Lesbók Morgunblaðsins - 16.08.1936, Síða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
259
Eirikur Kjerulf:]
RÚNAÍRISTUR.
í grein þessari færir höfundurinn rök að því að rit-
öld hafi hafist fyr hjer á landi en talið hefir verið
og hafi menn fyrst rist rúnar á bókfell (skinn), sem
vafið var upp á kefii. Hefir hann sjálfur gert merki-
legar tilraunir um það hve auövelt er að »rita« á
þenna hátt, og hvernig rúnaristurnar hafa verið
skirðar á bókfellinu. Ekki þurfti aTI rísta djúpt, aðeins
særa skinnið og bera siðan lit i, og skýrðust þá rún-
irnar og ’geymdust lengi auðlæsar. Þannig hyggur
hann að Úlfljótslög hafi verið skjalfest.
skipið (sjá mynd II), taka ræðar-
arnir árarnar og leggja í keipana
og hver fer á sinn stað. Aðrir
skipsmenn raðai sjer á skutinn
beggja megin, til þess að ýta hinu
þunga skipi.
Yegna háfermisins getur for-
maðurinn ekki sjeð til a ð t a k a
1 a g i ð. Þessvegna fer hann upp á
ullarballana í skutnum, og gefur
þaðan sínar fyrirskipanir.
Er nvi skipinu þokað sem næst
landsjónum, til þess að vera við
bviinn þegar kallað er. Varast
verður þó að styðja svo framar-
lega, að sjór geti fallið inn í skip-
ið, því þá blotnar ullin og skemm-
ist.
Nú kallar formaðurinn og nú
ríður á að allir sjeu vel sam-
taka.
Það er þó hægara sagt en gjört,
að ýta hlöðnu skipi á flot tir
blautum sandinum. En sjómenn-
irnir í Vík hafa lag á, að láta
landsjóina hjálpa sjer. Um leið
og sjóirnir falla, er skipinu ýtt
undir þá og við það lyftist skip-
ið að framan. Þannig er haldið
áfram uns skipið flýtur að fram-
an, en þá fara ræðararnir u p p í
og róa af kappi. Hinir, sem ýta á
skvvtinn vaða eins ]engi og þeir
geta, svo að meiri skriður komist
á skipið. (Sjá mynd ITI).
Formaðurinn gefur sínar stuttu
en ákveðnu skipanir vvr ,,hásæt-
inu“ og fer þaðan ekki fyr en
skipið er komið úr allri hættu.
Einu sinni munaði minstu, að
skip færi upp í klettana.
Það var i vvtróðri. Skipið var
hlaðið ullarsekkjum og fekk sjói
á si<r og hrakti vestur að klett-
unum. En fyrir snarræði og dugn-
að ræðaranna tókst að róa skipinu
út; fjórir menn slitnvvðu af
skutnum, en þeir komust ómeiddir
á land.
Skipið hefði að sjálfsögðu brotn-
að í spón ef það hefði rekið upp
í klettana og miklar líkur til þess,
að stórslys hefði orðið á mönnum.
Það er mikil list að lenda1 vel
skipi við sandana í vondum sjó.
En sjómennirnir í Vík kunna
vel þá list. Það var oft gaman
að horfa á skipin á dögunum,
þegar þau voru að lenda. Þau
I upphafi var „Sögavöldin“ á Is-
landi. Þeim mönnum, sem lifðu hjer
þá, var svo farið, að þeir lögðu alt
á minnið, lögin, vísur, kvæði og
atburði. Ekkert var fært í letur.
voru tóm og því ljett í róðri og
fylgdu vel sjóunum í lendingunni.
Stundum fengu þau föll langt út
á og var þá áríðandi, að skipin
væru rjett á sjóunum. Jafnan er
róið af miklu kappi í lendingu,
því að þá lætur skipið betur undir
stjórn. Mvndin (I) gefur nokkra
hugmynd um, hvernig lendingin
gekk til.
að er miklum erfiðleikum
bundið og margar hættur
því samfara, að skipa upp eða
vvt vörum í Vík.
Sennilega er lítið hægt að gera
til umbóta við sjóinn þarna, nema
með svo miklu fje, sem vjer höf-
um ekki enn ráð á að leggja fram.
Þó er engan veginn vvtilokað, að
lagfæra megi eitthvað með
tiltölvvlega litlum kostnaði. T. d.
mætti ryðja fram klettum við urð-
arendann og fá stærra afdrep aust-
an við urðina. — Einnig mætti
sprengja klettinn austan við vit-
ræðið, svo að hann yrði ekki til
baga.
Oftast er afdrep við urðina í
vestanátt og gæti því orðið rnikil
bót, ef lagfærðir yrðu staðhættir.
Sjógarparnir í Vík hafa vissu-
lega til þess unnið, að eitthvað
sje gert til að bæta aðstöðu þeirra
og draga úr þeirri hættu, sem
jafnan vofir yfir þeim í viður-
eigninni við Ægi.
En þetta Paradísarástand stóð að-
eins yfir í tæpa hálfa þriðju öld.
Þá hófst önnur öld í sögu þjóðar-
innar „Ritöldin“. Þá fóru menn að
færa' alt í letur, lögin, vísumar,
kvæðin og sögurnar, sem gerst
höfðvv á „Söguöldinni“. — Þetta
var og er kent á íslandi nú, og
kölluð vvsindalega sönnuð vísindi.
Einstöku menn hafa þó ekki get
að felt sig algerlega við þessa vís-
indalega sönnuðu skoðun. Þeir
haf.a haldið því fram að elstu höf-
undarnir hafi að líkindum notað
rúnaletur, en ekki latínuletur ia. m.
k. á fyrstu ritum sínum. Síðasti
forvígismaður þessarar skoðunar,
hjer á landi, mun hafa verið Björn
M. Ólsen heitinn.
En þótt hann gengi ekki lengra,
en þetta, í lcenningum sínum um
þetta mál, þá risu menn þó önd-
verðir gegn skoðun hans.
Fyrstur mun hafa riðið vvr garði
prófessor G. Storm, í Arkiv f. nord.
Filol. 1885. Hann fordæmir kenn-
ingu Björns og leggur sjerstaka
áherslu á það, að því er virðist,
að „Runeskriftens. . . . Redskaber
vel ind til den Tid maa have været
Sten, Træ og skjærende Instru-
menter (Kniv eller Hugjern) ; de,
der efter sin naturlige Virkekreds
befattede sig med Runeindskrift
var...... snarere Stenhuggere og
Træskjærere.... end Præsterne“ o.
s. frv.
Næstur honum kemur fram á
sjónarsviðið Finnur Jónsson árið
1886 í formálanum fyrir I. og II.
málfræði ritg. í Sn. Eddu. Kring
um 1890 taka svo 0. Brenner og