Lesbók Morgunblaðsins - 24.08.1941, Blaðsíða 2

282
lesbók morgunblaðsins
Trektmynduð hvilft í jökulinn á vestanverðum Kverkfjöllum.
Þetta er vafalaust gamall gígur. Niður úr trektinni gengur op skáhalt
r iður og út undir hjarnið. — Ljósm.: Edvard Sigurgeirsson.
að fjöllin voru stöðugt hulin í
þrálátum þokum og hríðum. Hinir,
sem fengið hafa sæmilegt veður
hafa aðeins getað skoðað fjöllin
mjög lauslega, því þegar hestar
eru notaðir til þess að komast að
fjöllunum og þess er gætt, að
næsta haglendi er í 20 km. fjar
lægð niðri í Hvannalindum, og
fara verður þá vegalengd fram og
aftur samdægurs, þá er það aug-
ljóst, að lítill tími verður afgangs
til að rannsaka jafn víðáttumikið
og örðugt fjallbákn eins og Kverk-
fjöll eru.
Jeg vil nú geta lauslega þeirra,
sem mjer er kunnugt um, að geng
ið hafi á Kverkfjöll, má vera, að
mjer sje ekki kunnugt um alla þá,
er þar hafa komið, en litlar sögur
hafa þá farið af ferðum þeirra.
Þeir fyrstu, sem gengu á Kverk-
fjöll, munu hafa verið Þjóðverj-
inn próf. dr. Max Frautz og fylgd
armaður hans Tómas Snorrason.
Það var 1910. Þeir gengu á fjöll-
in rjett austan við Kverkina, en
höfðu þar skamma viðdvöl, því
veður var hvast og þoku dreif
yfir.
Tveimur árum síðar, 1912, kom
Frautz aftur; hugðist þá að rann-
saka fjöllin nánar. Beið hann 3
daga upp við fjöll eftir góðu veðri,
en veður fór stöðugt versnandi
og flýði hann loks niður í Hvanna
lindir og hjelt heimleiðis, án þess
að hafa getað kaunað Kverkfjöl!
frekar.
Sama sumar, 1912, kom Græn-
landsfarinn J. P. Koch, ásamt
fylgdarliði, á vesturfjöllin. Er það
í fyrsta sinn, sem komið er að
hverunum í vesturfjöllunum. Ut
sýn fengu þeir litla, því áður en
þeir næðu brún fjallanna syrti að
með þoku og regni.
Árið 1932 voru Englendingar við
rannsóknir á Vatnajökli (Cam-
bridge-leiðangurinn). Komu þeir
að Kverkfjöllum, en hvort þeir
gengn á fjöllin, hefi jeg ekki get-
að aflað mjer upplýsinga um.
1933 fóru þeir Guðmundur Ein-
arsson frá Miðdal og Ósvald Knud-
sen, ásamt tveimur stúlkum, til
Kverkfjalla, gengu á fjöllin aust-
an við Kverkina, en höfðu þar
skamma viðdvöl.
Að lokum fór Edvard Sigur-
geirsson, Ijósmyndari, ásamt Stef-
áni Sigurðssyni, verslunarmanni á
Akureyri, til Kverkfjalla, sumarið
1939. Fóru þeir upp að nyrstu
gufuhverunum í vesturfjöllunum,
en rannsökuðu fjöllin ekki frek
ar.
Af þessari greinargerð ætti það
að vera ljóst, að ekki hefir verið
fjölförult um Kverkfjöll og um
nokkra rannsókn á fjöllunum
hefir aldrei verið að ræða, til þess
hafa þeir, sem þangað hafa lagt
leið sína, haft alt of takmarkaðan
tíma til umráða, auk þess, sem
veður hefir oft verið óhagstætt.
Nú nýskeð var jeg þátttakandi
í leiðangri, sem farinn var í
Hvannalindir til að rannsaka úti-
legumannakofana þar, var mjer
þá ríkt í huga að nota tækifærið
til að ganga á Kverkfjöll. Eftir
að hafa dvalið í Hvannalindum í
3 daga, lögðum við Edvard Sigur-
geirsson, ljósmyndari, af stað fót-
gangandi upp til Kverkfjalla og
bárum tjald og nauðsynlegan far-
angur. Þetta var miðvikudaginn
30. júlí. Tjölduðum við um kvöld-
ið á jökulöldum um 3 km. NA af
Kverkinni. Jökulruðningur þessi,
sem gengur um 5 km. NA frá
fjöllunum, er mjög ósljettur og er
gamall jökull alstaðar undir ruðn-
ingunum. Sennilega hefir jökull-
inn úr Kverkinni runnið í þessa átt
áður fvr, en nú rennur hann til
N og NY, og eru öldurnar og
jökullinn undir þeim leifar frá
þeim tíma. Allan síðari hluta mið
vikudagsins og um kvöldið var
veður glansandi bjart og útlitið
því hið ákjósanlcgasta.
Árla á fimtudagsmorguninn 31.
júlí lögðum við til uppgöngu á
austurfjöllin. Skamt austan við
Kverkina fórum við yfir dálítinn
skriðjökul og svo upp bratta
skriðu, meðfram móbergshömrum.
í 1500—1600 m. hæð gengur blá-
grýtisgangur skáhalt upp í gegn-
um móbergið. Dálítið ofar kemur
stallur eða hjalli. Er þar talsvert
af grágrýtishnullungum, en þaðan
er skamt upp á brúnina. Á brún
inni rjett austan við Kverkina er
hnjúkur, merktur I á kortinu. Upp
í gegnum hnjúk þennan gengur
gangur úr þjettu blágrýti, en ann-
ars er hann að mestu hlaðinn upp
af gjalli og hrauni, sem mikið er
af þarna næst kverkinni. Hæðin
á hnjúk þessum mun, samkvæmt
nýjustu mælingum, vera talin 1808
metrar.
Þegar við komum upp á hnjúk
þennan, var veður bjart, en þoku-
slæðingur var þó að koma á sunn
anverð fjöllin. Þarna uppi er alt
þakið hjarni, hallar því á alla
vegu út af brúnum fjallanna, en
þó aðallega inn á við og niður að
Kverkinni. Er strax augljóst, við
fyrstu sýn, að innan í fjallhringn
um er mikil hringmynduð lægð og
er Kverkin hlið út úr henni, er
jökullinn hringsprunginn um-
hverfis lægð þessa. Hvort lægð
þessi er orðin til við gos eða sig,
verður ekki sagt með vissu, því
hjarnið hylur öll verksummerki,
en hraunið og gjallið umhverfis
Kverkina sýnir, að þarna hefiv
gosið.
Um 300—400 m. SA og S af
hnjúk I, eru hnjúkur II og III,
ekki mjög háir, hlaðnir upp úr
gjalli. Nokkru sunnar, á austur-
brún fjallsins, um 20—30° austan
við S, frá hnjúk I, er stór, flatur