Vísir - 23.12.1975, Side 5

VISIR Þriðjudagur 23. desember 1975.
(
)
Þessa
hótíð
gefur
okkur
Guð
Þessi hátiðlega mynd af Reykjavikur-
dómkirkju f ljósum skrýddu umhverfi
miðbæjarins er vissuiega vel fallin til þess
að vekja hjá okkur jólastemmningu.
Máske ekki fyrst og fremst vegna þeirra
ljósa, þess skrauts, þess fagra búnaðar,
sem Miðbærinn er skrýddur mitt I
skammdegi vetrarins og gleöur augun
þegar við skoðum myndina og virðum
fyrir okkur hinn gamalkunna stað —
Austurvöllinn og nánasta umhverfi hans
að austanverðu.
— Nei, það er ekki siður annað, sem
vekur athygli okkar á þessari jólamynd
Reykjavikur. Og það er það að enginn
maður skuli sjást á myndinni. Yfir mann-
auðar götur varpa jólaljósin birtu sinni
og ef við þekkjum Miðbæinn rétt, þá er á
þessari stundu heldur ekkert fólk inni i
þeim húsum, sem á myndinni sjást.
Hvers vegna? Það er verið að halda jól
og þau verða hvorki haldin á götum úti eða
ifundarsölum eða á vinnustoðum. — Jólin
eru hátið heimilanna fyrst og fremst, há-
tíö hin litla, nána, innilega samfélags. Þar
sem eining andans rikir, þar sem band
kærleikans umlykur einstaklingana, þar
sem gleði hjartans liggur eiiis og geisla-
brú milli allra, sem á heimilinu fagna
helgri hátið. —Með þessu sjónarmiði rikj-
andi öllif ofar skulum við ganga til móts
við hann, sem á jólunum fæddist, gefa
honum rúm i hjörtum okkar og þá mun
andi hans fá að ríkja. Þegar annir undir-
búningsins eru á enda, ys umferðarinnar
er þagnaður, órói eftirvæntingarinnar
hefurvikið fyrirhinni hljóðu, helgu kyrrð,
þá er hann kominn — jólanna heilagi son-
ur, sem þótt rfkur væri gerðist fátækur
vor vegna, til þess að vér auðguðumst af
fárækthans,eins og postulinn orðar það á
einum stað.
Um enga liðna ævidaga eigum við eins
bjartar og fagrar minningar og jólin.
Flestir rekja þær minningar sinar allt aft-
ur til bernskuára. En hvemig, sem ytri
hagur hefur verið, og hvernig. sem atvik-
in hafa að höndum borið, þá er það nú svo,
að I sálinni ómar hinn trúarlegi strengur,
hvort sem menn viðurkenna það eða ekki,
vegna þess að hvað svo sem menn vilja
segja og hversu hart sem menn vilja
dæma um hinn veraldlega brag jólahalds-
ins hjá okkur nú á dögum þá eru jólin
innst inni og þegar dýpst er skoðað — þá
eru þau trúarhátið þrátt fyrir allt og allt.
Þess vegna stendur það enn í fullu gildi,
sem Matthias lagði móður sinni i munn er
hann minnist sinná bernskujóla:
Þessa hátið gefur okkur Guð.
Guð, hann skapar allan lifsfögnuð.
An hans gæsku aldrei sprytti rós.
An hans náðar dæi sérhvert ljós.
komið haust. Veðrið var kyrrtog
blitt.Þaðblaktiekkihár á höfði.
Skjálfandi var spegilsléttur svo
langt sem auga eygði. Þá var
byggð ekki með öllu fyrir bi i
Flatey, en fólki samt mjög tekið
að fækka. Og óneitanlega bar
flest merki þess að i rauninni
væri mannlifið hér að fjara út.
Þar sem hæst ber stendur
kirkjan og (svo notað sé gatslit-
ið orðalag), setur svip sinn á
plássið. Hún er næstum ný, vigð
17. júli 1960. Vigslan fór fram
við fermingu. Var hún fram-
kvæmd af sóknarpresti, sr.
Friðrik A. Friðrikssyni á Húsa-
vik, en þau prófastshjónin höfðu
lagt fram mikið starf og fóm-
fúst, til undirbúnings vigslunni.
Komu með þeim 8 manns Ur
kirkjukór Húsavikur til aðstoð-
ar við sönginn.
Mikið fjölmenni var i eynni
þennan dag, 70—80 manns frá
Akureyri og Hrisey, 25 manns
frá Húsavik eða alls nokkru
fleiri en eyjabúar allir. Mikill
hluti gestanna voru brottfluttir
Flateyingar. Var vigslan mikil
hátið og virðuleg. Þá hafði
kirkja ekki verið i eynni siðan
um aldamót, að hún var ofan
tekin, flutt i land og reist á
Brettingsstöðum á Flateyjar-
dal. En þegar sá dalur fór i eyði
var kirkjan þar rifin og Flatey
fékk aftur ^sinn helgidóm, að
visu reistan að mestu af nýjum
viðum.
k Flateyjarkirkja er hið snortr-
asta hús og ekki er að efa að vel
hafa eyjarskeggjar fagnað þvi
að endurheimta helgidóm sinn,
’sem ófyrirsynju hafði verið
fluttur i land þangað, sem menn
héldu að byggðin mundi hald-
ast, þótt önnur yrði raunin á.
En þótt Flatey sé i eyði sem
stendur, er næsta ótrúlegt ann-
að en að hún eigi eftir að byggj-
ast á ný, þvi að þar er gott undir
bú og vænlegir bjargræðisvegir,
t.d. stutt á fiskirhið og lending
góð síðan gerðar voru þar
nokkrar hafnarbætur um það
leyti sem byggð lagðist af i
eynni. Svo að liklega á Flateyj-
arkirkja eftir að endurheimta
söfnuð sinn.
VIÐEYJARKIRKJA
VIÐ SUNDIN BLÁ.
Faðir Reykjavikur, Skúli
landfógeti,.átti aldrei heima i
Reykjavik. En hann bjó hér á
næstu grösum — Viðey, sem þá
var annexia frá Reykjavik. Þar
reisti hann kirkju þá, er enn
stendur og er næstelzta guðshús
á Islandi. Var byggð á árunum
1770-74 en fyrst mun hafa verið
messað i henni á jólum 1773.
Hinsvegar var hún ekki tekin út,
eða visiteruð, fyrr en 18. ágúst
1777. Þá er I „Viðey með Sund-
um” staddur hr. biskupinn
Hannes Finnsson til ,,að yfir-
skoða og uppskrifa þá nýju kap-
ellu, sem þar er uppbyggð.”
Nálægir voru: Landfógetinn
Jón Skúlason, héraðsprófastur-
inn sr. Guðlaugur Þorgeirsson
og sóknarpresturinn sr. Arni
Þórarinsson. Einnig voru til
staðar Kongl. Majst. privileger-
aður murmeistari á íslandi hr.
Þorgrimur Þorláksson og sniðk-
arinn Mons. Jón Magnússon.
Siðan er kapellunni nákvæm-
lega lýst bæði utan og innan, og
er of langt mál að prenta það
allt hér, þvi að skoðunargerðin
nær yfir 5 bls. i visitaziubókinni
Stærðin er 15x12 álnir, hæð upp
að bitum 6 ál. og frá bitum til
mænis 5 3/4 al. Húsið hefur 7
bita með sperrum og skamm-
bitum og einföldu súðarþaki, en
hr. Landfógetinn lofar til húss-
ins conservation að láta enn
annað timburþak þar utan yfir.
Með þakinu er gesims af
pommerskum bjálka með til-‘
heyrandi vindskifum. Þakið er
til beggja handa byggt á ská og
gebrochcn. A hvorri hlið eru 3
gluggar með 4 rúðum, einn á
lofti yfir dyrum og annar þar
uppiyfir á þakinu. Klukknaport
af timbri er upp af miðri kirkj-
unni meö þrem stólpum. Upp af
þvi er járnstöng, væn og sterk
nteö stórum koparknappi og
koparveðurvita : spjaldi, sem er
1/2 al. langt og 9 þuml. breitt.
Siðan er húsinu lýst að innan.
Gólfið er allt plægt. Það er með
8 hlemmum.með 2 járnhringj-
um hver til að taka þá upp og
leggja niður ef lik skal inni graf-
ast. Undir gólfinu eru 8 undir-
lög, sem það er byggt á. Bekkir
eru 7fastir, sá 8. laus. Milli kórs
og kirkju er panelverk og þar
ofan á piláraverk. Altarið er af
panelverki, þar fyrir framan er
gráða með pilára- og skraut-
verki og knébeði allt i kring. Yf-
ir altarinu er predikunarstóll af
panelverki. „Hann er milli
tveggja stólpa, hverjir upp
standa af gólfsins undirlagi og
ná nær þvi milli bita.” Yfir pre-
dikunarstólnum er himinn með
kransi um kring. Skriftaset og
skirnarfont hefur hr. Land-
fógetinn i áform sem fyrst að
láta gera kapellunni. Alltsnikk-
araverk i kirkjunni er málað
með góðum og álitlegum Alvir-
farva af aðskiljanlegum litum.”
„Ornamenta og instrumenta
kapellunnar voru þessiframvis-
uð.” Siðan er löng upptalning og
lýsing á altarisbúnaði og
messuklæðum, sem of langt er
upp að telja. En visitazian
endar á þessa leið: „Kirkjan,
svo langt, sem hún er nú komin
og svoleiðis sem hún finnst hér
að framan uppskrifuð, er að öllu
verki nett og vel vönduð.”
FLATEYJARKIRKJA
BREIÐAFIRÐI.
AÐEINS TVEIR
PRESTAR
VIÐSTADDIR
I kirkjusögunni verður Flat-
eyjar á Breiðafirði jafnan
minnst vegna þess, að þar
dvaldi á æskuárum sinum
annað mesta sálmaskáld ís-
lendinga — Matthias Jochums-
son. Frá Flateyri var honum
greidd leið inn á menntabraut-
ina. Þar átti prestsfrúin,
Þuriður Kúld, hlut að máli. Um
hana kvað Matthias:
Það var hún, sem gefins
greiddi
götu mina raunum frá,
hún, sem fyrstu blómin
breiddi
brautu minnar listar á.
Litið eða ekki getur Matthias
um Flateyjarkirkju i Söguköfl-
um sinum. En tæpum 70 árum
siðar varð mælskuklerkurinn,
sr. Sigurður Einarsson, prestur
Flateyinga. Þá var vigð ný
„kirkja i Flatey. Hún var byggð
eftir teikningu Guðjóns
Samúelssonar. Yfirsmiður var
Jónas Snæbjörnsson. Eftirfar-
andi lýsing á Flateyjarkirkju er
eftir sr. Sig. Ein.: Kirkjan er
alls 94 ferm. og forkirkja 4,7
ferm. Veggir eru tvöfaldir með
þurru tróðtorfi. A hvorum vegg
eru þrir bogmyndaðir gluggar,
vegghæð 2,90 m. hæð á kórstafni
7,4 m. Forkirkjan er steypt upp i
9 m háan turn. A honum er
hvolfþak með krossi. Inni i
kirkjunni er svo um búið, að frá
vegg tekur við bogmynduð
hvelfing úr steinsteypu, sem
nær 5,75 m frá gólfi. I kór eru 3
minni b'oghvelfingar. 1 þeirri
nyrstu er hitunartæki kirkjunn-
ar — vandaður ofn — i þeirri
styðstu stúka prests og úr henni
gengið i predikunarstól. Stærst
er miðhvelfingin með altari og
altaristöflu. Kirkjan tekur um
tvö hundruð manns i sæti, auk
þess allmarga á sönglofti.
Flateyjarkirkja var vigð
sunnud. 19. des. 1926. „Vegna
skammdegistima og erfiðs
tiðarfars gátu ekki aðrir prestar
verið viðstaddir en prófastur-
inn, sr. Bjarni Simonarson á
Br jánslæk, og sóknarpresturinn,
sr. Sigurður. Hinn fyrrnefndi
vigði kirkjuna, en hinn siðar-
nefndi messaði-að öðru leyti.
Var þetta hans fyrsta messu-
gerð i Flatey. — Sigvaldi læknir
Kaldalóns hafði söngstjórn alla
og fórst það með snilld eins og
vænta mátti.”
IIRÍSEYJARKIRKJA.
ÞAR SÖNG BISKUPS-
EFNI MESSU
Frá þvi segir i Prestssögu
Guðmundar Arasonar, að þegar
hann sigldi út Eyjafjörð áleiðis
til biskupvigslu varð einn af
mönnum hans strandaglópur.
Þegar skipið kom út um Hrisey
tók biskupsefnið svo til orða:
„Nú skal lægja segl, og vil ég
eigi sigla frá manni minum,
þeim er á landi er, enda vil ég
hafa messu i dag i eyjunni.”
Þótt skipstjórnarmenn væru
þessu andvigir, varð svo að vera
sem biskupsefni vildi. Gekk
hann á land og söng messu, en
maðurinn, sem eftir hafði orðiö i
landi náði skipinu.
Morguninn eftir var byr og
vilja þeir heimta upp akkari sitt
og er það fast. Er það sagt
biskupsefni. Hann gengur til og
blessaði og mælti: „Drottinn
minn, leystu akkerið”, og tekur
i strenginn. Þá losnar akkerið.
. Kirkja Hriseyinga, þar sem
Guðmundur Arason söng mess-
una, stóð i Syðstabæ. Siðar var
þar bænhús, sem lagt var niður
árið 1765, og voru Hriseyingar
kirkjulausir i 163 ár enda þótt
þeir væru fleiri en meðal söfn-
uður á landi. Attu þeir kirkju-
sókn að Stærra-Arskógi, sem
gat verið æði harðsótt enda þótt
sundið sé ekki breitt.
Loks kom þar, að þeir byggðu
sér kirkju i eynni. Lauk smiði
hennar sumarið 1928 og fór
vigsla hennar fram 26. ágúst.
Um vigslu Hriseyjarkirkju
segir svo i Akureyrarblaðinu Is-
lendingi 31. ágúst 1928, að hún
hafi farið fram með mikilli
viðhöfn. Auk prófasts, sr.
Stefáns á Völlum, voru 6 prestar
viðstaddir. Fjölmenni var mik-
iö. Um 200 manns komu á varö-
skipinu Óðni frá Akureyri og
Hjalteyri, þar á meðal karlakór
undir stjórn Ingimundar Arna-
sonar.
Um kirkjuna kemst blaðið svo
að orði, að hún sé hið prýðileg-
asta hús, steinkirkja, alls rúml.
100 ferm. að flatarmáli, hvelf-
ingin blá með gullnum listum. Á
henni er reisulegur turn, sem
sést langt að: „Hafa Hriseying-
ar hinn mesta sóma af kirkju
sinni”.