Lesbók Morgunblaðsins - 11.04.1926, Page 1

MORGUNBLAÐSINS.
Sunm;daginn 11. apríl 1926.
íDargt skeður á sce,
Eftir Rrna Óla.
Sú var tíðin, og eigi allfjarri,
að Islendingar sóttu sjó á opnum
bátum eingöngu. Var það eigi
síður þorraun og þrekraun lxeld-
ur en sjósókn nú á dögum. Enn
lifa margar sögur á vörum manna
um þrautir þær, hættur og æfin-
týr, sem hinir gömlu sjósóknarar
'komust í, og sumum af þeim sög-
um hefir verið forðað frá því að
falla í gleymsku með því, að þa?r
hafa verið skrásettar. Hinar týnd-
ust jafnharðan og söguhetjurnar
fjellu í valinn. Og eftir nokkur
ár er kynslóð sú, er háði baráttu
við Ægi á veikbygðum árafleyt-
um liðin undir lok og saga þeirr-
ar útgerðar fyrnist jafnhliða því
sem eykst „framfarabrutlið1',
sem Benedikt Gröndal kallar svo.
Jeg ætla að segja hjer frá einni
sjófetð sem merkileg er að mörgu
leyti. Sú saga hefir það fram yfir
ýmsar aðrar sögur að hún er sönn.
Hefir einn af þeim, sem í förinni
var sagt mjer frá henni og er
saga hans á þessa leið:
— Það var í ofanverðum ágúst-
mánuði árið 1896. Við rerum frá
Karlsskála í Reyðarfirði. Það var
einn dag, að menn höfðu alment
róið, en bátur.okkar misti þá alla
aðra lóðina af völdum straums.
Við vorum þó ekki úrkula vonar
um að finna hana aftur, því að
oft kom það fyrir að týndar lóðir
fundust er straumur breytti sjer.
Daginn eftir var allhvast og sátu
þá allir í landi aðrir en við. Hugð-
um við að hafa upp á lóðinni og
fiska um leið, ef eigi gerði ófært
veður. Á bátnum voru þessir fjór-
ir menn: Helgi Eiríksson frá
Karlsskála, sem þá var formaður
þótt ungur væri, aðeins 16 ára,
bræður tveir, Ásmundur og Ari
Helgasynir og hinn fjórði Þor-
leifur Stefánsson. Annars vom
venjulega fimm á bátnum og var
liinn fimti Guðmundur Stefánssort,
bróðir Þorleifs, en þennan dag var
iiann veikur.
Eins og áður er gétið var all-
hvast þennan dag um morguninn
og stóð af suðaustri. Þeir fjelagar
lijeldu samt ótrauðir út til hafs
og lögðu tvær lóðir mitt á milli
Seleyjar og lands. Meðan legu-
tími var, sigldu þeir út og norður
fyrir Seley til þess að skygnast
eftir lóð þeirri, er þeir mistu dag-
inn áður, en fundu hána eigi.
Síðan drógu þeir lóðirnar og
fengu sæmilegan afla svo að bát-
urinn var nokkuð siginn. Var þá
komið besta veður og beittu þeir
því að nýju aðra lóðina og lögðu
hana aftur. Meðan þeir biðu þess
að tími væii kominn til þess að
draga hana, snæddu þeir mið-
degisverð og löguðu til í bátnum.
Fluttu þeir meiri hluta aflans aft-
ur í skut, því að jafnan var dregíð
fram í barka og sigu því bátai
fljótt að framan ef sæmilegur afli
var. Það var siður þá, tekinn eft-
ir Færeyingum, að stokka upp á
fjöl, jafnótt og lóð var dregin;
var höfð fjöl þvert yfir bátinn
framan við fremstu þóftu, og þar
raðað önglunum á. pegar beitt
var, voru te'knir nokkrir önglar
í senn og dregnir fram af fjölinni
og látnir lafa með beitunni á og
þótti þetta mjög þægileg oy góð
aðferð, og alveg furðu fljótlegt
að leggja lóðir úr slíkri þvælu,
sem oft virtist vera.
Nú bj^rja þeir að draga lóðina
og var þá komið blíðalogn og
rennisljettur sjór. Helgi átti að
draga, en Þorleifur og Aiú voru
rjett fyrir aftan hann og áttu að
stokka lóðina, en Ásmundur var
í austurrúmi. Var þó laust
við að andæfa þyrfti og bjóst
liann við að eiga „náðaga æfi“
meðan dregið væri.
Þegar Helgi hefir dregið svo
sem 10—20 faðma af uppistöðunni,
kemur heldur en ekki hnykkur á
bátinn og heyrist ógurlegur brest-
ur. Sjá þeir fjelagar hvar haus á
hval er kominn inn í bátinn milli
Ilelga og hinna tveggja er næstir
voru. Varð þetta með svo skjótri
svipan, að eigi var umhugsunar-
tími um hvað til bragðs slcyldi
taka. En eins og elding þaut það
í hug Helga, að hann s'kyldi kasta
út vaðnum og duflinu, því að ef
þetta væri illhveli, þá mundi það
ef til vill snúa frá bátnum og
ráðast á belginn. Ilafði hann í
æsku heyrt, að menn hefði bjarg-
ast á þann hátt undan illhvelum.
Fleygði hann þá öllu útbyrðig og
þaut aftur í bátinn. Varð það
þeim fjelögum happ. Hvalurinn
seig niður með hægð og greip Ari
í einhverju fáti ár, og rak á eftir
honum niður í sjóinn. En á bátn-
um sáust ískyggileg verksummerki.
Var í hanif stórt skarð, alveg
niður að kili, og svo hafði höggið
verið snögt, að líkast var því,
sem stvkki hefði verið sagað ur
honum. Var hvergi flísað út úr
sáruuum, en skarðið svo stórt að