Lesbók Morgunblaðsins - 12.06.1932, Blaðsíða 6

178 LESBOK MORGUNBLAÐSINS
Hið ófrjóua miðjarðarhaf.
Frd rannsóknum Tohs 5chmiöt, d
ferö hans umhuerfis jöröina, með
rannsóhnashipinu „Dana“.
Fáar náttúrurannsóknir hafa
vakið i'íns mkila eftirtekt al-
mennings hjer á landi, eins og
fiskirannsóknirnar. Fer ]>að að
vonum. Hjer á landi er spurt þep:-
ai maður leitar fregrna úr öðruin
h jeruðum: ..Hvemig er tíðin?“
Og — „hvernifr aflast?“ Hjer áð-
ur fyrri var þess enginn kostur,
að frera sjer neina frrein fyrir því
livernig á mismunandi aflabrögð-
i'in .stæði. Menn tóku aflaleysinu
eins og svipu forsjónarinnar, og
hlaðaflanum eins og Guðsgjöf, án
þess að gera sjer nokkra von um
að mannleg vitneskja gæti komist
að því, hvernifr fiskigönfrum væri
náttað, og hvernig yfirleitt bú-
skapur náttúrunnar er í sjónnm.
En síðan fiskifræðinfrum tókst
að lyfta nokkru af þeirri huliðs-
blæju, sem hvílt hefir yfir lifnaðar-
háttum, uppvexti og fröngum nytja
fiskanna, hefir almenninfrur hjer á
landi fengið skilning á því, að á
þessu sviði, sem mörgum öðrum
eru það náttúruvísindin, sem
legfrja grundvöllinn að tryggum
rekstri atvinnuveganna. Og hverri
nýrri vitneskju, sem „dregin er úr
djúpi“ er tekið, sem hagkvæmum
vísindalegum sigri.
Enginn erlendur maður hefir
unnið eins mikið gagn íslenskum
fiskirannsóknum, eins og dr. .Tohs
Sehmidt. sem unnið hefir hjer
snmar eftir sumar á rannsókna-
skipi sínu, ,,Dana“. En hann fór.
sem kunnugt er með .,T)ana“ í
rannsóknaleiðangur mikinn árin
1928—1930. umhverfis hnöttinn.
Hópur vísindamanna var með skip-
inu. Yar víða komið við. marart
rannsakað, og mörg kvniadvr tek-
, in víða um heim. Fm ferð þessa
hefir -Tohs Schmidt og fjelasrar
hans ritað mikla og vandoða ferða-
sösru. Hjer skal stuttlerra drepið
á það sem hann sesrir um rann-
sóknirnar í Miðjarðarhafinu. er
óneitanlega gera mönnum það skilj
anlegt, að Suður-Evrópumenn
Jmrfa að kaupa fisk frá fjarlæg-
um þjóðum.
Frásögn dr. Johs Schmidt er á
þessa leið :
Rannsóknir þær sem jeg gerði í
Miðjarðarhafinu nnðuðu að því að
ákveða live mik’ð af dýrum væri
á s.jávarbotninnm. Smádýr þau,
sem á botninum lifa eru fæða botn-
fiskanna. Eftir því sem meira er
af dýrum þessum, ]>ví betri lífs-
skilyrði fyrir fiskinn. Sjeu smá-
dýrin ekki til staðar, getur fisk-
urinn heldur ekki þrifist. Mergð
smádýranna er því rjettur mæli-
kvarði í fisksæld sjávarins. Er
þannig hægt, að ákveða gæði sjáv-
ar til aflasældar, eins og gæði
jarðvegs fyrir jarðargróða. Rann-
sóknin er framkvæmd á þann hátt,
að rent er botnsköfu niður í sjó-
inn, sem tekur alt sem á botnin-
um er á ákveðnu svæði, bæði dautt
og lifandi. Það sem upp kemur í
góflnnni er svo rannsakað, öll smá-
dýr flokkuð, talin og vigtuð, svo
hægt er að ákveða. hve mikið hefir
verið af hverri dýrategund á þess-
ari ákveðnu flatarstærð. Reiknað
er enn fremur magn allra lífvera
t. d. á hvern fermetra af hafsbotni.
Þessi aðferð til að rann.saka
,.gæði hafsins" hefir náð mikilli
útbreiðslu á síðari árum.
En engar slíkar rannsóknir
höfðu áður verið gerðar í Mið-
jarðarhafinu.
Okkur var því mikil forvitni á.
livað það yrði, sem þessar rann-
sóknir leiddu í liós um dýralíf
Miðjarðarhafsins. Að vísu gat mað
ur getið sier þess til. að dýralíf
siávarbotnsins þar væri fáskrúð-
ugt. vegna þess hve svifdýralíf
hafði reynst þar lítið, samkvæmt
rannsóknum ,,Þórs“ á árunum. —
Menn sem kunnugir eru ströndum
Norðurlanda veita bví og eftirtekt.
hve berar og fáskrúðugar eru
strendur Miðjarðarhafsiandanna.
Þar eru ekki þang- og þarahrannir
ug \irmull sjávardýra, eins og við
eiguin að venjast lijer nyrðra. En
samt sem áður leiddi fyrsta botn-
rannsókn okkar í ljós enn þá
minna og fáskrúðugra dýralíf, en
við höfðum vænst.
Þessa fyrstu rannsókn gerðuui
við í flóanum utan við hið fagra
Sorrento. Við tókum þar tvisvar
upp af bofnfleti sem var Vr, fer-
metra að flata'rmáli. I annað skift-
ið komu upp tveir örsmáir kross-
fiskar, en í hitt skiftið einn lítill
ormur, sem svaraði T4 grammi á
fermetra af dýrum. -— f saman-
burði við dýralífið á sam.s konar
sjávardýpi, t,. d. norður í Kattegat,
er þetta harla lítið. Hjer nyrðra
er smádýramergðin á sjávarbotnin-
um oft, 200—300 grömm að efnis-
magni á fermetra hverjum, kross-
fiskar, skelfiskar og urmull af orin
um.
Er við gerðum fleiri rannsóknir
á dýralífi sjávarbotnsins við ítalíu
strönd, komumst við hvar vetna
að álíka niðurstöðu. í flóanum
utan við Napoli kom það fvrir, að
við fengum ekkert lifandi kvik-
ir.di upp í botngóflunni. Annars
fundust þetta fáein dýr í hvert
sinn, sem svara myndu fáeinum
grömmum af dýrum á hvern fer-
metra. Á svæðinu frá ströndinni
og út á 1000 metra dýpi er dýra-
lífið því ólíkt minna þar syðra, en
við eigum að venjast í Norður-
sjónum eða t. d. við ísland.
Við strendur Algier reyndist
dýralíf sjávarbotnsins að vera mun
meira og fjölskrúðugra, en við
Ttalíuströnd. Þar reyndist efnis-
magn smádýranna á hverjum fer-
metra botnsins nálægt 20 grömm,
ólíkt meira en við ítalíuströnd, þó
ekki sje það nema smámunir á við
dýralíf hafsins nyrðra.
Seinna tókst, okkur að fá sam-
anburð á „frjósemi" hafsins utan
við Miðjarðarhafið, en á sömu
breiddargráðu. Það var skamt, vest
an við Gibraltar, við hina lágu
sandströnd Suður-Portúgal. Þarna
reyndist dýralífið miklum mun
meira og fjölbreyttara en inni í
Miðjarðarhafinu. Á stöku stað þar
var dýralífið eins mikið eins og
h.ier norður frá.
Fróðlegt er og að bera saman
hvaða dýrategundir eru á fiski-
miðunum hjer nyrðra og suður í