Lesbók Morgunblaðsins - 05.01.1941, Page 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
3
Skamm degis-spre ttur.
Þeim hefir fækkað upp á síð-
kastið, sem leggja það á sig
að fara fótgangandi í langferða-
lög, hvað þá heldur að hlaupa í
ófærð á einu dægri í skammdeg-
inu tvær vetrardagleiðir (á hest-
um) ! Þessa mátti þó áður finna
dæmi, reyndar sjálfsagt fá. Nú er
og öldin önnur, og þarf nú um
margt eigi að leita eins langt og
viðgekst áður fyr hjer á landi.
Flestir löttust einnig á göngunum
og gripu meir til hestanna, er
fram liðu stundir, líka á vetrum,
— og nú eru bifreiðar og önnur
hjól látin hafa fyrir því að koma
fólkinu áfram (bæði til erinda og
erindisleysu), þegar nokkurt færi
er til þess.
Einn af þeim vösku mönnum,
er gat leikið sjer með slíkan fót-
hvatleik og áreynslu-þol, lifir enn
austur í Mýrdal, Þorsteinn Pjet-
ursson á Rauðhálsi, nú kominn
fast að áttræðu (f. 25. júlí 1861).
Hefir hann lengi búið á þessari
jörð, en Ijet af búskap fyrir
nokkrum árum og seldi í hendur
frænda sínum og tengdasyni,
Pjetri Jakobossyni. En foreldrar
Pjeturs voru Jakob Björnsson í
Breiðuhlíð og kona hans Guðríður
Pjetursdóttir (síðar ekkja lengi
í Yíkurk-auptúni), og var hún
systir Þorsteins á Rauðhálsi; eu
af þeim 13 eða 14 systkinum
munu nú aðeins 3 vera á lífi, sem
sje, auk Þorsteins, Guðfinna Pjet-
ursdóttir í Vík (82 ára) og Gísli
Pjetursson, er fluttist út í Árnes-
sýslu. Foreldrar þeirra Þorsteins
voru Pjetur Erlendsson (d. 1865)
og Guðríður Þorsteinsdóttir, bónda
á Eystri-Sólheimum, og hjuggu
þau á Vatnsskarðshólum í Mýr-
dal, lifði móðir hans til 1910 og
andaðist á heimili hans 86 ára.
Þorsteinn á Rauðhálsi er um
margt ágætismaður og var ötull
búmaður, búhygginn og ráðvand-
ur og hinn siðprúðasti í allri fram-
göngu. Hefir hann aldrei talið eft-
ir sjer sporið. Er hann ennþá vel
ern, fisljettur á fæti, svo áð mönn-
um sýnist sem hann vilji helst
sem minst koma við jörðina, og
hleypur þá gjarnan lítið eitt við
fót. —
„Sprettinum“, sem hjer segir
frá, lýsir Þorsteinn á þessa leið,
en sanngildi frásagnarinnar er
staðfest af öðrum:
Það var á jólaföstunni 1897.
Var Þorsteinn beðinn að „skreppa"
út að Stórólfshvooli í Rangár-
vallasýslu, en þar sat þá næsti
læknir, eftir meðulum handa Jak-
obi mági sínum, er tekið hafði
lungnabólgusótt. Þorsteinn átti þá
heima á Suður-Götum í Austur-
Mýrdal. Lagði hann af stað það-
an snemma morguns fótgangandi
í sæmilegu veðri, en færð var
þannig, að brotasnjór var í ökla,
sem er næsta þreytandi ófærð, er
hjelst út allan Mýrdalinn. Varð
hann fyrst að fara krók „inn í
Dali“, heim á bæ sjúklingsins, og
síðan koma við á Felli (í Út-Mýr-
dal), því að sóknarpresturinn,
síra Gísli Kjartansson, varð að
skrifa sjúkdómslýsingu til Ólafs
læknis Guðmundssonar á Stór-
ólfshvoli, sem eins og margir muna
var orðlagður læknir á þeirri tíð
og vinsæll. Heldur Þorsteinn svo
leið sína og kemur hvergi úr því
fyr en að Steinum undir Eyja-
fjöllum, en þar var Elín systir
hans þá vinnukona; fjekk þar
góðar viðtökur, mat og kaffi —
og „dálitla aukahressingu í við-
bót“, segir hann, „og var jeg þá
ljettur í spori, er jeg lagði þaðan
og hljóp við fót“. Næsti áfanginn
var að Seljalandi, en þar bjó
frændkona hans Marta Jónsdóttir
og Högni maður hennar (síðar í
Vestmannaeyjum, en þau voru
foreldrar ísleifs kaupfjelagsstjóra
og alþm. Högnasonar). Var þá
dagur að kvöldi kominn og tók
að dimma. í þann tíma voru vita-
skuld öll stórvötnin óbriíuð, auk
smærri vatnsfallá, og má nefna
Hafursá og Klifandi í Mýrdal,
Jökulsá á Sólheimasandi, Skógá
og Holtsá undir Eyjafjöllum,
Markarfljót og Þverá o. s. frv.,
sem hvert um sig gat orðið hið
mesta forað. Vildu nú hjónin á
Seljalandi, að Þorsteinn yrði þar
um kyrt um kvöldið og gisti næstu
nótt, en ekki var við það kom-
andi, — hann var að vitja læknis.
Falaði hann þá hest yfir Markar-
fljót, en enginn klárinn var þá
við, því.að mikill siður var á þeim
slóðum að láta hrosss ganga úti.
Gekk þá Högni bóndi með honum
vestur að fljóti og vísaði honum
á, hvar hentast myndi að vaða
yfir, en er Þorsteinn lagði í vatn-
ið, hvarf hann brátt sjónum, svo
var dimt orðið, og vissi bóndi þá
eigi, hvort hann hafði komist yfir
eða ekki. Herti Þorsteinn nú göng-
una, blautur eftir vöðsluna allan
daginn, og vestur allar Landeyj-
ar og óð enn vötnin og komst að
lokum seint um kvöldið út yfir
Þverá og í Hvolhrepp; var hann
þá að komast á leiðar enda, en
til þess að gera ekki lækni ónæði
svo síðla, fór hann heim að Mos-
hvoli og þáði þar gistingu. 1 hýt-
ið næsta morgun fór hann svo
heim að Stórólfshvoli, sem er
steinsnar, og afhenti Ólafi lækui
brjef síra Gísla. Er læknir leit
dagsetning brjefsins, trúði hann
því tæplega, að rjett gæti verið,
en þó varð að sannfærast um það.
Eftir talsverða bið þar, meðan
læknir útbjó meðulin, skundaði
Þorsteinn austur á leið. Kom hann
við á Seljalandi og þóttust þau
hjón hann úr helju heimt hafa,
þar eð þau höfðu enga vitneskju
um það fengið, hvort hann komst
’ iit yfir fljótið kvöldið áður, en
blánóttina hina næstu hvíldi hann
í Drangshlíð undir Austur-Eyja-
fjöllum, áður en hann legði í
Skógá, og hjelt síðan með sama
áframhaldi einatt „hlaupandi við
fót“ austur í Mýrdal, fór inn í
Dali til sjúklingsins með meðulin
og þaðan heim.
Þessi „hlaupa-dagleið“ mun eigi
vera fjarri 90 km. leið.
Eigi varð Þorsteini á Rauðhálsi
hið minsta um þenna sprett, en
einmitt þetta sama ár (1897)
fæddist Pjetur tengdasonur hans,
er áður getur, sonur Jakobs, er í
lungnabólgunni lá. Hann er nú
stoð Þorsteins í ellinni. Þ. -f- G.