjónarmenn þáttarins, þykir
mér nú ástæða til að gera að
umræðuefni viðfangsefni þátt-
arins, og skýra nokkuð hvað
fyrir okkur vakir með skrifum
þessum.
Auk þess sem við munum
gera dómsmál almennt að um-
ræðuefni, bæði i þeim tilgangi
að flytja af þeim fréttir og einn-
ig til að gagnrýna e.t.v. stöðu
þeirra mála, þá er það og
megintilgangur okkar að kynna
fyrir almenningi nýlegar dóms-
úrlausnir i málum, sem ætla má
að hafi þýðingu fyrir svo og svo
stóran hóp manna eða a.m.k.
veki áhuga þeirra. Við munum
leitast við að gera á aðgengileg-
an hátt grein fyrir þeim laga-
reglum, sem beitt er við úrlausn
hinna einstöku mála. Þeir dóm-
ar, sem þannig verða teknir til
meðferðar, verða jöfnum hönd-
um dómar héraðsdóms og
hæstaréttar og verða menn þá
að hafa það I huga, sem sjálf-
sagt er, að niðurstöðum héraðs-
dóms kann að vera skotið til
hæstaréttar, sem getur komist
að annarri niðurstööu. Auk
þessa efnis þáttarins geri ég siö-
an ráð fyrir, að við munum,
eftir þvi sem okkur þykir á-
stæða til að setja fram fræðileg-
ar hugleiðingar og jafnvel gagn-
rýni á niöurstöður þess máls,
sem til athugunar er hverju
sinni.
Aöhald að dómurum
Og þá er ég kominn að þvi,
sem er meginmál þessara
Ræöa ber dómsmál op-
iuberlega
Hvað varðar sérstaklega
þætti þá, sem hér birtast, hlýt
ég að taka fram, að meginvið-
fangsefni þeirra verður ekki að
hefja fræðilegar umræður og
gagnrýna niðurstöður dómstóla,
hversu þarft sem slikt annars
er. Tilgangur okkar er, eins og
áður var vikið að, að gera al-
menningi grein fyrir niðurstöð-
um áhugaverðra mála, og
munum við haga vali málanna
með það fyrir augum, hvort mál
séu áhugaverð út frá almennum
sjónarmiðum. Viö munum
þannig ekki velja mál til um-
fjöllunar eftir þvi, hvort við
teljum okkur hafa fræðilega við
niðurstöður að athuga. Höfum
við einmitt valið nafnið ,,Mála-
lok” á þáttinn til þess að leggja
áherslu á, að með dómsúrlausn
er endir bundinn á þrætu.
Þrátt fyrir þetta munum við i
þáttum þessum setja fram
fræðilega gagnrýni á einstakar
dómsniðurstöður, eftir þvi sem
okkur þykir málið, sem til með-
ferðar er hverju sinni gefa á-
stæðu til. Sagt hefur verið, að
slikt eigi ekki erindi til almenn-
ings og eigi þvi ekki að birtast i
dagblöðum. Slik gagnrýni hafi
einungis fræðilega þýðingu og
eigi þvi heima i lögfræðilegum
fræöiritum. Vönduð gagnrýni á
dóma myndi aö sjálfsögðu sóma
sér vel i hvaða fræðiriti sem
væri, en ekki verður fallist á að
slikt efni eigi ekki erindi til al-
mennings. Það ber að ræða
hvers kyns málefni opinberlega
i lýðræöisþjóðfélagi sem okkar,
og gildir þar ekkert sérstakt um
dómsmál.
Jón Steinar Gunnlaugsson.
skrifa minna, þ.e.a.s. réttlæti
þess að taka einstakt dómsmál
til umræðu opinberlega, eftir að
dómur er genginn i þvi, e.t.v. i
þvi skyni aö gagnrýna dóms-
niðurstööuna.
Á islandi hefur litið verið gert
af þvi, sem hvarvetna tiðkast i
svokölluðum réttarrikjum, að
setja fram fræðilega gagnrýni á
niðurstöður dómstóla i einstök-
um málum. Að minu áliti er hér
skarð fyrir skildi, þvi að slik
gagnrýni, a.m.k. ef hún er nægi-
lega vönduð, er til þess fallin að
veita dómurum aðhald við störf
sin og eftir atvikum likleg til að
hefja almennar umræður um
tiltekin réttaratriði, sem siöan
kynni að flýta nauðsynlegum
réttarbótum.
Ljúka skal hverri
þrætu
A hinn bóginn hefur verið bent
á að ljúka verði hverri þrætu,
dómar séu endanlegir og þvi sé
óheppilegt að ýfa upp sárin
eftirá með þvi að efast um rétt-
mæti úrlausna dómaranna.
Þetta er auðvitaö að vissu leyti
rétt, en fyrrnefndu sjónarmiðin
vega þó þyngra i minum huga.
Auðvitað verður að gera það að
skilyrði, að umræöur um upp
kveðna dóma séu fræöilegar og
fjalli um þá beitingu laganna,
sem þykja orka tvimælis, en
ekki þá einstaklegu hagsmuni,
sem um var deilt i hverju máli.
Og dómararnir sjálfir verða að
hafa það viðhorf til starfa sinna,
að þeir fagni fræðilegri gagn-
rýni og umræðum, en mega ekki
fyrtast við og telja að verið sé að
vega að störfum þeirra.
Mó gagnrýna dómo?