Lesbók Morgunblaðsins - 26.07.1942, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
235
þjóðin brygðist gefnum loforðum
og ryfi drengskaparheit sín, þá
mundu Bandaríkin hjálpa til að
merja hjarta mannkynsins. í þá
daga voru þessi orð túlkuð sem
viðkvæmnishjal uppgjafaprófess-
■ ors, sem aldrei hefði kynt sjer
gang lífsins. En það var nú ekki
uppgjafaprófessorinn, sem var
viðkvæmur, heldur voru það
hrapparnir, eins og vant er. Spá-
dómur Wilsons hefir síðar reynst
sönn staðreynd. Og menn hinnar
„hagnýtu síngirni" eru nú flestir
dauðir eða í fangelsi, eða þeir
hafa verið hræddir til að gerast
Quislingar.
„Vefur sögunnar er ofinn
glompulaust“. Það, sem siðmenn-
ingin fær áorkað á morgun, er
undir því komið hvað gert er í
dag, eða því, sem forfeður okkar
gerðu í gær. Ef mikill hluti heims-
ins gerir sig ánægðan með að vera
flón í dag, og afsakar flónsku
sína með því að afneita mikilvægi
þess, sem gerðist í gær, þá verður
vefur sögunnar hættulega bláþráð-
óttur. Og ef vefurinn rifnar, þá
hrynur siðmenningin. Og að sama
skapi og lífið missir samhengi sitt,
og þá um leið-tilgang sinn, vex
barbarismanum ásmegin í hverri
mannssál. Og það þýðir í stjórn-
málum sam'a og það, að þá getur
hinum hreinræktaða barbara
reynst mögulegt, einu sinni enn,
að rísa upp á afturfótunum og
sækjast eftir völdunum valdanna
vegna. í siðferðilegu tilliti má
segja þetta svo: Þjóð, sem lítils-
virðir samhengið í sögunni, sem
óvirðir ættfeður sína og hreykir
sjer af því að lifa yfirborðslífi,
er dæmd til þess að verða að rudd-
um. Og laun ruddamenskunnar er
dauðinn.
Hjer sjest á ný munurinn á hin-
um orkuþrungna barbarisma
möndulveldanna, sem leitast við
að tortíma heiminum með styrj-
öld, og hinum kveifaralegri þarb-
arisma, sem var farinn að læsa
sig um okkar sofandi sálir. Nas-
istum tókst að þröngva þjóðinni
til einingar inn á við, í ákveðnu
markmiði, og notuðu hana sem.
verkfæri til að koma á stjórn-'
leysi meðal annara þjóða. En með-
an þessu fór fram liðum við hinu
lýðræðislega frelsi okkar að
sökkva niður á þrep stjómleysis
einstaklingshagsmuna og stjetta-
hagsmuna. Hitler hagnýtti sjer
þennan innvortis veikleika lýð-
ræðisríkjanna jafn slægviturlega
og hann notaði sjer áhugaleysi
einstakra þjóða fyrir velferð allra.
hinna. Hann vissi að við liðum
það, að frelsi okkar, sem við þykj-
umst svo miklir af, færi hnign-
andi, bæði í áttina til siðferði-
legrar óstjórnar og líkamlegrar
vanstjórnar.
¥
Meðan skrumauglýsendur vorir
gortuðu sem mest af því, hve
margir ættu baðker eða bifreiðar
í Bandaríkjunum, áttu miljónir
Ameríkumanna við óvissu og ótta
að búa, og þar af leiðandi fór 6-
ánægjan vaxandi í landinu. Verk-
smiðjumennirnir í New England,
til dæmis, voru þá að byrja langa
nótt sívaxandi atvinnuleysis. Hag-
fræðingarnir mundu hafa til að
kalla þetta „millibilsástand at-
vinnuleysisins" og gætu haft það
til að sanna, að svo væri í raun
og veru, og að ekki væri rjétt að
fetta fingur út í það. En menn-
irnir, sem urðu fyrir barðinu á
atvinnuleysinu, hjeldu nú samt á-
fram að gagnrýna ástandið.
Gortið og sjálfsánægjan, sem
auglýsingamennirnir ljetu flæða
yfir landið, jók enn á óánægju
manna. Okkur kom enn í koll
bölið, sem leiðir af því að gorta
of mikið en framkvæma of lítið.
;í rauninni var þjóðinni að þoka
áfram til velmegunar. í rauninni
var sá tími að nálgast, að það
gæti orðið ánægjulegt að líta yfir
landið. En í stað þess að stuðla
að því, að þetta gæti orðið, þá
svæfðum við samvisku okkar með
því að hampa því, að allir væru
ríkir, eða væru í þann veginn að
verða ríkir. Þannig gerðist það,
að í þjóðfjelagi, sem var að auðg-
ast, fór gremjan vaxandi þar sem
fátæktin ríkti.
★
Meðferð okkar á Svertingjamál-
inu er annað dæmi þess, hvernig
okkar veröld mistekst að varð-
veita trúna á sjálfa sig. Þetta er
vandasamt mál, sem eigi verður
ráðið til lykta í flýti. En siðferð-
ismeðvitund okkar á heimting á
því, að við þorum að horfast í
augu við það og sýnum staðfasta
alvöru í lausn þess, og gerum
daglega það í málinu, sem hægt
er að gera þann dag.
Kristin kenning vor gerir þá
kröfu til okkar, að við bindum
sem bráðastan enda á Svertingja,-
málið, á þeim grundvelli, sem hæf-
ir virðingu okkar og almennu
rjettlæti. Saga okkar sjálfra styð-
ur þessa kröfu. En samt höfum
við lengst af, síðan fyrri heims-
styrjöldinni lauk, látið okkur
nægja að gefa stór fvrirheit hvað
Svertingja snertir, en framkvæma
ekki neitt. Þegar það tvent fer
saman, að lofa gulli og grænum
skógum, en efna lítið, þá á það
drjúgan þátt í því, að gera mann-
inn að stjórnleysingja. Það er
nærri því jafn skaðlegt mannin-
um, sem lofar upp í ermina á sjer,
eins og hinum, sem gremst yfir
vanhöldnum loforðum.
Eins og allir þeir vita, sem hafa
nasasjón af sögunni, vakir ann-
að stærra viðfangsefni hinna lit-
uðu þjóða bak við Svertingjamál-
ið — og það viðfangsefni felur í
sjer spurninguna um, hvort við
sjeum trúir lýðræðishugsjóninni.
Ef við lítum á þetta kynþáttamál
sem táknmynd þess, hvernig mað-
urinn svíkur sjálfan sig, þá hjálp-
ar það okkur til þess að skilja
heimsbylting nútímans. Það hjálp-
ar okkur líka til að skilja, hve
hátt við verðum að stefna, ef við
viljum bjarga sjálfum okkur. Því
að okkur hafa nýlega borist tvær
aðvaranir í máli, sem á dýpri ræt-
ur og er umfangsmeira en Svert-
ingjamálið okkar.
Pearl Buck, sem þekkir Asíu,
hefir nýlega aðvarað okkur um,
að við getum ekki unnið þetta
stríð nema við getum sannfært
hina gulu bandamenn okkar —
fjölmennustu bandamenn okkar —
um það, að hvíti maðurinn sje nú
lok'sins peiðubúinn til að leggja af
sjer „byrðina" og hugsa sjer að-
eins eitt mannkyn, sem vinni sam-
an að því, að gera viðunandi