Lesbók Morgunblaðsins - 05.06.1954, Qupperneq 15

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
395
Vetnissprengjan
„MEGATON“
ETNISSPRENGJUTÍMABILIÐ er
ekki orðið langt. í febrúar 1950 gaf
Truman forseti skipun um að fram-
leiða vetnissprengju, í nóvember 1952
var fyrsta sprengjutilraunin gerð, í
ágúst 1953 tilkynnti Malenkov að
Rússar hefði framleitt vetnissprengju,
og í marz 1954 gerðu Bandaríkjamenn
tvær tilraunasprengingar og eina stór-
sprengingu, sem talin var miklu öflugri
heldur en menn höfðu búizt við.
Kraftur vetnissprengjunnar er mæld-
ur í ,,megatonnum“, en eitt megaton
er sá kraftur, sem leysist úr læðingi
ef sprengd eru í einu milljón tonn af
TNT þrúðtundri, er áður var hið öflug-
asta sprengiefni, sem menn þekktu.
Talið var að fyrsta vetnissprengjan
hefði verið fimm sinnum öflugri, eða
fimm megaton, og þess vegna hin
ógurlegasta sprenging, sem orðið hefði
af mannavöldum.
En svo kom stóra sprengjan í marz
s. 1. og sögðu vísindamenn að kraftur
hennar hefði verið 12—14 megaton,
eða 600—700 sinnum meiri en sprengju-
máttur fyrstu kjarnasprengjunnar,
sem varpað var á Hiroshima og nægði
þó til þess að drepa 60 þúsundir
manna! Þessi nýa sprengja gæti gjör-
eytt öllu á 50 fermílna svæði, lagt
flest í rústir á 200 fermílna svæði og
valdið skemmdum á allt að 800 fer-
mílna svæði. En þó gæti brennimátt-
ur hennar náð yfir allt að 2000 ferm.
svæði, en engin takmörk fyrir því hvað
geislamögnuð aska getur borizt langt,
„STRONIIUM 90“
Japan var fyrsta landið, sem féhk
að súpa seyðið af kjarnorkuspreng-
ingum. Nú hefir það aftur orðið fyrir
barðinu á þeim, því að yfir landið hefir
rignt geislavirkri ösku frá tilrauna-
sprengingum Bandaríkjanna í Kyrra-
hafi og tilraunasprengingum Rússa í
Sjberíu. Er nú mikill uggur í Japönum,
einkum vegna þess, að geisl§virkt efni,
sem vísmdamenn kalla ,,Stront;yra
90“ var í osku þeirri er dreifðist víðs-
vegar um Kyrrahafið. í.fni þetta felur
í sér hina banvænu geisla svo lengi,
að talið er að eftir 25 ár hyf; það að-
eins misst helminginn af geislamagni
sínu. Nú er efni þetta kalkkent og
þess vegna hefir læknir nokkur látið
svo um mælt, að geislaverkaný- þess
muni hafa sezt að í beinum þeirra
japönsku fiskimanna, sem frétzt hefir
um að sýkzt hafi af geislavirkum efn-
um frá kjarnorkusprengingunum, og sé
því líklegt að þeir muni verða að
ganga með geislana árurn saman.
Kjarnorkunefnd Bandaríkjanna hefir
viðurkennt, að ef „Strontium 90“ kom-
ist inn i mannlegan líkama muni það
setjast að í beinunum.
C__*'r>®®®G^J>
Færeysk aðferd
við kariöfSuræktusi
á Heylæk
AÐ mun vera nálægt tug ára, síðan
ungur Færeyingur dvaldist svo ár-
um skifti í Fljótshlíðinni, á nokkrum
bæum. Hann mun hafa verið um árs-
skeið hjá Bjarna Sigurðssyni á Hev-
læk. En eins og „verkin sýna merkin'*
var Bjarni áhugasamur um jarðrækt.
Hann leitaði því frétta hjá þessum
starfsmanni sínum um ræktunar- og
búnaðarháttu Færeyinga. En litla hag-
nýta fræðslu kvaðst hann þar hafa
fengið. En þó vildi hann gera tilraun
með kartöfluræktun að hætti Færey-
inga. Og aðferöin var á þessa leió:
í aprílmánuði var skorið cfan af gras-
bletti, þokurnar lagðar til hliðar; svo
var pælt og húsdýraáburður borinn í;
settar voru niður 100 kartöflur, spír-
aðar, og á venjulegan hátt. Síðan voru
þökurnar lagðar yfir. Og þar með voru
kartöflurnar verndaðar fyrir vorkulda,
sem koma kynni. — Og kartöflurnar
komu seint og illa upp. En loks gægð-
ust þó kartóflugrös upp úr grásrótinni.
Þegar kom fram í júlímánuð voru gros-
in enn mjóg smavaxin og Bjarna leizt
illa á uppskeruhorfur. En nú vildi hann
sjá hvað vextinum liði. Lyfti hann þá
upp einni þökunni. En þá varð nann
undrun lostinn, því þarna voru full-
vaxnar kartöflur og það í stærra lagi.
Þessi ræktuar aðferð leiðir það í ljós,
að sami grasbletturinn getur verið
tvennt í senn: kartöfluakur og töðu-
völlur, ef vel er að unnið.
Það getur verið að Bjarni á Heylæk
hafi sagt fleirum en mér frá þessari
ræktunartilraun sinni, en heðan af veit-
ir hann ekki frekari upplýsingar hér
að lútandi, því hann er ekki lengur
„ofar moldu“.
E. R.
(iimiíerðarslys
og ráð við þeim
EF VÉR fréttum að í einhverri borg
sé minna um umferðarslys heldur
en annars staðar tiltölulega, þá er
sjálfsagt 9ð gefa því gaum hvernig
á þessu stendur og hvort það sé vegna
ráðstafana yfirvaldanna á staðnum.
Vér verðum að læra af reynslu ann-
ara til þess að reyna að fækka um-
ferðarslysum hjá oss.
í borginni Caracas í Venezuela er
ákaflega mikið um bíla, en götur eru
þar þröngvar og víða brattar. En þó
er þar mjpg lítið um bifreiðaslys og
það er þakkað ströngum umferðar-
reglum og ströngu eftirliti um að þeim
sé hlýtt. Hverjar eru þá þessar um-
fsrðareglur?
Þarna er hægri handar akstur og bíll,
sem er á hægri hönd hefir alltaf for-
ökuréttinn á gatnamótum. Með þessu
móti er komið í veg fyrir árekstur
þar. En verði þó árekstur þrátt fyrir
þetta, þá er ekki um að villast hver
er hinn seki. Það er sá, sem var á
vinstri hönd og hann verður sjálfur
að borga tjónið, þar kemyr engin vá-
trygging til greina.
Þá eru það og ákvæði þar, að sá
sem ekur aftan á annan bíl, er sá seki.
Hann hefir enga afsökun, þótt bíllinn
á undan hafi ekki gefið merki, en
staðnæmst skyndilega. Er.ginn má aka
nær oðrum bíl en svo áó tíu metrar
sé i milli. Það er talmn nægilegur
spölur fyrir seinni bílinn að hemla
nógu snemjna. Takist honum það ekjti,
veró'ur bílstjórinn sjálfur að greiða