Lesbók Morgunblaðsins - 05.04.1936, Blaðsíða 2

106
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Ve;ðiskip í hafís.
landi en nú er. Þá var einokunar-
verslunin í almætti sínu, og var
mönnum bannað að versla nema
á vissum stöðum. Hafði Ari í
Ogri gefið út brjef. þar sem
bændum var harðlega bannað að
skifta nokkuð við Spánverja.
Þetta hafa Spánverjar ekki getað
skilið, og þar sem enginn var
til að útlista það fyrir þeim, og
menn skildu ekki mál þeirra. e-ar
von að margur misskilningur
kæmi upp, og það því fremur. sem
bændur seildust eftir viðskiftum
við þá, þrátt fyrir boð og bann,
þrgar þeir þorðu.
í þessari frásögn verður aðal-
lega síuðst við sögu .Jóns lærða.
Eyjaslagur,
Sumarið 1615 komu 16 hafskip
spönsk o" frönsk fyrir Vestfjörðu.
Var þá hafís fyrir landi. Er
svo að sjá af frásögn Jóns, að er
skipin voru nýkomin af hafi og
nauðulega stödel vegna matar-
leysis úti í ísnum, hafi 2 bátar
verið sendir í land til matfanga.
en skipin lágu 15 vikur sjávar
í burtu.
„Þeir íslenskir menn, sem þá
voru saman komnir í eyjum, og í
höfnum lág'u einnig fyrir hafís-
teppu, hugðust alleinast til að
sfrádrepa þá 13 “Spanska, en 30
voru fyrir. En sem bardaginn tókst
flúðu íslenskir í fjall, en nokkr-
ir skemdust“.
Spánverjar munu ekki hafa átt
von á slíkum viðtökum og munu
þær lítt hafa verið til þess fallnar
að trvggja þá. Hafa þeir ekki
vitað neina sök á sjer liggja, og
þót+ aðkoman heldur köld.
Skipin koma til Reykj-
arfjarðar.
• l’m mitt sumar komu 3 spönsk
skip inn á Reykjarfjörð, sem áður
hjet Skrímslafjörður. Höfðu þau
ekki getað leitað hafnar fyr vegna
íss. Skipstjóra á þeim nefnir Jón
Pjetur (Pedro) de Aggvidre, Ste'f-
án (Stephan) de Tellaria og Mart-
ein de Villa Franca. Var skip
hins síðast nefnda stærst,. en öll
veiddu þau í fj.elagi og var Mart-
einn foringi þeirra. Hafði hann
farið þessa för í íorföllum skip-
■stjóra þess, er var með skipið ár-
ið áður.
Marteini er svo lýst, að hann
hafi ekki verið mikill vexti, ung-
ur og óskeggjaður, hinn mesti í-
þróttamaður og syndur svo vel,
að hann fór sem fiskur eða selur
í sjó eða vatni.
Stýrimaður á skij>i Marteins er
nefndur Pjetur, mætur í mörgu
lagi og mikill greiðavinur Eng-
lendinga. Hann átti mörg börn
uppkoinin og gift. mektuga mága
og var mjög vinsæll. Hann var
hræddur um að skipin mundu
farast í ísnum og eftir hans ráð-
um var haldið inn á Reykjarfjörð.
Lágu skip þeirra Pjeturs og
Stefáns hvert hjá öðru, en skip
Marteins nokkuð langt frá þeim.
Vegna Eyjaupphlaupsins voru
Spánverjar varir um sig og höfðu
aldrei færri en 11 vökumehn á
hverju skipi og aldrei fóru þeir
lengra á bátum frá skipunum en
svo, að þeir sæi til þeirra, eða
gæti heyrt byssuskot á milli. „Og
voru þeir sumir svo siðaðir, að
þeir komu eldrei lieim til Reykja-
nesbæjar“, þó þeir lægi á bátum
þar í landareigninni, „þar sem þúr
í fyrra sumar daglega ónáð géfðu
með bónum og yfirgangi, en
stundum með sínu hnupli".
„Ei vissum vjer þessa me'nn
ræna hjer á þessu sumri til neinna
viða, einkum á þessum tteimur
skipum“ (Pjeturs og Stefáhs).
Marteinn fór jafnan út á bát-
unum til hvalveiða. Veiddu þeir
11 stóra hvali fyrir sjálfa sig,
en járnuðu aðra 11, sem þeir
mistu. Var þvesti jafnan til reiðu
hjá þeim hverjum sem hafa vildi,
en það mislíkaði þeim stórum ef
menn komu ekki til þvestisskurðar
áður en það skemdist.
Asencio hjet hvalaskutlari á
skipi Pjeturs. Hann veiddi 3
rengishvali unga handa bændum
og seldi við svo vægu verði, að
bændur fengu oftlega hundraðs
virði af þessum hval fyrir 20 al„
„svo af þvílíkri þeirra gagnsemi
lifir hjer nú fátækt fólk og við-
helst á þessum harðinda vetri“.
Spánverjar vildu heldur eitthvað
hafa en ekki neitt fyrir þann hval
sem þeir Ijetu af hendi, þó ekki
væri nema lítil smjörskaka, einir
vetlingar, leggjabönd, hundur eða
hvolpur. Fyrir hvert af þessu
fengu menn þvesti upp á he'st eða
farm á bát. Sumir þorðu ekki að
koma til þeirra vegna fyrirskip-
ana Ara í Ogri.
Bændur höfðu ekki úr miklu að
moða, því að fjárfellir hafði verið
mikill um vorið. Agirntust þó
Spánverjar helst kvikfje og ef
komið var með kind til þeirra
borguðu þeir hana margföldu
verði. Yirðist svo sem allir hafi
skift Við þá Sfefán og Pjetur, en
ekki við Martein. Mæltist hann
þó oft til kaupskapar við bænd-
úr og bað þá að selja sjer einn
sauð, éða eitthvað annað, smátt
eða stórt, én fekk ekki. „Hvergi
vissum vjer hann þó s,tela eða