Lesbók Morgunblaðsins - 11.04.1948, Page 13

ft
LESBÖK ívIORGUNBLAÐSINS
201
HUNDRAÐ ÁRA MINNING
MATTHILDUR Þorkelsdóttir var far-
sæl kona, sem bar lífgras í hendi sier
að kaunum mannanna í meir en siö-
tíu ár. Hundrað ár eru liðin frá bví
hún kom, en tíu ár eru síðan að hún
hvarf af leikvangi þessa lífs.
Margt er það, sem skilgreint er af
vísum mönnum nú á dögum, en eðli
mannsins og tilhneigingar hefur ávallt
verið torvelt viðfangsefni og erfitt að
setja því takmörk.
Einhver sjerstæð eðliskend sýnist
það vera, þegar fjöldi manna af sömu
ættkvísl hallast að svipuðum viðfangs-
efnum. Um aídaraðir hefur listhneigð
og líknarþrá lifað með ættstofni Matt-
hildar Þorkelsdóttur, og verður það
ekki rakið hjer.
Matthildur var fædd 8. mars 1848
að Ásum í Skaptártungu. Faðir henn-
ar var síra Þorkell Eyjólfsson. Móðir
síra Þorkels var Guðrún einkadóttir
síra Jóns Þorlákssonar að Bægisá og
Margrjetar Bogadóttur. Var Guðrún
orðlögð gáfukona og ágæt ljósmóðir.
Móðir Matthildar var Ragnheiður dótt
ir Páls prófasts í Hörgsdal, en móðir
hennar Matthildur Teitsdóttir frá Seli
í Reykjavík og bar Matthildur nafn
hennar. Matthildur Teitsdóttir þótti
mjög fyrir öðrum konum um marga
hluti og hefur nafn hennar haldist í
ættinni.
Matthildur Þorkelsdóttir var elst af
tíu systkinum, þeim er upp komust,
svo geta má nærri, að oft hefur hún
þurft að taka stig af yngri systkinum
sínum.
Umhverfi hennar á bernskuárunum
var hin iðjagræna Skaptártunga með
vítt og fagurt útsýni til hafs og bygða.
Þegar Matthildur var ellefu ára, flujt-
ist hún með foreldrum sínum og syst-
kinum að Borg á Mýrum. Eitt þeirra,
Jón yngri, sem aðeins var nokkurra
vikna gamall, var tekinn í fóstur þar
Matthildar
Þorkelsdó ttur

Matthildur Þorkehdóttir
eystra og bar fundum þeirra ekki sam-
an fyr en hann var uppkominn og
gekk í skóla.
Æskuár sín átti Matthildur að Borg,
því þar átti hún heima fram yfir tví-
tugsaldur, Var því Borgarfjörður og
Breiðafjörður hennar heimur alla tíð,
eins og svo margra af ættmennum
hennar fyr og síðar.
Matthildur naut góðrar mentunar á
uppvaxtarárum sínum, bæði til munns
og handa. Natni hennar og hlýleiki
gagnvart öllu, sem minni máttar var,
kom snemma í ljós. Hún var því orðin
ýmsu vön er hún hóf nám í ljósmóð-
urfræði hjá Jóni Hjaltalín landlækni.
Þar til fyrir skömmu var ljósmæðra
skólinn sá eini skóli hjerlendis, sem
konur gátu numið nokkra kunnáttu
til líknarstarfa. Hafa margar þeirra
orðið þjóðinni til ómetanlegs gagns og
blessunar. Kjör íslenskra Ijósmæðra
eru áþekk kjörum útigangshrossins,
þær hafa einatt lagt nótt við dag án
brauðs og 'auna. Þetta er minkun
r'T~ii; j;
þjcðfjelaginu, því eins og "klárinR', eru
þær enn og verða altaí, þarfasti þjónn
inn.
Matthildur Þorkelsdóttir bjó- ðest
sín starfsái á Sar.di. En ofTvá^ jhenn-
ai viijað til nærliggjandi hrejjph.’At-
hyglisgáfu hennar og stillin-gu varU’ið
b. ugðið og handlægnin við lækhisaS
gerðir var frarnúi skarandi.
Minnist jeg þess er jeg var nemandi
fyrir mörgum árum síðan og gfekk
ásamt mínum ágæta kennara, til ungr
ar sængurkonu hjer í bænum, að at-
hygli mín beindist að stðfeú öri( sem
maður þessarar konu hafði nýlega
hlotið og var alt frá hársrótum óg
niður á vanga. Hafði hanri orðið fyrir
slysi um borð í skipi, og var farið
í land með hann á Sandi. Lækhir var
ekki til staðar og gerði Mátthildúr að
meiðsli þessu eins og við átti, og var
ekki talið að það bæri með sjer neinn
viðvaningshátt.
Oft hef jeg hitt fyrir fólk að vestan,
sem samskipti hafði átt við Matthildi,
og hnigu orð þess á einn vég ,,húri var
nærfærin og örugg“. Jeg veit að ef
hver sá, sem kynni hafði af starfi
Matthildar segði sína sögu, ýrðú það
fróðlegir kaflar, sem betur en nokkuð
annað Jýstu einstaklingáeinkennum
þessarar gagnmerku konu. ’ •
Mjer standa fyrir hugskotssjónum
nokkrar Ijósmæður fortíðarinnar sem
lýst hafa fram á þennan dag. Sæti
Matthildur vel á bekk með þeim og
ætla jeg í stuttu máli að rifjá úpp
sögu þeirra. Fyrir f jögur þúsund^ ár-
um, bauð Farao konungur í Egyptá*
landi ljósmæðrum þar, aðþær skyldú
láta sveinbörn deyja, eri stúlkur
mættu lifa meðal ebreskrá. En ljós-
mæðurnar, sem hlýddu rödd guðs,
gengu á fund Faraos og: sögðu Við