Lesbók Morgunblaðsins - 10.01.1937, Blaðsíða 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
5
Heim frá Sowjet.
Maður er nefndur André Gide. Hann er franskur, skáld
og rithöfundur. Fyrir þremur árum gerðist hann kommún-
isti og aðdáandi rússnesku stjórnarinnar. Hann varð for-
seti fjelagsskapar, sem nefnist „Alþjóðasamband til varn-
ar hinni frjálsu menningu“. Og sem fulltrúi þess fjelags-
skapar fór hann til Rússlands í sumar til þess að vera við
útför Maxim Gorkis. Ferðaðist hann þá víða um landið til
þess að sjá allar dásemdirnar þar. Var honum sem öðrum
fenginn fylgdarmaður, svo að hann sæi ekki meira en
stjórninni líkaði. — Eftir að hann kom heim til Parísar
gaf hann út ferðasögu sína, og nefnist hún „Retour de
I’U. R. S. S.“. (Heim frá Sowjetríkjunum). Er hann furðu
opinskár þar sem hann lýsir ástandinu í Rússlandi.
Hann kom til Leningrad, sem
áður hjet Pjetursborg. Dá-
ist mjög að fegurð borgarinnar,
en segir að lokum: „Það, sem jeg
dáist mest að í Leningrad er St.
Pjetursborg".
Um Moskva segir hann það, að
nýu byggingarnar þar sje við-
bjóðslegar. Og um verslunina þar
segir hann:
— Fyrir utan búð nokkra
standa 200—300 menn í röð. Þetta
er snemma morguns. Fólkið bíður
þarna rólegt, því að búðin er ekki
opin enn.
Tæpri klukkustund seinna kem
jeg þarna aftur. Fólkið stendur
enn kyrt, en því hefir fjölgað.
Eftir hverju er það að bíða? Mjer
var svarað því, að það væri ekki
nema hinir fyrstu, sem gæti átt
von á að fá sig afgreidda. Það
hafði verið augljóst í hlöðunum —
að mig minnir — að komið hefði
sending af stoppuðum svæflum, —
ef til vill 400—500, en 800, 1000
eða jafnvel 1500 manns barðist við
að reyna að ná í þá.
Nokkuru seinna um daginn fór
jeg sjálfur til þess að skoða versl-
unina. Þar ægði öllu saman. Fólk
beið þangað til röðin kom að því.
Menn sátu þar eða hímdu. Margar
konur voru með barn í fanginu.
Þannig verða menn að bíða tím-
unum saman, jafnvel allan dag-
inn. Manni finst loftið banvænt
þegar maður kemur fyrst inn, en
venst því, eins og maður verður
að venjast öllu hjer.
Jeg skoðaði þetta verslunarhús
frá kjallara og upp á háa loft.
Vörurnar voru aðeins rusl, með
örfáum undantekningum. Manni
kom helst til hugar að þær væri
hafðar eins óásjálegar og unt
væri, til þess að vekja ekki kaup-
skaparlöngun manna. Menn kaupa
þar líka út úr neyð, en ekki vegna
þess að þeir hafi ágirnd á hlut-
unum eða langi til þess að eiga
þá. Jeg hafði ætlað mjer að kaupa
þar nokkra muni til endurminn-
ingar en jeg gat ekki fengið það
af mjer. —
Hann skoðaði eitt af fyrirmynd-
ar búum stjórnarinnar. Þar var
það ekki eins og í öðrum „land-
búnaðarverksmiðjum", að alt fólk-
ið hefðist við í stórum sal og
svæfi þar, heldur var hjer skift
niður í „sambýlisfólk“ í eitt og
eitt herbergi, því að um f jölskyldu
líf er varla að ræða í Rússlandi.
Gide segir svo frá;
— Oll voru herbergin ömurleg
í mesta máta. Hvarvetna blasti
fátæktin við. í öllum herbergjun-
um voru samskonar húsgögn, í
öllum mynd af Stalin. En þar var
enginn hlutur, sem íbúarnir gæti
talið sína eign. Menn hefði getað
flust úr einu herberginu í annað,
án þess að verða varir við neina
breytingu. —
Honum blöskraði yfirdrepskapur
og görgeir hinna leiðaudi „menn-
ingarfrömuða". Meðan hann var í
Frakklandi helt hann að þar væri
frjáls „sjálfsgagnrýni“. En nú
komst hann að raun um að vald-
hafarnir heldu fólkinu niðri í ó-
menningu. Hann segir um það:
— Fólkið hefir ótrúlega litla
hugmynd um hvað gerist erlendis.
Því hefir verið talin trú um að
þar sje ástandið miklu verra held-
ur en í Sowjet-Rússlandi. Þetta er
gert af ásettu ráði svo að allir,
sem óánægðir eru, huggi sig þó við
Stalin.