Lesbók Morgunblaðsins - 05.02.1928, Blaðsíða 3

vegi, þá fæ jeg ekki sjeS að
neinar líkur sjeu til þess að það
hefði beitt órjetti nokkurt af okk-
ar bestu skáldum. Það hefði gef-
ið út ljóð Einars Benediktssonar,
Þorsteins Erlingssonar, Hannes-
ar Hafsteins, Stephans G. Steph-
anssonar o. s. frv., sögur og sjón-
leiki Einars H. Kvarans, Jóhanns
Sigurjónssonar, Guðm. Kambans,
bestu bækur Jóns Trausta og
Gunnars Gunnarssonar (hinar
hefðu mátt eiga sig að skað-
lausu), verk Þorgils gjallanda
og Guðm. Friðjónssonar, Vefar-
ann mikla frá Kasmír o. s. frv.
Hin eina merka bók, sem orðið
hefði út undan væri Brjef til
Láru, og það af þeim sökum að
í því er ádeila í garð einstakra
manna og ákveðins stjórnmála-
flokks. En svo nýstárlegum bók-
um og mögnuðum að snild mundi
altaf borgið þó að verð þeirra
væri nokkru hærra en alment
bókaverð í landinu. Og yfirleitt
myndi það reynast, að þær bæk-
ur sem ríkisforlagið neitaði að
gefa út af öðrum ástæðum en
þeim, að á vantaði listgildi þeirra,
]>ær myndu sjá um sig sjálfar,
]tær myndu hafa eiginleika sem
laðaði fólk að þeim, ]>ó að þær
kostuðu nokkrum krónum meira
í bókhlöðu en aðrar bækur.
Annars er fráleitt að hugsa
sjer, að ríkisforlagið myndi nokk-
urn tíma verða eitt um bókaút-
gáfu í landinu. En sá yrði mun-
urinn frá því sem nú er, að það,
sem einstaklingar gæfu út, yrði
að vera samkepnisfært við það
úrval bóka, sem forlagið gæfi út.
Hvað myndi nú hafa unnist
við það, að ríkisforlag undir
góðri stjórn hefði verið því sem
næst eitt um hituna í íslenskri
bókaútgáfu síðasta mannsaldur?
Forlagið myndi hafa gefið út
nálega alt hið besta sem Islend-
ingar hafa ritað á þessu tímabili
og goldið fyrir þau ritlaun, að
það hefði eggjað alla bestu höf-
unda til starfs og vandvirkni —
og gert hverju heimili í landinu
kleift að njóta góðs af, svo vítt
sem til er í íslenskum brjóstum
yndi af skemtilegum fræðum og
fögrum bókmentum. Þá myndi
„Menn og mentir" Páls Eggerts
ólasonar ekki kosta 100 kr. fjög-
LESBÓK MORGUNBLAÐSIN8
ur bindi, Vogar Einars Bene-
diktssonar 15. kr., ljóðmæli Haf-
steins 14 kr., Þyrnar 15 kr.,
Kvæði Guðm. Friðjónssonar 10
kr., Óður einyrkjans 10 kr., Ný-
all 15 kr., þýðingin á Pjetri Gaut
17 kr., bók Nordals um Snorra
Sturluson 12,80 kr., bók Jóns
Aðils um einokunarverslunina 20
kr., Sögukaflar Matth. Joch. 10
kr., Dægradvöl Gröndals 15 kr.
o. s. frv. — Hvernig á allur ]>orri
manna að eignast ísl. bækur með-
an þettá verðlag helst?
Þá myndu ekki hafa komið út
hjer á landi á síðustu áratugum
hin miklu kynstur af handónýtu
rusli skáldskaparkyns — megnið
af því hefði strandað til fulls á
synjun ríkisforlagsins og aldrei
litið dagsins ljós, höfundunum til
lítils sóma og þjóðinni til smekk-
spillingar. En í stað þess hefði
út komið glæsilegur flokkur úr-
valdsrita erlendra í góðri þýð-
ingu — verk Dostojevskis, Tol-
stojs, Dickens, Balsacs, Turgen-
jevs, Hamsuns, Anatole France,
Strindbergs, Galsworthys o. s.
frv. — Saga Gösta Berlings, bók
Stendhals um ástina, viðræður
Rodins um list (ritaðar niður af
Paul Gsell), æskuminningar Re-
rians, bók Carlyles um hetjur og
hetjudýrkun, kvæði Baudelaires
í óbundnu máli, bók Gina Lom-
broso um sál konunnar, bók Fer-
rero um rómverskar konur, ýms-
ar vel ritaðar æfisögur stór-
menna, nokkur bindi af smásög-
um meistaranna Maupassants,
Tjekovs og Gorkis o. s. frv. —
jeg nefni dæmi af handahófi. I
staðinn fyrir ljettmetið hefði
þjóðin fengið fult fang ágætustu
rita og þau væru til í öðru hvoru
húsi á landinu.
Það er því augljóst, að ]>ó að
stöku sinnum kunni að verða
bölvun að þröngsýnum og óvitr-
um ráðstöfunum af hálfu stjórn-
enda ríkisforlagsins, þá hlýtur
stofnun ]>essi þegar alt kemur til
alls að valda ]>rem stórkostleg-
um höfuðbreytingum til bóta í
andlegu lífi þjóðarinnar:
1. Islenskar rithöfundagáfur
fengju notið sín á ættjörð sinni,
og hinar ströngu kröfur sem rík-
isforlagið gerði til höfunda sinna,
35
myndu hefja íslenska ritlist á
hærra stig.
2. Útgáfa ljelegra bóka myndi
því nær stöðvast, það sem út
kæmi á íslensku á ári hverju
yrði í heild sinni margfalt meira
að gæðum, en bókauppskera und-
anfarandi ára.
3. öll þjóðin gæti orðið að-
njótandi þeirrar skemtunar og
mentunar, sem hægt er að sækja
í góðar bókmentir, og það myndi
hafa meiri áhrif á andlegan
]>roska hennar, en nokkuð annað,
sem hún getur veitt sjer.
IV.
— Jeg vil að lokum láta þess
getið, að enginn þeirra mörgu,
sem talað hafa við mig um stofn-
un ríkisforlags, hvorki þeir sem
eru henni fylgjandi, nje hinir
sem eru á báðum áttum, hafa
horft í þann kostnað, sem rekst-
ur forlagsins myndi baka ríkinu.
Þó gerði jeg ráð fyrir því í grein
minni í Vöku, að ríkið myndi
jafnvel þurfa að leggja forlag-
inu 100 þús. kr. á ári.
En við nánari athugun sje jeg,
að ekkert vit er í því að áætla
tekjuhalla þess svo háan. Gerum
ráð fyrir því að ríkisforlagið
gæfi út 18 bækur á ári og að
þær væru að meðaltali 15 arkir
(240 bls.) að stærð hver, eða
270 arkir alls. Gerum ennfremur
ráð fyrir því, að örkin kosti upp
og ofan 500 kr.. ritlaun, prentun,
pappír og hefting — jeg hygg að
það sje ríflega reiknað. Als yrði
þá kostnaðurinn við bókaútgáf-
una 135 þús. kr.
Gerum nú ráð fyrir að allar
bækur forlagsins yrðu sendar
áskrifendum fyrir 3. kr. á mán-
uði, eða 36 kr. á ári — 2 kr. fyr-
ir hverja bók. Hvað mætti búast
við mörgum áskrifendum? Víð-
lesnustu tímaritin hafa yfir 2
þús. kaupendur og kosta 10 kr.
á ári, víðlesnustu blöðin um 4
]>ús. Mjer þykir annað óhugsandi
en að áskrifendatala forlags,
sem biði slík kjarakaup á hinum
bestu bókum, sem út kæmu í
landinu, næði á fyrstu árum 4
þúsundum. Auk þess gæti fjelag-
ið gefið mönnum kost á að eign-
ast helminginn af bókum þess
fyrir hálft ársgjald, 1,50 á máO'