Lesbók Morgunblaðsins - 17.01.1943, Blaðsíða 3

LBSBÖK M0BGUNBLAD5TNB
11
Kaupmannshúsin í Hafnarfirðí.
Eftir J. Clevelev.
ildin um ferðina, sem nú er til,
eru brjef Uno von Troil, eins
leiðangursmannsins, sem seinna
varð erkibiskup í Uppsölum. Ann-
ar leiðangursmaður, Solander,
gerði einnig ýmsar athuganir og
ferðalagið vakti víða mikla at-
liygli/
vernig kom svo landið og
þjóðin þessum mönnum fyrir
sjónirf Þægindin eru að vísu ekki
sjerlega mikil, segir í ferðabrjef-
unum, en margt einkennilegt ber
fyrir augu, fyrst og fremst fjöllin
og hraunin og jöklarnir og svo
hverirnir, sem þeim þóttu merk-
astir. Þá hafa þeir orð á því, að
enginn bær eða borg sje til í land-
inu, og þykir konungur og kirkja
eiga furðulega mikið af jarðeign-
um landsins. Von Troil þykja
jarðir ekki hátt metnar og nefnir
tvær jarðir, sem þá hafi verið ný-
seldar, önnur á 120 rdl. með 10
kúm, 10 hrossum og 400 fjár, hin
á 160 rdl. nieð 12 kúm, 14 hest-
um og 300 fjár.
Fólkið, sem þeir hittu, kemur
þeim yfirleitt vel fyrir sjónir. —
Það er fátækt og fátæktin veldur
því, að það getur ekki að öllu
leyti verið eins gestrisið og feður
þeirra voru, en viljinn er sá sami.
Það gefur af góðu hjarta það litla
sem það á og gleðin skín úr augum
þess, þegar því er endurgoldið.
íslendingar eru sagðir hjálpfúsir,
trúmenn miklir og kirkjuræknir,
en nokkuð hjátrúarfullir og mjög
auðsveipir yfirvöldum sínum. Þeir
eru mjög elskir að ættjörð sinni og
idlja helst ekki að héiman fara.
Þá þykir útlendingunum það ein-
kennilegur siður, að gestir eigi
helst að heilsa öllum heimamönn-
um með kossi.
1
Lest leiðangursmanna hjá Heklu. Mydiu er eftir
Cleveley unga, einn af teiknurum ferðarinnar.
amtmannsfrúin átt ein föt að
minsta kosti 300 rdl. virði. Banks
hafði keypt önnur sem kostuðu
53 rdl. 46 sk.
Það, sem þeir fjelagar áttu
einna erfiðast með að sætta sig
við á íslandi, var mataræðið, og
um það fjallar eitt af brjefum von
Troils, stílað til frúar einnar í
Gautaborg. En þeir fjelagar þóttu
hjer sælkerar og lifa í bílífi, þeir
hjeldu stórveislur með mörgum
rjettum og idnum og voru herra-
menn praktugir að klæðum og
allri viðhöfn og siðferði, segir
um þá í samtíma íslenskri heimild.
Þeir sakna hjer fyrst og fremst
brauðs og segja, að það sje hjer
lítið notað og dýrt, en fjallagrös
og melgras sje þó nokkuð notað
til brauðgerðar og kosti grasa-
tunnan 1 rdl. Smjörmeðferð ís-
lendinga þykir þeim einkennileg,
því að þeir noti sjaldan nýtt smjör
eða saltað heldur súrt smjör, telji
það bragðbetra og lieilnæmara en
hitt, og geymi það jafnvel í 20
ár. Af öðrum rjettum nefna þeir
mysuost, skyr og sýru og segja,
að mest sje drukkin blanda og
mjólk og stundum te af íslenskum
jurtum (holtasóley og æruprís)
en höfðingjar drekki frönsk
vín og kaffi. Fiskur og ket er
annars aðalmaturinn og nefna þeir
sjerstaklega hangiket. Efnabænd-
ur borða ket og smjer og hákarl
eða hval, en fátæklingar fisk,
blöndu, mjólk og grasagraut. Einu
sinni voru þeir fjelagar boðnir til
landlæknisins, Bjarna Pálssonar,
og fengu íslenskan miðdegisverð.
Fyrst fengu þeir brennivínseúpu,
svo brauð, ost og súrt smjer. Á
miðju borðinu stóð fult fat af
harðfiski. Annars fengu þeir góða
Ekki þykir þeim íslendingar
vera framtakssamir, þeir eru fast-
heldnir við gamla siði og vinnu-
brögð og hyggja lítið á endur-
bætur. Þeir eru ekki gleðimenn í
umgengni, einfaldir og fremur auð
trúa, en ölkærir í meira lagi. Þeg-
ar þeir hittast margir hafa þeir
lielst sögulestur sjer til dægra-
dvalar og einnig nefnir von Troil
það, sem hann kallar rímnalestur
og segir að sje upplestur og stund-
um illur söngur. Skemtanir eru
helstar töfl, eins og skák, kotra,
Ólafstafl, mvlla, færingartafl og
goðatafl. Ennfremur er spilað al-
kort, pamphile o.fl. Þá nefnir hann
víkivaka og gleðir, einskonar
grímudansleiki og hringdansa,
glímur, knattleika á ísum og kapp
reiðar.
í einu brjefi von Troils er skýrt
frá klæðaburði íslendinga, og sagt
að hann sje þá enn lítið breyttur
frá því sem var að fornu. Gest-
imir telja íslenskan þjóðbúning
að vísu ekki fallegan, en þó snotr-
an og eigi vel við loftslagið. Karl-
menn klæðast inst línfötum, síðan
þykkum ullartreyjum og víðum
buxum. Á ferðalögum bregða þeir
yfir sig hempum, venjulega úr
svörtu vaðmáli, nema við Arnar-
fjörð norðanverðan, þar era hemp
urnar hvítar. Höfuðfötin eru stórir
þríhyrndir hattar, fótabúnaður-
inn ullarsokkar og íslenskir skór.
Konur klæðast nærfötum úr líni,
þá upphlut og venjulega svörtum
vaðmálsfötum og hempu yst. Von
Tróil get-ur þess, að það sje þá
tíska ungs fólks eða elskenda að
láta feila upphafsstafi sína í víra-
virkið í laufunum á skyrtuhnöpp-
unum. í hátíðabúning kvenna seg-
ir hann að mikið sje lagt og hafi