Lesbók Morgunblaðsins - 17.07.1949, Blaðsíða 4

323
LESBOK MORGUNBL^ÐSINS
í sðgu Þuríða* ijrmanns er furð-
anleg tímatalsskekkja, sem geng-
ur í gegnum allt það tímabil, sem
hjer um ræðir og að uokkru um
lerigra árabil, og verður ekki hjá
því kopiist að gera nokkra grein
fyrir þyí máli. Skekkjan er í því
fólgin, að Brynjólfur Jónsson segir
Þuríði. frafa farið vinnukonu að
Gaulvefjabæ 1805, 28 ára gamla.
Þar og víðar er hún í tvö ár, sem
full grein er gerð fyrir í sögunni.
Síðan hafi hún farið að búa í Evstri-
Móhúsúm vorið 1807 með Erlendi
Þorvarðssyni og búið með honum
í tvö ,ár (1807—1809). Þetta hlýtur
að vera rangt, því að Erlendur
kvæntiat annari konu 2. júlí 1806
sámkv. prestsþjónustubók Hraun-
gerðis og hafði þá að sjálfsögðu
slitið 'sámvistum við Þuríði. Bú-
skáparár Erlends og Þuríðar gatu
því eigi verið síðar en 1804—1806
Af því leiðir og, að Þuríður hefur
ekki farið að Gaulverjabæ síðar en
vorið 1802, enda mun það eigi held-
ur fvrr vera, því að í manntali 1801
er Þuríður heima á Stjettum með
móður sinni og systkinum. Hjer
skakkar því 3 árum. Af þessu leið-
ir enhfremur, að Þuríður reisir bú
í Götu árið 1811, en ekki 1814, eins
og í sögunni segir. Kemur þetta
heim við það, er sagan segir, að
hrakningurinn til Þorlákshafnar
hafi ofðið fyrsta veturinn, sem
Þuríður bjó í Götu. En eftir áreið-
anlegum heimildum, annál Gunn-
laugs á Skuggabjörgum, Tíðavís-
um Hjáltalíns og Skiptabókum Ár-
nessýslu varð hrakningur þessi og
mannskaði 25. febrúar 1812, en ekki
1815, eins og í sögunni af Þuríði
segir. Eftir þessu er líka skakkt til
fært, hvenær Þuríður gerðist for-
maður. Eftir sögunni verður það
1818 oða 1819. En hið rjetta er
1816. Kemur það heim við, að Þur-
íður hafi verið 25 vertíðir foimað-
ur á árunum 1816—1840 að báðum
árum meðtöldum. Þess vegr.a er
það rangt, að Þuríður hafi verið
formaður til 1843. Til eru for-
mannavísur úr Þorlákshöfn frá
1842, og er hún þá ekki meðal for-
manna. Aftur er Þuríður talin í
formannavísum úr Höfninni 1840
og mun það hennar síðasta vertíð
þar, enda fluttist hún það ár til
Hafnarfjarðar, og er mjög ólíklegt,
að hún hafi stundað sjó austan
fjalls eftir það. Þannig er nálega
alt tímatal þessa kafla rangt. Gift-
ingarár Þuríðar og Jóns Egilsson-
ar er talið 1817 í stað 1820, mann-
skaðinn mikli á Stokkseyrarsundi
1824 í stað 1828, búskaparár Þuríð-
ar á Kalastöðum 1825—26 í stað
1828—29, o. s. frv. Hirði jeg eigi að
rekja það hjer frekara, en set hjer
til vfirlits dvalarstaði Þuríðar í
Stokkseyrarhverfi á þessu tímabili
samkvæmt rjettu tímatali:
Þuriður fer að Gaulverjabæ
1802, er þar eitt ár vinnukona,
fer að búa í Laugarnesi með
Jóni Ólafssyni úr Skaftafellssýslu
vorið 1803, skilur við hann um
sumarið og er með móður sinm á
Stjettum um veturinn eftir.
Þuríður býr með Erlendi Þor-
varðssyni í Eystri-Móhúsum 1804
—1806, er vinnukona á Grjótlæk
1806—1809 og á Baugsstöðum hjá
Jóni hreppstjóra Einarssyni 1809—
1811.
Þuríður reisir bú í Götu vorið
1811 og býr þar óslitið til 1822 eða
í samtals 11 ár.
Þuríður býr á hálfu Stóra-Hrauni
1822—23, í Grímsfjósum 1823—24
á parti úr Efra-Seli 1824—26 hjá
þeim Salgerði, systur sinni, og
Kristjáni, mági sínum. Á árunum
1826—28 er hún talin búlaus í Trað-
arholti, en þó er hún talin til heim-
ilis í Götu 1827 í sáttabók presta-
kallsins Árið 1828—29 býr Þuríður
á parti úr Kalastöðum á móti Gísla
Þorgilssyni. Var sambýli þeirra
erfitt á báðar síður, að því er virð-
ist, og gengu um það kærur að
minnsta kosti af Þuríðar hendi, sem
hjer er eigi ástæða til að rekja.
Síðasta árið, sem Þuríður átti
heima í Stokkseyrarhverfi 1829—30
var hún húskona á Efra-Seli. Vonð
1830 fluttist hún alfarin út á Eyr-
arbakka.
Árin, sem Þuríður bjó í Götu,
1811—22, munu hafa verið besta
skeiðið á hennar löngu ævi. Þar
vegnaði henni vel, enda þá á
blómaaldri, 34—45 ára. Þá hóf hún
formensku sína. Hin tíðu búferli
Þuríðar. eftir að hún fór frá Götu,
voru henni ekki til happs. Gengu
efni hennar þá mjög til þurrðar,
og mun henni ekki hafa tekist að
komast í verulegar álnir eftir það,
þrátt fyrir dugnað sinn og for-
mannsheppni.
Það er formenska Þuríðar, sem
mest hefur haldið nafni hennar á
lofti. í sögu hennar eru því miður
engar sjerstakar frásagnir af sjó-
mensku hennar, en aðeins lokið
lofsorði á hana með almennum orð-
um. Til eru óprentaðar athuga-
semdir og viðaukar við sögu Þur-
íðar formanns eftir Jón Gíslason í
Meðalholtum, bróður Gríms í Nesi,
en þeir voru synir Gísla Þorgils-
sonar á Kalastöðum, sambýlis-
manns Þuríðar árið 1828—29. Jón
segir þar frá einu dæmi, er sýnir
glöggskyggni Þuríðar á sjó og veð-
ur og skjótri framkvæmd hennar,
er hún hafði tekið ákvörðun. Hann
segir svo frá:
„Það sem Þuríði var best gefið.
var sjerleg heppni hennar til sjáv-
ar. Eitt árið, þegar hún bjó í Götu,
var ógæftavertíð. Einn dag varð
lægð á sjó, svo ekki þótti vonlaust.
að róið yrði. Þá voru þó krapa-
hryðjur á haflandsunnan. Þuríður
fór fram á Roðgúlsbakka frá Götu
að líta til sjávar og „bræða hann“
sem kallað er, því Músarsund svo-
kallað er þar fram undan. Þar fyrir
neðan fjörumál er Stál, sem er
merki á sundinu. Eftir eina hryðj-