Lesbók Morgunblaðsins - 31.12.1940, Blaðsíða 2

426
LESBÓK MÖRGUNBLAÐSINS
sældarsveit og rnargt, sem studdi
þar fjárhag hans og frama, stjórn-
söm kona og vel gefiu börn gerðu
garðinu frægan. Komust tíu syu-
ir og ein dóttir þeirra hjóua til
fullorðinsára.
Björn sýslumaður var konung-
kjörinn þingmaður 1845, eu and-
aðist ári síðar, 23. júní 1846 á 59.
aldursári. Þá var Páll, sem var
yngstur barua haus, á 6. ári.
Við lát Björns sýslumanns færö-
ist bústjórnin að mestu á herðar
Guðrúuar ekkju haus. Þótti þaö
fágætt aírek, að húu kom börnum
þeirra flestum nokkuð á menta
braut. Naut hiin við það aðstoðar
Benedikts sonar síns, er hætti
skólanámi til þess að aðstoða móð-
ur sína við að sjá yngri bræðr-
unum farborða. Yar það almenn
sögn nyrðra, að Björu sýslumað-
ur hefði aðframkominn skrifað
Benedikt á þessa leið: „Að þú
hættir við skólauám og takir við
búinu í Hvammi er ósk þíns deyj-
andi föður, Blöndals“. Syuirnir
sex gengu á meutaskóla og lukn
embættisprófi, Lárus, Gunnlaugur,
Magnús og Þorlákur urðu lög-
fræðingar, Jón varð prestur, síðar
kaupfjelagsstjóri, Páll varð lækn
ir, Jósef verslunarmaður, Lúðvík
og Ágúst smiðir, og hinn síðast-
taldi, Benedikt, stórbóndi á óðali
föður síns, Hvammi í Yatnsdal.
Sigríður Oddný, systir þeirra
bræðra, varð kona síra Sigfúsar 4
Undirfelli, Jónssonar prests Þor-
steinssonar frá Reykjahlíð. Um
systkini þessi, hvort fyrir sig,
mætti rita langt mál og lýsa þar
atgjörvi þeirra, kostum og veilum.
ennfremur afkomendum þeirra,
sem orðnir eru fjölmargir og ýms-
ir þeirra þjóðkunnir menn.
Ekki var skapgerð þeirra
bræðra á einn veg. Sum-
ir þeirra voru heimsmenn og
ljettir á bárunni, einkum Lúðvík.
aðrir stórbrotnir, ráðríkir og þung
ir í skauti, en með hetjulund. Má
þar til nefnjf Benedikt, og enn
aðrir fágæt ljúfmenni. Margt var
líka sameiginlegt með þeim flest-
um eða öllum, svo sem sönghæfni
og raddfegurð. Munu þó Jón,
Gunnlaugur og Lárus hafa borið
af í þeim efnum. Sumir þeirra
vorn prýðilega skáldtnæltir, eink-
um Lúðvík og Þorlákur. Urðu
sum kvæði Þorláks á margra
vörum eftir að þau birt-
ust, og eins kvæði það,
er hann orti eftir Hólmfríði fyrri
konu sína, og aunað, sem hann
orti eftir druknun Erlendar sýslu-
manns Þórarinssonar.
I bernsku miuni heyrði jeg mik
ið frá þessum bræðrum sagt og
urðu ýmsar þær sagnir ógleyman-
legar, en einkum saga sú, sem jeg
heyrði þá um Maguús Blöndal,
sem var dáður íyrir ljúflyndi og
glæsimensku. Hann var orðinn
sýslumaður í Rangárvallasýslu og
hafði sakborning fyrir rjetti, sem
rjeðist á hami og sló hann svo
fyrir brjóstið, að haun komst
nauðulega heim til sín og dó af
þeim áverka litlu síðar. En fyrir
andlát sitt bað hann fyrir það, að
þetta brjálæðisglapræði yrði látið
falla niður og ekki reiknað manu
inum til saka.*) Þetta hámark
mannkærleika slær eunþá Ijóma á
minningu þessa löngu látna manns,
sem dó á æskuskeiði fyrir örlög
fram. Þorlákur og Gunnlaugur dóu
líka á besta aldri. Frá þeim báð-
um eru ættir komnar. Má geta
þess hjer, að sonur Gunnlaugs var
Hannes skáld Blöndal. Lárus varð
elstur þeirra bræðra, sem löglærð-
ir voru. Hann var lengi sýslumað-
ur Hiinvetninga og stórbóndi á
Kornsá í Vatnsdal. Var hann orð-
lagður fyrir gestrisni og veglyndi
1894 var hann skipaður amtmað-
ur fyrir Norður- og Austuramtið,
1) Fyrir þessari sögu fjekk jeg góða
heimild hjá frú Sigríði Guðmundsdótt-
ur, móður síra ísleifs Gíslasonar í Arn-
arbæli. Sagði frú Sigríður mjer, að
hún hefði verið við banabeð Magnúsar
og heyrt hann biðja hinum seka vægð-
ar. Sigfús Halldórs frá Höfnum og
fleiri afkomendur Bjöms Blöndals
sýslumanns hafa frásögnina um orsök-
ina að dauða Magnúsar nokkuð öðm-
vísi; á þá leið, að móðir eða systir
sakamannsins hafi komið að baki
.sýslumanns úr afhýsi úr bæjargöngum
(búri eða eldhúsi) og greitt honum.
«vo mikið högg milli herðanna, með
sleggju eða rafti, að dregið hafi hann
til dauða. — Þetta hefir frú Sigur-
laug Knudsen líka eftir Ragnheiði
Blöndal, ekkju Magnúsar sýalumanns
Blöndal,
eu dó áður eu hairn tæki við því
embætti, sextugur að aldri. Þiug-
maður Húuvetuinga var haun frá
1881—1885. Frá Lárusi Blöudal
er uú komiuu fjöldi fólks.
Um það má deila, hvort þessara
barua Björus sýslumauus Blöudals
hafi verið kyxisælast. Eu að lík-
iudum eru nú orðuir ílestir af-
komeudur frú tíigríðar Oddnýjar,
kouu síra tíigfúsar á Undirfelii,
sem eru samkvæmt Reykjahlíðar-
ætt 123. Tveir af sonum þeirra
urðu þjóðkuuuir þiugmenu: Magn-
ús trjesmiður og kaupmaður í
Hafnarfirði og Reykjavík, og
Björu, stórbóudi á Korusá í Vatns
dal. Euufremur eru þeir þjóð
kirnnir uafnar, Sigíús Blöudai
bókavörður og Sigíús Halldórs fra
Höínum, syuir dætra frú Sigríðar
og síra tíigíúsar.
Það sem jeg hefi skrifað hjer
um foreldra og systkiui Páls
Blöndals, byggi jeg á írásögnum
mjer eldri mauua. Meðal anuars
var jeg í æsku miuni einu sumar-
tírna með öldruðum Vatusdæliug,
sem var vinnumaður í Hvammi
hjá írú Guðrúuu Þórðardóttur.
litlu eftir lát Björns sýslumanus
Fræddi hanu mig um margt frá
þessu mikla heimili.
★
Það þóttu mikil tíðiudi hjer í
Borgarfirði þegar sú frjett barsv
um hjeraðið, að búið væri að skipa
hingað lærðan lækui. Fylgdi þaö
fregninui, að lækniriuu væri Páll
Blöndal, yngsti bróðirinn frá
Hvammi í Vatnsdal. Þóttu þaö
ekki lítil meðmæli, því ættin var
þá orðin þjóðkuun. Páll var þá á
ljettasta skeiði, 29 ára gamall, og
ókvongaður. Fjekk hann þá, til
að byrja með, aðsetur á Lundum
í títafholtstungum hjá Ásgeiri
Finnbogasyni, sem þá var orðinu
tengdafaðir Lárusar sýslumanns
Blöndals, bróður Páls. Næsta vor
fjekk hann bústað hjá Andrjesi
Fjeldsted á Hvítárvöllum, en
fjekk Stafholtsey til ábúðar vorið
1874 ,þar sem hann bjó síðan til
dauðadags.
Stafholtsey var talin góð, hæg
og fögur jörð og nálægt miðju
hins nýstofnaða læknishjeraðs. Eu
ekki lá hún þá á lausum kili. Þar
bjó þá og hafði þar lengi búið