Lesbók Morgunblaðsins - 02.04.1933, Page 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
99
Slysavarnir
Það eru nú 45 ár síðan að síra
Oddur V. Gíslason á Stað í
Grindavík hófst handa um það
að kenna mönnum slysavarnir á
sjó. Ferðaðist hann veturinn 1888
um allar verstöðvar í Gullbringu-
sýslu og Árnessýslu, 27 alls, helt
11 fundi 0£ flutti fyrirlestra á
sex stöðum. Varð honum svo vel
ágenjrt að hann fekk 111 útvegs-
menn (með 150 skipum) hjer við
Faxaflóa sunnanverðan til að
bindast því, að hafa jafnan lýsi
eða olíu á skipum sínum í ,,báru-
fleyg“ og eins að hafa sjófylta
kjalfestupoka í bátunum í stað
prjóts- Viðlíka samtök komust á
fyrir sunnan Skaj;a og austan-
fjalls.
Það, sem síra Oddur la<;ði mesta
áherslu að brýna 'fyrir sjómönn-
um, var að allir lærði að svnda.
Því næst að hátar væri útbúnir
..bárufleygr“, sem hann hafði
sjálfur fundið upp oj; reynt með
j;óðum áranarri. Var það fley;;-
myndaður kútur, sem var látinn
flióta á tauar á siprurnaarla á eftir
skipinu. t kútnum var lýsi opr
draup það út um smápröt á hotn-
inum- Annað var „kjalfestupoki“
sem ,Tón Ólafsson. útveirshóndi í
Hlíðarhúsum hafði fundið upp til
að hafa í bátum í stað prrjóts. .—
Pokar þessit- fellu niður í kjalsopr
skipsins og reyndust ápætlesra, eu
í sjávarháska mátti nota þá loft-
fylta sem flothelcri. Þriðja áhaldið
var ,.andófsstjóri“, sem nú er
nefndur drifakkeri. Ennfremur
vildi hann að í hverju skipi væri
loftvopr osr áttaviti.
ftíra Oddur saprði líka, að ,,leið-
ir opr lendinprar ætti allir formenn
að þekkja alls staðar, þar sem
Itkur eru til að þeir þurfi að
lenda.“ Oar hann ljet ekki sitja
við orðin tóm. Árið 1890 kom út.
eftir hann lýsin<? á leiðum öllum
opr lendinprum frá Jökulsá á Sól-
heimasandi til Reykjaness.
Eitt áhald v'ð björcrun úi* landi
ogt við landtöku. vildi hann að
alls staðar væri til. Hann nefndi
]>að „lábrjót". Var það sveisrnr
vafinn hampi. Þurfti ekki annað
og björgun.
en dýfa lionum í lýsi og kasta
síðan út fyrir vörina, langt eða
skamt til þess að lægja brimið.
Meira þurfti ekki til þess að
hjarga áttæring.
Það verður nú ekki vitað hve
mörgum sjómannslífum síra Odd-
ur hefir bjargað með þessu starfi
sínu, en óhætt má. telja hann
brautryðjanda slysavarna hjer á
landi. Því að þótt ýmsir mætir
menn, svo sem Tryggvi Gunnars-
son, Árni Thorsteinsson landfó-
geti, Björn Jónsson ritstjóri,
Sehierbeck landlæknir o. fl. rituðu
góðar greinir með leiðbeiningum
um þessi efni, þá var það síra
Oddur sem kendi mönnum að
færa sjer ' ■"r leiðbeiningar í nyt
og bætti öðrum bjargráðum við.
T útvarnsfvrirlestri. sem Svein-
björn Egilson ritstjóri flutti ný-
lega, komst hann meðal annarr,
svo að orði:
„Þegar síra Oddur ferðaðist um
fyrir mörgum áruin og kendi
mönnum að nota ýmislegt til
varnar slvsum á sjó, þá fekk
hann mörku áorkað, einkum lýsis
eða olíunotkun í lendingum og á
rúmsjó. En er hann fell frá, og
hætt var við að hvetja menn til
framkvæmda, þá gleymdust ráð
hans, og áhöld bau, er hann hafði
bent á að smíða, og alment fylgdu
bátum, gengu úr sjer, voru ekki
l'ndurnýjuð og glevmdust að
lokum.“
Þanni<; fer oft þegar forvígis-
maður fellur frá. En þrátt fyrir
fietta eiga leiðbeiningar síra Odd",
við enn í dag í flestum veiðistöðv-
um landsins, eigi síst bar sem
siór er enn stundaður á róðre"-
skipum, eða opnum vielbátum
0<; notkun lýsis eða olíu getur
biargað stórum bátum osr stórum
skÍDiim þe"nr í nauðir rekur. Eigi
er olían síst najiðsynleg til þess
að lægja sjó, svo að liægt sje
að koma skipsbátum frá borði,
en engin veit hvenær þess gerist
þörf, ög er minst varir. (Sjá gr.
í 15. tbl. ísafoldar 1882, eftir
Tryggva Gunnarsson).
Um mörg ár hefir Sveinbjörn
Egilson ritað greinar í Ægi um
slysavarnir. Hann segir t- d. svo:
,,Það er sorglegt að frjetta, að
bátur hafi farist og komast að
því eftir á, að hlutir, sem fylgja
eiga bátum og hefði máske getað
komið að þeiin notum, sem þurfti
til að bjarga öllu, hafi verið
skildir eftir í landi. Hvort slíkt
á að sýna karlmensku eða traust
á sjálfum sjer, að vanrækja ör-
yggisráðstafanir á sjóferðum, er
eigi auðið að fullyrða, en það er
áreiðanlegt og er hvarvetna við-
urkent, að sá kann ekki að vera
skipstjóri, sem ekki vonar hið
besta, en er viðbúinn að mæta
því versta.“
Slysavarnafjel. Islands hefir nú
tekið upp verk síra Odds Gísla-
sonar, en aðeins í margfalt stærri
stíl. Má því vænta þess, að því
verði mörgum sinnum meira á-
gengt heldur en honum. En þar
sem hið góða slysavarnastarf sr.
Odds fell niður að honum látnum,
þá þarf nú ekki að óttast að
slíkt komi fyrir aftur, því að
fjelagsskapurinn er svo öflugur,
að hann líður aldrei undir lok
meðan Islendingar stunda fisk-
\eiðar og siglingar. Sjerstaklega
er mikils um það vert, að kven-
þjóðin hefir stofnað sjerstakar
deildir innan Slysavarnafjelagsins.
Þótt sjómeunirnir sje kaldir fyrir
hættunum og kærulausir um þær,
])á er öðru máli að gegna um
mæður þeirra, dætur, systur og
unnnstur. Þær munu ekki þeg.ja
; hel þau ráð, sem gefin eru um
öryggi á skipnm og bátum.
—- ..Maður f.jell út af báti og
druknaði.“ ‘Hversu oft kemur eigi
sú sorgarfregn ? Og það er von að
margur hugsi sem svo: Er ekki
luegt að afstýra bessum tíðu slvs-
um ? Það er ekki vist að hægt
sje að afstýra beim með öllu,
cn bað er hægt að draga úr slvsa-
hættunni. Um það segir Svbj.
Egilson svo:
„Þar sem skjólborð eru lág, eins
og t. d- er á sumum vjelbátum,
er ávalt hætt við að menn falli
Útbyrðis, renni þeir til á þilfari
og lendi við borðstokk 4 þeim