Lesbók Morgunblaðsins - 17.07.1949, Blaðsíða 8

332
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Loftcldiu:
kallast einkennilegt fyrirbæri í lofti.
scnr ciginlega er vestfirskt, en mest
ber á þvi í nyrðri hluta Barðastrand-
arsýslu. Hann sjest aðeins á vetrurn
þegar hálfskýjað er og hvassviðri og
skafhríð, en kollheiður himinn. Á nótt-
unni og í rökkrinu sýnist þá stundum
alt loftið standa í björtu báli, og getur
sýn þessi staðið stundarkorn. Á jörðu
verður albjart líkt og af eldingu, er.
ljós þetta hreyfist ekki nálægt því eirs
hratt eins og eldingarleiftrin. Merki-
legasta dæmið um þenna lofteld er frá
25. janúar 1762. Orsök þessa fyrirbrigð-
is er sú, að í hvert sinn sem vindhviða
kemur og þyrlar snærokinu upp í loft-
ið, verður allur þessi lausi snjór upp-
ljómaður af ljósi því, sem í loftinu er.
Fólk á þessum slóðum skelfist mjög
við þessa sýn, því að það þekkir ekki
hina rjettu orsök og hcldur, að hjcr
sje eldingar á ferðinni. Skepnur, ov
einkum þó hestar, hræðast loftcldinn.
Hestar verða tryltir af fælni og hiaupa
í atlar áttir og stökkva jafnvel fyrir
björg. þar sem þcir liálsbrotna eða
limtestasl á atinan hátt. Þetla vill iielst
til þar sem klettótt cr, einkuin í sveit-
inni næst Látrabjargi (Ferðab. E. Ol )
í fásinninn.
Svo segir í Hornstrendingabók:
Vetrarharkan og myrkrið varð hinum
válegustu öflum hliðstætt til ásókna
Iðulaus stórhríð helst vikum saman. f
fjallsbrúnum ógnuðu þyngslalegar
hengjur, en niðri í víkinni sá hvergi á
holt eða granda. Fönnin lagðist yfir
skjáina og í baðstofunni var altaf hálf-
rokkið. Stormhviður stórhríðarinnar
surfu og skófu um þak veikbygðrar
baðstofu, sem að mestu var sokkin •
fönn. í dinumjm löngum göngum og
sainbygðum bæarhúsum Ijek súgurinn
að vanfeldum hurðum, skrölti þeim og
skelti og egndi hundana upp til span-
góls og gelts. „Þeir sáu eitthvað óhreint
í myrkrinu." Viðurværið varð einhæf-
ara eftir því sem á veturinn leið og
fjörefnaskorturinn meiri. Andlitin
urðu fölari, augun hvarflandi og menn
dreymdi um beinfeiti og nýmetisuýrð
sumarsins. Þegar hrikti í stöfum und-
an hamförum stormsins og nístandi
angistarvein heyrðust frá hafísnum
Mikil borgarprýði er þegar orðin og skrúðgörðunum í Reykjavík og
blómaræktun bæarins á Austurvc lli og Arnarhóli. Þessu fer fram ár
frá ári og nú mundu bæarbiiar sakna skrúðgarðanna mjög ef þeir
hyrfi, enda þótt fáum kæmi til hi gar, áður en byrjað var að rækta
blóm og hríslur á almannafæri, að slikur íegurðarauki gæti að því orð-
ið. En vel þarf að halda skrúðgörðunum við, og bað er gcrt. Nokkrar
ungar stúíkur starfa að því allt sumarið að gróðursctja, reita arfa og
hreinsa blómabeðin. lljcr á myntlinni sjást ungar stúlkur að s’íkri
v.iinu á Austurvelli. (Ljósin. Ól. K. Magnússon).
úti á víkinni, hrukku menn saman og
ioiiðu ljarrænum, glampandi auguin
cins og í gegn um veggL og þak bað-
stofunnar. Sýnir urðu tíðar. I göngurn
og hlöðum var ,,s!æðingur“, högg
heyrðust á bæarhurðina, í myrkrinu
sáust eldhnettir og eídg'.æringar og
jafnvel gat verið að tekist væri á við
svartar og máttugar vofur.
F.vl'ir 80 árum
var inargt með öðruin svip í Reykja-
yík en nú er. Ofnar vorú víðast einn
í húsi og á betri bæum, en oflast var
það svonefndur „bíleggjari", það var
ferkantaður kassi, sem stóð á trjefæti;
eldholið vissi út að eldhúsinu og var
fylt þar af mó. Þessir ofnar gáfu ekki
niikinn hita. Eldavjelar þektust þá ekki
ncma á efnuðustu heimilum. Þá voru
eldstór hlaðnar upp úr steini og pott-
urinn settur á hlóðirnar. Svokallaður
þrífótur tíðkaðist þá víða, og í torf-
bæum hekk potturinn venjulega í
festi ofan úr rjáfrinu. Ljósmaturinn
var aðallega tólgarkerti og síðan stein-
olía. 1874 vorú sæmilegir borðlampar
og hengilampar orðnir almennir. Ann-
ars voru kertin lengi fram eftir mjög
mikið riotuð. Margir áttu kertaform og
steyptu kertin heima, og ein kona hafði
það þá að atvinnu að steypa kerti.
Grútarlampar voru enn algengir í kot-
unum. Götulýsing kom ekki fyrr en
1876, og er það til marks um menn-
inguna, að flest ljóskerin voru brotin
fyrsta kvöldið er kveikt var, og það
voru ekki strákar, er það gerðu (Kl.
Jónsson).
FiSki við Grænland (1756)
„Við keyrðuin títt með þeim upp í
Hvannafjörðinn, sem er 12 mílur að
lengd, þegar þar fiskaðist heilagfiski.
Stundum fiskuðu grænlenskir karfa.
Þeir voru mikið stærri en þeir sem
hjer fiskast á 120 faðma djúpi. Heilag-
fiskið var mest svart á báðum siðum,
var mikið feitt, því þegar það skyldi
matreiðast, varð það sem súpa saman
blandað við soðið. Jeg fekk þar og
smáþorsk. Hann var mikið magur á
sama dýpi. Kort að fortelja: Þar var
ekkert fiskirí hjá okkur utan marhnút-
ar og þessi síl (loðna) sem jeg hef um
talað (Ferðasaga Árna frá Geitastekk).