Lesbók Morgunblaðsins - 06.01.1929, Blaðsíða 2

2
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Rjettvísin í klæðum bannlaganna.
Sögnbrot nr Reykjavíkurlífinn.
Eftir Gísla Halldórssou.
Heilög einfeldni — og þjer læri-
sveinar hennar!
Dýrð sje yðnr á jörðu og á
liimnum. Lof sje drotni að hann
gerði yð'ur eigi sem aðra menn.
Að hann gaf yður hamingju sjálf-
traustsins og fullvissuna um ágæti
yðar.
Því að hvað er viska spekings-
ins annað en lind vansælu og
hörmunga? Til hvers er að fálma
eftir sannleikanum og leita týndra
fjársjóða? Ekki til annars en að
glata sjálfum sjer í völundar-
hiisi heimskunnar eða draga lop-
ann út úr nýju ljósopi hins ægi-
lega hellis — að dauða kominn.
— Þú lærisveinn einfeldninnar
ert ekki sá kjáni, að fórna sjálf-
um þjer fyrir málefni.
Kenning þín hljóðar: Málefnið
á fórnarstallinn. Hún er stutt og
laggóð. Þú aflar þjer elds og
brennis fyrir samviskuna, eða ann-
að, sem þú hefir fengið fyrir lítið.
Þú átt eina ósk — að lifa áhyggju-
lausu lífi — þ. e. að vera saddur.
Þú ert í sannleika sagt öfunds-
verður maður.
Þú eyðir ekki tíma þínum í ó-
þarfa heilabrot eða skáldskap, og
þjer verður miklu meir ágengt í
lífinu, fyrir bragðið. Þetta sjerðu
sjálfur, svo ósköp vel.
— Já. O, einfeldningur!, öf-
undsvert er hlutskifti þitt.......
— í höfuðstað íslands, Reykja-
vík, þessum bæ vitmanna og mik-
ilmenna — jeg segi mikilmenna,
og þjer hljótið að vera mjer sam-
mála um þetta atriði — lifa og
anda þó nokkrar sálir, sem varla
þykja verðar umtals: Fátækir, illa
uppaldir, í einu orði: ódannaðir
verkamenn og hyski þeirra. Og á
meðal þessara mannaumingja,
kyntist jeg honum Jónsa — við
hátíðleg tækifæri, eins og t. d.
jarðarförina, sem stóð ekki alls
fyrir löngu, nefndum Jóni Hann-
essyni.
— Það var fyrir mörgum árum.
Jeg var nýorðinn stúdent og hafði
skift mínum síðasta eyri fyrir —
silkihúfu, með krossi krists og
fána föðurlandsins í kollinum. En
þó að jeg væri þannig kominn í
merkilegra manna tölu — því að
það finst flestum stvidentum á
sínu fyrsta háskólaári — þá stóð
samt ekki hinn ökonomiski status
í rjettu hlutfalli við innri verð-
leika mína.
Er jeg hafði komist að þessari
sorglegu og mjög svo tilfinnanlegu
niðurstöðu, afrjeð jeg að leita
mjer hressingar við líkamleg störf
og útiloft og fjekk vinnu á hafn-
arbakkanum, við uppskipun.
Þjer kæru Reykvíkingar þekkið
eflaust hafnarbakkann. Og þó að
hann hafi ekki altaf verið stein-
lagður og fágaður, eins og hann er
nú, (þarna er eitt dæmi upp á
framfarirnar), þá hefir hann þó,
frá því er jeg man fyrst eftir,
verið einskonar alþingi vors kæra
bæjar.
Já, frá dögum svörtu silkisokk-
anna, er kvenfólkið öslaði á hinum
spengilegu hælaháu lakkskóm
gegn um öklaþykka drulluna og
hæstvirtir ráðherrar brettu upp
buxnaskálmjunum áður en þeir
lögðu á foræðið — fram til þessa
tíma, hefir hafnarbakkinn verið
samkomustaður bæjarbúa.
Yið verkamennirnir ókum þarna
okkar vögnum, hlöðnum mjöli,
kaffi, sykri, rúsínum og sveskj-
um, milli pakkhússins og skips.
Við Jónsi ókum oftast saman.
Hann á undan, jeg ýtti á. —, Oft
hefir mjer dottið í hug, þegar jeg
sje þessar nýtísku bensíndrossíur
fara með kassastaflana fyrirhafn-
arlaust upp í pakkhús, að þarna
hefði Jónsi átt að vera kominn. —
Það er sem jeg sæi gamla hrukk-
ótta andlitið, með gletnisbrosið um
munninn, er jeg heilsaði honum.
Hann mundi strjúka hægri hendi
upp í hrokkna jarpa alskeggið
sitt og glampa bregða fyrir í aug-
unum, vatnsbláu.
Þjer þekkið þessi augu, með
kiprum í vikunum — eins og eft-
ir óteljandi kýmnisstundir, en með
djúpum hrukkum hins reynda og
þjáða manns, að umgjörð.
„Nei, koniu nú sæll, nafni“,
mundi Jón gamli segja, alment
kallaður Jónsi, og hann mundi
ætla að stöðva trogið sitt, en jeg
skyldi hlaupa upp í það hjá hon-
um, áður en hann gæti staðnæmst,
og taka hann tökum karlangann.
— Þá myndi Jón gamli hlæja og
blása og bölva mjer — og síðan
spyrja mig frjetta. Jeg yrði að
kveðja hann fljótlega, en lofa að
hitta hann í kaffitímanum, því
langt væri liðið í frá síðan síðast.
Já — minnast gamalla stunda,
rifja upp hitt og þetta, það mvnd-
um við Jónsi gera.
Aldrei hafði okkur orðið sund-
urorða, — ekki einu sinni þegar
jeg misti vald á staurnum, sem jeg
ætlaði að leggja ofan á presenn-
inguna, og hann lenti í höfðinu á
Jóni, svo að stór kúla spratt upp,
— hann nuddaði bara dálítið með
hendinni niður í svitastorkið hár-
ið og horfði ásakandi á mig. Mjer
rann það meir til rifja, en þó að
jeg hefði verið hundskammaður.
Ef til vill var það vegna þess,
hve hann var góðlyndur og mein-
laus, að hann varð aldrei betur
efnum búinn, því að Jón var gáf-
aður maður. Mjer hefir þess vegna
aldrei komið til hugar að kalla Jón
einfeldning. Hugsanir hans r.áðu
langt út yfir hversdagsstrit og
glamur. — Nei, einfeldningur var
Jón á engan hátt. En það er, eins
og við vitum, hægt að vera ein-
feldningur á marga vegu:
Fyrst og fremst í orðsins fylstu
og vanalegu merkingu: kjáni, síð-
an dálítið gáfaðri en svo, að kalla
megi kjána. — Þá tegund manna
hljótið þið líka að þekkja — marg-
ir þeirra eru fantar duglegir, og að
því leyti eru þeir hættvdegir sannri
menningu að þeir eru álirifameiri
— en sjónarsvið þeirra takmarkað
af kreddum og fávisku. — Þeir
eru líka einfeldningar.
Síðastir og verstir eru þeir, sem
breyta eins og einfeldningar,
vegna sjálfselsku sinnar og metn-
aðar. Þeir geta verið gáfaðir og
víð'sýnir —: en kænska þeirra býr