Lesbók Morgunblaðsins - 09.11.1941, Blaðsíða 4

380
LBSBÖK MORGTTNBLAÐSIN8
Vargas: Hinn brosmildi
einvaldur Brasilíu
Hin mikla andstæða í alamer-
ísku samvinnunni nú er
hinn lávaxni, sanngjarni, bros-
andi Getulio Vargas, forseti Bras
ilíu. Hann, sem var einn af aðal
mönnunum í tilraunum Banda
ríkjanna til að sameina Vestur-
heim gegn einræðisstefnunni, er
sjálfur einræðisherra — maður
sem fyrir 10 árum komst til
valda með vopnaðri byltingu og
sem enn þann dag 1 dag stjórnar
43 miljóna þjóð með einveldi.
Vargas er gáfaður, vingjarnlegur
og slyngur. Hann er. fyrir sína
þjóð — á sinn eigin brasilianska
hátt — það sem Hitler er fyrir
Þýskaland og Churchill fyrir
Bretland. Hann er vissulegu þýð-
ingarmesti stjórnmálaleiðtoginn í
Suður-Ameríku.
Það er ekki hægt að skilja
Vargas án þess að þekkja sögu
Brasilíu, landsins, sem hann stjórn
ar. Brasilía var heimsveldi þar
til 1889. Landið er stærra en
Bandaríkin og þar er stærsta ó-
kannaða frumskóga flæmi heims-
ins, og þar eru stærstu óunnar
járnmálmsnámur í heimi. í mörg
ár var landið stærsti togleðurs
framleiðandi heimsins, og er enn
í dag mesti kaffiframleiðandi ver-
aldar. Eitt af mestu vandamálum
Ifendsins eru þjóðabrotin Það eru
að minsta kosti fjórar Brasilíur
Það er Bahia hjeraðið við Atlants
hafsströndina, aðallega búsett
negrum og er eins ólík landi hinna
hvítu nautgripa, eins og Suður-
England er ólíkt Egyptalandi.
Iðnaðarhjeraðið Sao Paulo er jafn
fjarskylt Amazon-hjeraðinu, eins
og Chicago er ólík Addis Abeba
★
Brasilía hefir jafnan verið vin-
veittari Bandaríkjunum en nokk-
uð hinna Suður-Ameríkuríkjanna.
Fyrir það fyrsta óttast Brasilín-
menn Argentínu, og byggja á
vernd okkar. f öðru lagi eru
Eftir John Gunther
John Gunther er heimsfrægur amerískur blaðamaður og rit-
höfundur. Hann var frjettaritari Chicago Daily News í Evrópu
í 11 ár. Frægastur er hann fyrir bækur sínar „Inside Europe",
sem selst hefir í ya miljón eintökum og „Inside Asia“, sem hann
skrifaði eftir 50,000 kílómetra langt ferðalag í Austurlöndum
árin 1937—’38. Gunther er nýkominn úr ferðalagi um Suður-
Ameríku, þar sem hann átti tal við helstu stjórnmálamenn
í öllum ríkjum Suður-Ameríku.
Bandaríkin besti viðskiftavinur
Brasilíu, og við höfum ekki nein-
ar útflutningsvörur í samkepni við
hana. Þetta er mjög ofarlega í
huga Getulio Vargas.
Brasilíumenn eru geðprúðir.
mentaðir og þægilegir í umgengn;.
Þeim er illa við blóðsúthellingar
og bera virðingu fyrir jafnaðar
geði. Þeir tala frjálsmannlega um
Getulio — hann er yfirleitt nefnd
ur skírnarnafni sínu — og segja
jafnvel um hann skrítlur, seni
hann hefir mætur á. Ein skrítlan
er, að hann geti verið þögull í
tíu tungumálum.
Getulio var alinn upp í naut-
griparæktarhjeruðunum með kað-
alslöngu (lasso) í hönd og á hest-
baki. „Gaucho“ (kúreka) líferni
hans hefir haft áhrif á skapferli
hans, á val vina hans og stjórn
málaskoðanir. Það er Brasilía, ekki'
hestur, sem hann stjómar nú, en
Getulio er ennþá „gaucho“.
Hann gekk í herinn sem óbreytt
ur hermaður, er hann var 16 ára,
en gekk úr hernum aftur, er hann
var tvítugur, til að helga sig
laganámi og stjórnmálum. Hann
^varð fulltrúi á löggjafarþingi Kio
jGrande do Sul, og var gerður að
^ jofursta fvrir þátttöku í hjeraðs-
uppreisn. Hann hækkaði smám
saman í tigninni og varð land-
stjóri í Rio Grande 1928.
★
Árum saman höfðu iðnaðar- og
kaffiekrueigendur í San Paulo,
þriðju stærstu iðnaðarborg í
Suður-Ameríku, haft völdin í
Brasilíu, ásamt járnmálmsnámu-
eigendum i ríkinu Minas Geraes.
Kúrekarnir í Rio Grande, sem lítil
völd höfðu undir stjórn Oswaldo
Aranha og Joao Alberto, kusu
Vargas sem forsetaefni sitt í for-
setakosningunum 1930. Fullvissir
um, að engin von væri fyrir
Vargas við kjörborðið, hófu fylg-
ismenn Vargas uppreisn. Kúrek-
arnir höfðu allmikinn her og tókst,
að byggja upp sterka hreyfingu.
Aður en þrjár vikur voru liðnar,
var forsetinn flúinn til Portugal
og Getulio Vargas var settur i
forsetastól.
Andstaðan gegn honum fór
minkandi eftir 1932, er gagnbylt-
ing, sem gerð var í Sao Paulo,
var bæld niður, eftir þriggja
mánaða bardaga. Vargas hafði vit
á að grípa ekki til hefndarráð-
stafaná, og er Paulistar báðu um
nýja stjórnarskrá, veitti hann
þeim hana. Stjórnarskráin var
samin 1934 af löglega kosnu þingi
(vitanlega skipað hans mönnum),
sem síðan kaus Vargas fyrir for-
seta. Ári síðar braut Vargas á
bak aftur kommúnistauppreisnar-
tilraun og ljet handtaka þúsundir
vinstri manna.
Stjórnarskráin frá 1934 mælti
svo fyrir, að ekki mætti endur-
kjósa forseta. En í forsetakosn-
ingabaráttunni í nóvember 1937
setti Vargas á herlög í landinu.
frestaði kosningum, sendi báðar
þingdeildir heim (hvorug þeirra
hefir síðan komið saman til fund
ar) og birti nýja stjórnarskrá
— alt þetta gerði hann á einum
degi. Það urðu engir árekstrar,