Lesbók Morgunblaðsins - 05.06.1954, Síða 14

394
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
SJÁLF
FYRSTU sjálfsalar voru mjög ein-
faldir. Menn stungu pening í rifu
og sneru sveif. Við það setti fjaðra-
kraftur nokkur hjól í gang og svo
skilaði sjálfsalinn vörunni. Nú er
þetta orðið margbrotnara. Nú er
rafmagn komið í staðinn fyrir
fjaðrakraft og vélarnar í sjálfsöl-
unum eru orðnar hreinasta galdra-
verk.
Nú er sjálfsölunum líka trúað
fyrir því að selja fleiri vörur en
áður var. Þar er t. d. hægt að fá
heitt kaffi, heitan mat, alls kon^r
sælgæti, sígarettur, vindla, öl og
gosdrykki og ótal margt annað. Þá
eru og til sjálfsalar, sem ljá mönn-
um rafmagns-rakvél, aðrir bursta
skó, eða þvo þvott fyrir menn. Enn
aðrir taka myndir, eða úða fólk
með ilmvatni. Sumir sjálfsalar eru
þannig út búnir, að þar er hægt að
fá fjölda margt, allt upp að 200
tegundum af varningi. Þessar vélar
eru þannig út búnar, að þær rann-
saka fyrst myntina, sem í þær er
látin, og sé hún svikin, skilar vélin
henni aftur. Þær geta líka skift
peningum og „gefið til baka“, en
ir. Kanada og Manitoba eru betri
lönd vegna þess að eiga þá. Vér
getum tekið undir með Dufferin
lávarði og Tweedemuir lávarði um
að íslendingar hafi tekið drjúgan
þátt í landnáminu hér og að mann-
kosta þeirra gæti svo að segja á
ölium sviðum í þjóðlífinu. Hér í
Nýa íslandi er þrautseigju og
dugnaði íslenzku landnámsmann-
anna við brugðið enn í dag. Og í
öilu framfarabrutlinu hafa þeir
varðveitt einstakhngssjálfstæði
sitt, og það er hinn eini sanni
grundvöllur menningar.
SALAR
þá verða pepingarnir að vera úr
málmi; engiim sjálfsali getur skift
seðli.
í Bandaríkjunum hefur notkun
sjálfsala farið mjög í vöxt á seinni
árum. Þeir eru nú alls staðar þar
sem fólk fer um eða kemur saman,
á vinnustöðvum og í verksmiðjum.
Það sem mest selst er sælgæti, gos-
drykkir og svaladrykkir, sígarettur
og kaffi. Þar næst kemur ís og
smurt brauð. Talið er að fimmti
hlutinn af öllum sígarettum, sem
seldar eru í Bandaríkjunum, fari
nú í gegn um sjálfsala.
Reynt hefur verið áð selja hanzka,
sokka og álnavöru í sjálfsölum, en
það hefur ekki blessazt. Fólk vill
fá að sjá og þreifa á vörunum áður
en það kaupir þær.
Margir álíta að sjálfsalar hljóti
að vera stórgróða fyrirtæki, vegna
þess að þeir spara vinnulaun. En
reynslan er sú, að sjálfsalar borga
sig ekki, nema því aðeins að 350 til
500 manns skifti við þá daglega.
Stofnkostnaður er mikill. Sjálfsali,
sem aðeins selur sígarettur, kostar
um 200 dollara, og svipað verð er
á þeim, sem selja sælgæti. En hagn-
aður af hverjum sjálfsala verður
ekki nema svo sem 4—5 dollarar á
mánuði, og þarf því að hafa 20 sjálf-
sala í gangi til þess að þaö borgi
sig. Aðrir sjálfsalar eru miklu dýr-
ari. Sjálfsali, sem selur sex tegund-
ir af svaladrykkjum, kostar t. d.
1500 dollara.
Sjálfsalar eru býsna dýrir í
rekstri. Það þarf að fá húsnæði
fyrir þa, svo að ekki sparast húsa-
leigan. Einnig þarf alltaf að vera
að gera við þá, og viöhaldið er dýrt.
Og svo þarf alltaf að líta eftir þeim
og bæta í þá vörum. Segir „Wall
Street Journal“ að eftirlitsmenn-
irnir hafi ekki ákveðinn vinnutíma,
því að líta þurfi eftir sjálfsölunum
frá því snemma á morgnana og
fram á nótt. Blaðið ráðleggur og
þeim, sem byrja vilja með sjálfsala,
að hafa ekki í þeim aðrar vörur en
þær, sem reynsla er fengin fyrir að
seljast bezt. — Menn skuli einnig
velja sér góðan stað, þar sem um-
ferð sé mikil, en lítið um sam-
keppni. Ef þessa sé gætt, þá geti
verið að sjálfsalaverslunin blessist.
Loddarask<i|Hir
MÁLAFERLIN gegn Mossadek fyrver-
andi forsætisráðherra í Iran, sem ætlaði
að gerast einvaldur þar, vöktu mikla
eftirtekt og þá ekki síður framkoma
•hans við réttarhöldin, og sá loddara-
skapur, sem hann hafði þar í frammi.
Stundum hágrét hann. Stundum var
hann óður af hræðslu við að verða
myrtur. Stundum svaf hann. Stundum
skemiftti hann áheyrendum með fyndni.
Stundum ásakaði hann saksóknarann
fyr-ir að hann kynni illa málfræði og
leiðrétti hann. Hann skellihló þegar
þvngstu ákærurnar voru bornar á hann.
Einu sinni öskraði hann frarnan i sak-
sóknarann: ,,Ég er hraustur bæði á sál
og líkama, þótt gamall sé, og ég er til-
búinn að glíma við þig hér í réttar-
salnum, ef þú þorir, og ég skal leggja
þig á bakið.“
Þá var mönnum skemmt og sjálfur
yfirdómarinn gat ekki setið á sér, en
hló.
Þrátt fyrir allt þetta leit rétturinn
svo a, að Mossadek væri ekki bilaður
á gcösmunum, heldur væri þetta leik-
araokapur, er ekki gæti mildaó dóm
hans. En þar sem Mossadek er orðinn
gamall, 72 ára, mæltist keisarinn til
þess að hann fengi vægan dóm, og svo
varð. Hann var dæmdur til þriggja ára
„einangrunar".
Unga konan: Elskan min, ge**u hvað
þú færð að borða í dag.
Hann: Lofaðu mér að sjá ma+inn og
þá skal ég reyna að geta.