Lesbók Morgunblaðsins - 06.02.1927, Blaðsíða 2

34
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
1858. Og hún sást með berum .aug-
um 10. sept. sama ár og síðan
fram í okt., og var skærust um
mánaðamótin.
Nú er á það að líta, að á þess-
um tímum stóð öllum þorra mann i
mikill ótti af halastjörnum; hugðu
menn, að þær boðuðu reiði Guðs
og gætu með hala sínum glatað
jörðunni, ef hann snerti jö*rðina.
Var því eðlilegt, ,að mikið yrði, og
víða, umtal um þær, ef menn vissu
að þær voru á slangri nálægt jörð-
unni; svo hefi,r líka sjálfsagt ver-
ið haustið 1858.
Það; sem jeg man eftir í þett.i
umrædda sinn var þett.a: Sjera
Magnús Grímsson var um kvöid
staddur í „Skrifkamesinu1*, einka-
herbargi Ólafs sál. Stephensen;
þar var hann líka, og jeg sá þriðji.
Jeg stóð við skrifborð húsbónd-
ans og sneri fr.am á gólfið, sjera
Magnús stóð firammi á gólfinu og
horfði út í gluggann, en Ólafur
Stephensen sat í legubekknum;
voru þeir að tala saman.
Andlitsmynd sjera Magmisar er
glögg enn í huga mínum, og hefir
verið alla æfi mína. Andlitið f»rem-
ur langt og mjótt, andlitslitur
hvítleitur, svartur skeggkragi ut-
an nm andlitið og undir höku,
eins og myndin af honum sýnir.
En — svo m.an jeg það, sem mynd
in sýnfir ekki, og það var það, að
hann hafði svartar eða mjög dökk-
ar tennur og var að reykja úr
fremur stuttri trjepípu; á það va.r
mjer starsýnt, því í Viðey reykti
en ginn.
Hugsanlegt er, að þetta hafi
verið haustið 1859, er jeg var'
fjögira ára. En hitt er líklegra, að
það hafi verið 1858, h.alastjörnu-
árið, og jeg aðeins á fjórða ári.
Jeg hefi minst á þetta atriði svo
*rækilega, af því að það sýnir, í
mínum augum, að börn geta stund
um munað langt aftur í liðnu tím-
aná, ef eitthvað hefir komið fyr-
ir, sem hefir eins og brent sig inn
í meðvitund þeirra.
Ef vel er leitað, mun mega finna
allmcrg dæmi þess, að menn muna
einst.aka atburði, er gerðust, er
menn voru þriggja ára.
Þegar sjera Guðmundu,r John-
sen, tengdafaðir minn, flutti að
Arnarbæli, þá fór hann landveg
norðan iir Evjaffirði og suður að
Arnarbæli, með alla sína f jöl -
skyldu, 5 börn og konu. Þá var
konan mín á fjórða ári; vo,ru þær
systurnar, hún og Margrjet, er
síðar átti Jóhannes Ólafsson sýslu-
mann á Bauðárkróki, fluttar í
kössum, er voru silaðir upp á
klakkama, hvor á móti öðrum, og
gátu þær talað saman yfir reið-
inginn.
En — konan mín man enn ljós-
lega efti.r einstökum viðburðum í
ferðinni, svo sem því, er þær við
Hjeraðsvötnin, að hún ætlar, vorvr
teknar úr kössunum og .reidd.Tr
fyrfir framan karlmenn, þegnr
tjaldað var á Grímstunguheiði, og
er þær komu að Kalmannstungu
og urðu fyrir þeim vonbrigðum,
að Kalmannstunga var ekki „bæ.r-
inn þeirra“, sem sje Arnarbæli.
Hún man og eftir því, að er hún
var hjea- um bil á 6. ári, þá var
mikið halastjörnutal og halastjörnu
hræðsLa í Arnarbælishverfinu; eink
um man hún eftir, að einn ung-
vw maður í hverfinu var mikið
óttafullur. — Sá maður varð gam-
all, en var veill fyrir hjartanu .alla
æfi. — Það stendur alveg heima,
að þetta hafi ve*rið sama h.ala-
stjörnuárið, sem það, er jeg hefi
talað um hjer að framan, eða ár-
ið 1858; þá átti hún .að vera fimin
ára um haustið. Sty,rkir þetta þá
skoðun mína, að jeg muni rjett
um atburð þann, er jeg hefi áð-
ur frá sagt; enda dreg jeg það
sjálfur í eng.an efa-
SLÁTTUVJEL SJERA
MAGNÚSAR GRIMSSONAR.
Svo er frá sagt í æfisögu sjera
Magnúsar sál. Grímssonar, að
hann hafi fengist við að búa til
sláttuvjel. Þetta evr alveg rjett,;
hann bjó til fyrirmynd (model)
,af sláttuvjel úr trje, hefir dáið
áður en hann kæmi henni lengra
áleiðis. Þessa sláttuvjel eða sláttu-
vjelærfyrfirmynd sá jeg í æsku og
handljek oft og tíðum. Hún var
til á Mosfelli í Mosfellsssveit á
þeim árunum, þegar sjerg, Þorkell
Bjarnason var þa»r prestur. Jeg
lærði hjá honum undir fyrst-a
bekk Latínuskólans veturinn 1870
—71, og undir annan bekk vetur-
inn 1872. Þá var þessi vjel altaf
uppi á loftinu í ki.rkjunni yfir
kórhvelfingunni. Þar hefir hún ver
ið efalaust þangað til að kirkj.an
va*r rifin — sem aldrei skyldi ver -
ið hafa — í tíð sjera Jóhanns Þor-
kelssonar. Þá hefir henni að lík—
indum verið fleygt innan um ann-
að brak úr kirkjunni, verið seld
með því, og síðan ve»rið höfð ein-
hversstaðar nndir ketilinn; eng-
inn þar viðstaddur kunnað að
meta li.ana eða orðið til að bjarga
henni frá glijtun.
Skemtilegra hefði ve»rið, að eiga
hana nú á þjóðmenjasafninu. Hún
var þó fyrsta tilraunin, sem gerð
var hjer á Landi og af íslenskum
manni til að búa til sláttuvjel-
Það eru nú komin full 54 ár
eða fireklega það, siðan að jeg sá
og handljek vjel þessa, en samt
man jeg sæmilega hvernig hún
var útlits.
Um samsetning hennar hið
innra, eða hvernig hjólum og
gangverki var háttað, man jeg
ekki nú orðið. En hið ytr.a var
hún eins og kassi í lögun, hjer
um bil ein alin á lengd, nálægt
þrjú kvartjel á breidd og tvö
kvartjel á þykt, eða þó tæplega
það. Innan í þessum kassa var
gangverk vjela.rinn.ar, Utan á
þenna kassa, til vinstri handar,
var negld stöng, hæfilega löng til
að halda í með vinstri hendi, er
vjelinni væri ýtt áfram á hjóli,
líkt og hjólbörum. En iit ú.r
miðjum k,assanum var hægra meg*
in ás, og á honum sveif til að
snúa með hægri hendi, um leið
og vjelin ýttist áfram; með þess-
ari sveif var vjelin knúin áfram
og látin slá- Sláttumaðurinn gekk
þannig á efti.r vjelinni, átti að
ýta henni áfram með vinstri
hendi, en snúa henni með þeirri
hægri. Hún átti að g.anga á einu
hjóli, sem var að framan, þeim
megin sem vissi frá sláttumann-
inum; pg þar áttu ljáfirnir að
vera. Mjer var aldrei fyllilega
ljóst, hvernig þessu ætti að vem
fyrir komið, held þó, að þei.r hafi
átt að vera fyrir framan hjólið
og vera fjórir að tölu, og snúast í
h»ring, um leið og vjelinni var
ýtt áfram og snúið.
Vjelark.qssinn var því þannig í
notkuq, að mjóu fletirnir á hon -
um sneru npp og niður, en breiðu
bletimfir sinn til hvorrar handaV,