Lesbók Morgunblaðsins - 30.03.1941, Síða 1
13. tölublað.
Sunnudaginn 30. mars 1941.
XVI árgangur.
Sveinn Björnsson, sendiherra:
Mikilvægt menningarmál
sem hefir orðið útundan
ÁR eða þar um bil, nokkru
lengra eða skemur, eru nú
liðin síðan ýms fyrirtæki hófu
göngu sína, sem orðið hafa stoðir
undir efnalegu og menningarlegu
sjálfstæði íslensku þjóðarinnar. Má
þar telja Háskólann, Reykjavíkur-
höfn, Eimskipafjelagið, Brunabóta.
fjelag íslands, Samband íslenskra
samvinnufjelaga, Sjóvátryggingar
fjelag íslands, mörg útgerðarfje-
lög o. s. frv.
25 ár eru liðin síðan jöfn mann-
rjettindi allra íslendinga, einnig
kvenna, voru viðurkend í stjórn-
arskránni.
25 ár eru liðin síðan fyrst var
áformað að reisa bálstofu á ís-
landi og sett líkbrenslulög.
Flest það, sem jeg hefi nefnt,
hefir, með því að komast á fót
og verða lífrænn þáttur í þjóð-
lífinu, haft sín áhrif um að lyfta
íslensku þjóðinni úr lognmóki til
örra framfara á flestum sviðum.
Hvers vegna hefir bálstofan orð-
ið útundan?
Jeg man eftir því, að er lík-
brenslulögin voru til meðferðar á
Alþingi átti líkbrensla og bálstofa
marga formælendur. Einn merkur
bændafulltrúi sagði, að hann vildi
ekki deyja fyrr en komin væri
bálstofa svo eftirlátinn líkami hans
yrði brendur. Hann er, því miður,
löngu kominn í moldina, undir
grænni torfu að gömlum sið —
vegna þess að málið varð útundan.
Fyrir 25 árum var stríð. Efni
og tæki til bálstofunnar þurfti að
fá frá útlöndum og þá var dýr-
tíð eins og nú. Það varð því að
bíða þar til „eftir stríð“. Nú er
aftur komið stríð, og engin bál-
stofa komin upp enn. Það hefir
verið svo mörgu öðru að sinna
„milli stríðanna“ og margt verið
framkvæmt, sem hefir kostað mik-
ið fje — og að skoðun minni og
margra annara hefði ekki átt að
verða á undan bálstofunni. Á hún
nú enn að bíða þar til „eftir
stríð“ ? Eða máske þar til „eftir
næsta stríð“ ? Svo má ekki fara.
Hjer er um mikilvægt menning-
armál að ræða. Að því liggja ótal
rök.
Dr. Gunnlaugur Claessen hefir
undanfarin ár ekki þreyst á að
upplýsa almenning um bálfarir al-
ment og einnig hvernig litið er á
bálfarir í öðrum menningarlönd-
um. Hann hefir m. a. sýnt og
sannað, að heilsa, hollusta og
hreinlæti er ein fyrsta ástæðan
fyrir því að eyðing hins látna lík-
ama með hreinlegri uppgufun í
1000 stiga hita er rjettasta og
tryggilegasta meðferðin á eftir-
látnum líkama manns.
Björn Ólafsson stórkaupmaður
sýndi fram á það í útvarpserindi
í haust er leið:
að íburðarlaus, en sómasamleg,
jarðarför fátækrar konu hjer í
Rejdtjavík hefði samkvæmt reikn-
ingi kostað kr. 795.25;
að, er gert var um leiðið og
gengið frá því bættust kr. 516.00
við; eða alls kr. 1311.25;
að slík útför mundi kosta hjer
í Reykjavík, ef komin væri bál-
stofa með kapellu, 250 kr.;
að ef bálstofa væri í Reykjavík*
mætti í Reykjavík einni spara ár-
lega í samanlögðum útfararkostn-
aði miklu hærri upphæð en kostar
að koma upp fullkominni bálstofu
með kapellu;
að auk þess getur hið opinbera
sparað miljóna upphæðir til víð-
áttumikilla kirkjujarða.
Hjer er hin hliðin: Stórsparn-
aður fyrir einstaklinginn; stór-
sparnaður fyrir það opinbera.
Heilsa, hollusta, stórkostlegur
peningasparnaður fyrir einstak-
linga og heildina. Er slíkt ekki
mikilvægt menningarmál ?
Aðrar þjóðir vita þetta — og
fara eftir því. Eftir að almenn-
ingur hefir verið upplýstur um