Lesbók Morgunblaðsins - 12.08.1945, Blaðsíða 4

404
LESBÓK MOROUNBLAÐSINS
Dætur séra Einars á Knappstöðum
A SEfNFSTU ÁRUM átjándu
aldar og byi-jun hinnar nítjándu
ólust upp norður í Stíflu í Fljótum
fjórar prestdætur, sem sökum ó-
venjulegs andlegs atgerfis jieirra
allra er skylt að minnast.
Engin þeirra hlaut neinn sjer-
stakan virðingarsess, að þeirra tíma
mælikvarða, en í þá tíð mun hafa
þótt vegur mestur að giftast ein-
hverjum af hinum konunglegu em-
bættismönnum. Þær giftust allar
bændum, sem fremstir loru, hver á
sínum Vettvangi. Og í bændasessin-
um hafa eflaust þeirra miklu hæfi-
leikar notið sín til fulls. Því alkunn-
ugt er, að á þeim tíma var það ein-
mitt bændamenningin sem stóð á
verði fyrir þeim óhollu áhrifum,
sem hið erlenda kúgunarvald hafði
í^för með sjer, og mun það á öllum
tímum hafa fajlið í hlut þeirra, sem
fremsfir fórn hvað sálarþroska
snerti, að eiga bjart til beggja
handa og telja kjark í þá, sem vell-
ari vorú fvsir. Efa jeg ekki, að
prestdæturnar _fjórar hafi þar ver-
ið góðir vökumenn.
Foreldrar þessara systra voru
Einar Orímsson á Knappstöðunt og
Ólöf Steinsdóttir. Steinn var sonur
Jóns skálds á Fjörðum. Þorsteins-
sonar á Kyri í Flatevjardal, Sturlu-
sonar..
Bæði voru hjónin sjera Einar og
kona lvans ætfuð úr Þingeyjarsýslu,
og því aðflutt í þann fagra stað
Stífluna. Ræði voru þau greind og
mikilhæf, enda hvað ættgengi snert-
ir, af þvi bergi brotin. Tfefir mjer
verið sagt af gömiu fólki, sem enn.
iifir, að þau hafi gert sjer skemmt-
an að því að kasta fram stökum og
kveða'st þannig á. Enda mun í
beggja ættum vera mikið af hag-
mæltu: fólki og sumt skáld góð. og
þó sjer í la-gi í ætt Ólafar. Var faðir
hennár með afbri.gðum vel skáld-
mæltur, og læt jeg hjer vísu eftir
hann, sem hann kvað 82 ára í kaup-
staðarferð. Hafði hann verið góður
formaður á yngri árum, en í þessari
kaupstaðarferð sat hann undir ár-
um, og var orðinn með öllu blindur.
En er skyndilega versnaði veður
var hann spurður ráða. Svaraði
hann þá með þessari vísu:
Eg við bundinn árastrit,
í engri mynd þó fari,
hevri jeg vind og hrannaþyt,
en hvað skal blindur dæma um lit.
Því miður veit jeg ekki hver af
dætrum sjera Einars hefir verið
elst. En Guðrún er fædd 1793, Iler-
dís 1796. Um fæðingarár Sesselju
og Hallfríðar er mjer ókunnugt.
Sesselja giftist Guðlaugi syni sjera
Jóns prests á Rarði í Fljótum. Er
mjer kunnugt um dótturson þeirra,
er ílentist hjer á landi, gáfaðan
mann í besta lagþ en hljedrægan.
Fjölmargir afkomendur þeirra flutt-
ust til Ameríku, og get jeg fullyrt
að þeirra hlutur þar muni ekki
minni en annara lslendinga.
Jlverjum Ilallfríður giftist er,
mjer ekki svo kunnugt, að jeg geti
með öllu fullyrt. En frá henni er
kominn mikill ættbogi. Mun flest af
hennar afkomendum hafa ílentst í
Eyjafirði. LTm hana hefi jeg heyrt
sagt, að hún hafi verið fljót að
koma fyrir sig vísu, og hafi oft
mælt í bundnu máli svo fljótt, sem
aðrir í óbundnu.
Guðrún giftist Jóni ríka á Rrúna-
stöðum í Fljótum, og var hún síðari
kona hans. Hún var fjölhæf gáfu-
kona og kvenskörungur hinn mesti
og búkona svo af bar. Munu efni
Jóns ríka eigi svo lítið hafa aukist
við bústjórn hennar. Svo gjafmild
var hún við fátæka, að enn eru sög-
ur um örlæti hennar á gangi í Skaga
firði. *
Jón unni konu siimi mjög, og
þóótt hann væri talinn svinnu mað-
ur, amaðist hann ekki við góðverk-
um Guðúnar. Það er mælt að Jón
hafi eitt sinn sagt við konu sína, þá
er honum fundust gjafirnar úr hófi
keyra: „Cíefðu Guðrún mín, en láttu
mig ekki vita“, Og þótt Jón væri
fastur á fje, gat kona hans ætíð
haft áhrif á hann til úrlausnar bág-
stöddum, þá með snjöllum ráðum,
ef annað dugði ekki. Læt jeg hjer
eina sögu, er sannar hve ráðug hún
var.
Það var í vorharðindum miklum,
sem algeng eru í Fljótum, því þar er
fannkyngi svo mikið, að vart mun
meira í annari sveit, En Fljótamenn
hafa flestir verið búhöldar góðir og
sjeð búpeningi sínum vel farborða,
enda óvíða betra að afla mikilla
heyja, því þótt snjóa leysi seint,
kemur jörðin græn undan fönninni,
og þarf þá ekki að sökum að spyrja,
því frjó er jörðin með afbrigðum.
Á harðindavori miklu kom bóndi
einn að Brunastöðum og bað Jón
um hey. Yar Jón ætíð birgur af
hevjum sem öðru, og er sagt að
gömul hey hafi staðið þar árum
saman ósnert. t þetta sinn synjaði
Jón heysins. Guðrún var í búri að
skammta er griðkona ein sagði
henni, að maður hennar vilji enga
úrlausn gera manninum. Ekki hafði
húsfreyja mörg orð um, en gengur
inn til baðstofu með mat til komu-
manns, setur á borðið fyrir hann,
gengur síðan til manns síns og seg-
i: „Það veit jeg Jón minn, að þú
neitar mjer ekki um töðu í einn
poka handa manni þessum“.
Jón ríki horfði í gaupnir sjer
nokkra stund og segir sfðan: „Þú
getur gefið honum það, ef þjer sýn-
ist, Guðrún mín“.
Síðan gengur Gnðrún fram. Eh
er komumaður kvaddi hana brá