Lesbók Morgunblaðsins - 16.03.1941, Blaðsíða 5

rigningunni og mælti: „Veðrið —
það er þessi þurra suddi“. Þetta
var haft lengi að orðtæki í sveit-
inni um illviðri.
En flestar veðurvísur taka af
skarið og hafa í sjer hreinar línur,
t. d. þessi, sem ber vott um mikinn
ugg og ótta :
í búri er smátt um bjargarföng,
brestur heyjaforðann.
Þorra-dægur þykja löng,
þegar blæs á norðan.
Þorlákur biskup hallmælti aldrei
veðri. Svo segir ævisöguhöfundur
hans. Vísan, sem jeg hafði yfir
seinast, er kveðin í hálfum hljóð-
um. En hún lumar á mikilli til-
finning og er útundir sig.
Jeg hefi lifað Þorra sem þótti
langur: Stórhríð grenjaði mánuð-
inn allan, að því undanskildu, að
upprof gerði á sunnudögum. Þá
fjellu mannskaða-snjóflóðin í Seyð
isfirði. Vísusmiðurinn hefir ef til
vill lifað þvílíkan Þorra. Hann
hagar þó orðum sínum stillilega.
En í rauninni hafði hann ástæðu
til að bölsótast yfir ósköpunum.
Þorri og Góa eiga oft sammerkt:
Þorri bjó oss þrönga skó
þenna snjóavetur.
En hún Góa ætlar þó,
að oss róa betur.
Þarna er gripið til orðaleiks:
róa að, og mun hann vera frá
víkingaöld, þegar aðróður var háð-
ur og látið sverfa til stáls.
Það má segja að tíðin sje gædd
andardrætti:
Við skulum ekki hafa hátt,
hjer er margt að ugga:
Jeg hefi heyrt í alla nátt,
andardrátt á glugga.
Systir afa míns sagði mjer, að
faðir sinn hefði verið móti því að
gera flautir úr mjólkurdropanum
„í aldamótaharðindunum' Móðir
afasystur minnar kom með kýr-
njdina upp á pallstokkinn og börn-
in móti henni til að taka móti
nýmjólkurdropanum. En þó að afi
minn væri vantrúaður á næring-
ai<gildi flauta, mætti ætla að sú
matargerð hafi haft eitthvað sjer
til ágætis, svo algeng sem hún var
og langvinn, að því sem jeg ætla.
Jeg treystist eigi til að rökræða
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
93
það mál. En eigi hefir fegðunuin
á Hofi þótt froðan lítils virði, úr
því að þeim lenti saman út af
henni:
Margt er að heyra, margt að sjá,
manndygð ætla jeg sofi.
Út af froðu flugust á
feðgarnir á Hofi.
Efni Griðku-rímu gerðist í fjósi.
Þar börðust með mykjuspöðum
griðkonurnar Hugrún og Manga,
svo sem þjóðkunnugt er, og mun
sú ríma vera í Þjóðskjalasafninu.
Stakan er á einn hátt nokkurs-
konar smámynt sem er viðlíka
handhæg sem smáskildingar á
fjármálasviði. Stórkvæði eru þá
svo sem miklar upphæðir. Hvort-
tveggja er nauðsynlegt það
stóra og hið smáa.
Annars er þess að geta, að skáld-
in, sem stökurnar gerðu, hafa eigi
ávalt fengið þakklæti fyrir list
sína. Þeim var gjarnt að kveða
meinyrt og vega að mönnum, sem
stundum voru saklausir, t. d. urðu
þau tannhvöss við bjargálna menn
og efnamenn, sem að vísu fóru
betur með tímann, en skáldin, sem
lágu í bókum, ortu og hneigðust
að flöskum og konum. Búmenn-
irnir lítilsvirtu skáldin, sem ekki
gátu látið bókvitið í askana. En
skáldin beittu sínum vopnum:
Ríkur búri ef einhver er,
illa máske þveginn,
höfðingja við síðu sjer
setja ’ann hægra megin.
Fátækur með föla kinn
fær það eftirlæti:
Á hlið við einhvern hlandkoppinn
honum er ætlað sæti.
Sú saga gerist í útlöndum eigi
síður en hjerlendis. Mig minnir að
skoskur auðmaður eða höfðingi
byði Róbert Burns til málsverðar,
ásamt stórmenni og ljeti vísa st'ór-
skáldinu, sem var fátækt, að eld-
hússborði. Burns gerði kvæði um
þetta og hefndi sín minnilega:
Oft eru skáldin auðnusljó,
af því fara sögur.
Gaman er að geta þó
gert ferskeyttar bögur.
Auðnuleysið stafar af því, að
þessi skáld, sem áttu enga úrkosti
til fjár eða frama, ,lifðu við kjör
Lassarusar — sátu á rangri hillu.
Hugur þeirra hvarflaði í aðra átt,
en bjargálna fólks. Þeim fór líkt
sem auðfræðingi einum útlendum,
sem var blásnauður, en ritaði
fræga bók um auðfræði.
Oðrum gat hann bjargað. En
sjálfum sjer gat hann ekki sjeð
farborða.
Alþýðuskáld vor hafa gert spak-
mælavísur. Þau hafa sjeð lífssann-
indi, skynjað þau, ,en eigi getað
handsamað hamingjuna.
Sum urðu flækingar, t. d. Látra-
Björg.
Sum gerðu bæn sína, þegar fok-
ið var í öll skjól, og mændu til
himins.
Gott er að treysta Guð ,á þig,
gleður það mannsins hjarta.
Yfirgefðu aldrei mig,
englaljósið bjarta.
Yísur þær sem hjer eru greind-
ar, hafa eigi komið fyrir almenn-
ingssjónir, svo að jeg viti, þó að
þær hafi komið fyrir alþýðu eyru.
Mjer þvkja þær þess verðar að
bjargað sje frá gleymsku. Þær
hafa vissulega stytt mörgum stund
ir, ásamt kynsystrum þeirra, sem
vera munu margar og víðsvegar.
Jeg hefi valið af betri endanum
og skilgreint þær í svo fáum orð-
um, sem mjer virtist mega við una.
Jeg sje við yfirlestur þessa máls,
að mjer hefir láðst að tilgreina
sýnishorn vísna, sem fóstrur
barna kváðu yfir þeim, þegar Ieit-
ast var við að svæfa þau:
Farðu að sofa fyrir mig,
fyrst þú mátt og getur,
Jeg skal breiða ofan á þig
ofurlítið bétur.
Þessi elskulega vísa jafnast
nærri því á við hið fagra og iimi-
lega viðlag í kvæðí síra Einars í
Eydölum, um barnið það, sem Titn-
ingin kallar jólabarnið:
„Með vísnasöng jeg vögguna
þína hræri“.
Heilræðavísur man jeg fáar' í
æsku, nema þá Sem jeg hefi tfund-
að: Engi lái öðrum frekt .... að
undanskildum heilræðavísum Hall -
gríms Pjeturssonar og heilræða-
vísum Sigurðar Breiðfjörðs í man-
söng Númarímna, sem hann lætur