Lesbók Morgunblaðsins - 17.01.1943, Blaðsíða 4

12'
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
kindakjötssteik, kjötsúpu með
sýru, lax og köku á eftir. Ábætir-
inn hjá landlækinum var svo
hvalur og hákarl. Segjast þeir hafa
borðað alt þetta með góðri lvst,
•jieina helst súra smjerið og harð-
fiskinn, en hákarlinn segja þeir
að hafi verið svo megn, að stækjan
af honum hafi hrakið þá frá borð-
inu undir* eins og hann kom dnn.
Annars segjast þeir vera góðu
góðu vanir í mat frá sjálfum sjer,
því að þeir hafi haft með sjer
franska matreiðslumenn, sem gert
hafi þeim feitar steikur og fagra
búðinga, en góð vín hafi þeir haft
í stað blöndunnar hjá íslend-
ingum. Segir von Troil, að sjcr
þyki líklegt, að frúnni í .Gautaborg
muni bjóða við íslenska matuum,
þegar hann minnist þeirra fyrir-
taks máltíða, sem hann hafi þegið
hjá henni sjálfri.
Um atvinnulíf landsmanna eru
að vísu brjef en ekki sérlega merki
leg. Þó eru þar allgóðar lýsingar
á sjóklæðum Islendinga, eins og
þau gerðust þá, fyrst og fremst í
Hafuarfirði og þar í grend. Sjó-
klæðin eru gerð úr sauðskinnum
eða kálfskinnum, vendilega smurð
með lýsi, leistabrækur, sem ná hátt
upp í mitti, ullarsokkar og sjó-
skór úr þykku leðri. Ekki þykir
þeim komumönnum sjósóknin ver-i
vel stunduð á íslandi. Kenna þeir
þaðj sem aflaga fer í fiskiveiðunum
sumpart aðsókn erl. sklpa, sum-
part fólksfækkuninni í landinu en
mest ánauð einokunarinnar. Fisk-
verðið er talið mjög lágt, móts við
það, sem söluverðið sje á erlend-
um markaði.
Hjer hefur helst verið rakið það
úr frásögnum þeirra fjelaga, sem
á einhvern hátt lýsir þjóðháttum
og daglegu lífi íslendinga. En
annars hnigu rannsóknir þeirra
mest að náttúru landsins. Einn af
gestum Banks, Solander, var grasa
fræðingur og lærisveinn Linnés,
annar þeirra, James Lind, var
læknir og stjörnufræðingur og
höfuðáhugamál Banks sjálfs var
einnig náttúruskoðunin. Von
Troil hafði einnig áhuga á bók-
mentum og fornfræðum og kirkju-
málum og. skrifar mikið um þau
efni í brjefum sínum.
C* erð Banks varð, eins og fyr
1 segir, mjög til þess að auka þá
athygli, sem íslandi var veitt er-
lendis. Ferðin þótti að ýmsu leyti
æfintýraferð í fjarlæga furðu-
heiina. Margt af því, sem erlendir
gestir skrifuðu þá og á næstu
áratugum um landið er meðal
skemtilegustu og merkustu athug-
una, sem til eru um land og lý5
þessa tíma. Sumt eru a& vísu mis-
sagnir og sumt miður sanugjarnt,
en mjög oft brugðið skemtilegu
og skæm ljósi á ýms einkenni
þjóðlífsins, og sum þau, sem heima
mönnum hættir við að sjást yfir.
Eannsóknarferðirnar, sem farnar
voru hingað frá því að Banks hóf
sína ferð og þangað til Gaimard
lauk sinni voru með mestri fyrir-
meusku farnar og bestum glæsi-
brag allra heimsókna hingað. Þó
að sjerfræðilegur rannsóknarárang
ur þeirra yrði ekki einlægt ýkja-
mikill voru almenn áhrif þeirra
meiri. Ýmsar ferðabækurnar. sem
frá leiðangursmönnum komu, voru
bæði til mikils fróðleiks og mjög
til þeirra vandað sumra, svo að
auguavudi er að.
Iljer hefur verið sagt nokkuð
frá því, hvernig einum leiðangurs-
mönnum kom landið fyrir sjónir
og landsmenn. En hitt má einnig
rekja, hvernig leiðangurinn kom
landsmönnum fyrir sjónir. Manna
á milli hefur auðsjáanlega farið
hjer mikið orð af leiðangri Banks,
bæði af tign sjálfs hans og auð-
legð útbúnaðar hans, enda var til
alls vel vandað. í upphafi stóð
mönnum samt stuggur af þessu
óþekta skipi hans. Espólín segir,
„að menn hræddust það í fyrstu og
hugðu Tyrkja vera“. I Annál sjera
Magnúsar á Höskulsstöðum segir,
að „skipið hafi verið allstórt, með
fallstykkjum og vopnum búið. . . .
Voru þar á herramenn praktugir
að klæðum ... og hjeldu st.ór gesta
boð með mörgum rjettum og
drykkjum . . . og mælt var að
skenkingar hefðu farið fram miil-
um þeirra og æðri manna . . .
þeir sögðu sig siglt hafa kringum
alla veröld óg hefðu nú fullkomnað
þá sína lystireisu“. Espólín getur
þess einnig, að verið hafi hin
„mesta rausn í veislum Banks og
borðhaldi, meir en nokkur hafði
sjeð hjer á landi“. Sjera Jón Stein
grímsson heimsótti þá fjelaga í
Ilafnarfirði. (Hann ársetur reynd-
ar þessa heimsókn 1777). Segir
hann, að sjer hafi verið boðið í
stássstofu „hvar í var langt borð
með annari hliðinni og mátti
þiggja þar vín og hvað jeg vildi,
því þeir voru liöfðinglega sinnaðir.
Á borðinu lá ein opin bók, á
hverri ei var annað en strik og
nótur að taka lög, á hverja jeg
leit“. Sungu þeir og spiluðu fvrir
sjera Jón og hafði hann af því
svo mikla lystisemd, að hann
komst allur á loft og reri og raul-
aði með. En hann var söngmaður
sjálfur og ljek á liljóðfæri, uns
hann segist hafa hætt því eftir
jarðeldana „af margfaldlegri
mæðu þeirri, sem yfir mig fjell“
„Skenkingar“ þær, sem sr
Maguús talar um, voru m. a. þær.
að Banks gaf Finni biskupi rak-
færi silfurbúin og skólameistara
silfurúr, amtmanni teborð og fleira
ljet hann rausnarlega at' hendi
rakna.
Af allri veru sinni hjer varð
Banks vinsæll og vel metinn og
þeir fjelagar allir. í kvæði til
þeirra kemst Bjarni Jónsson skóla
meistari m. a. svo að orði;
Velkominn víst með sóma
vís þjóð af enskri slóðu.
Hjelst lengi vinátta Banks við
íslendinga. Seinna, í Napoleons-
stríðunum, kom hann skörulega
við íslensk mál og er af því önnur
saga. íslandsferðin var í senn
skemtiferð, stjórnmálaferð og
rannsóknarleiðangur — að eins
einn liður í viðburðaríkri æfi um-
svifamikils manns. Banks varð
mikilsmetinn maður í heimalandi
sínu og áhrifaríkur. íslandsf°rðin
hafði mjög orðið til þess að auka
áhrif hans og álit.
Ilótelgesturinn: Eigið þjer ekki
mynd af yður, ungfrú?
Þjónustustúlkan: Jú, jú.
Hótelgesturinn: Vilduð þjer þá
ekki lofa mjer að nota spegilinn.
Jeg þarf að raka mig.