Lesbók Morgunblaðsins - 26.09.1954, Page 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
603
Augu manns
EG STÓÐ hérna um morguninn fram-
an við spegil og var að raka mig.
Og þá datt mér í hug, að mannsaugað
væri einhver hin furðulegasta smíð,
miðað við stærð sína. Ég spurði svo
vin minn, vísindamaenninn Champ-
man Pincher hvað auga væri þungt.
— Sjö grömm, sagði hann og svo gaf
hann mér eftirfylgjandi upplýsingar.
—* Veiztu það, sagði hann, að blá
augu eru ekki blá, þau eru rauð. Þau
sýnast aðeins blá á sama hátt og æð-
arnar á handarbakinu á þér sýnast
bláar. Yfir sjáaldri augans er þunn
himna, og undir henni blóðæðar, og
það eru þær, sem þú sérð. Þær sýnast
bláar vegna þess að þú horfir á þær
í gegnum himnuna, alveg eins og þú
sérð æðarnar á handarbakinu gegn um
skinnið. En brún augu eru brún. Þau
fá lit sinn úr kirtlum, sem eru innan á
augnhimnunni, en þessir kirtlar eru
ekki í bláeygu fólki. Það er að minnsta
kosti ákaflega sjaldgæft, ef það kemur
þá nokkurn tíma fyrir, að bláeygir for-
eldrar eigi brúneyg börn. Á hinn bóg-
inn kemur það oft fyrir að brúneygir
foreldrar eignast bláeyg börn.
Himnan, sem veldur því, að rauð
augu sýnast brún, er einhver merki-
legasti hluti mannslíkamans, því að í
henni eru engar æðar og hún þrífst án
þess að fá næringu úr blóðinu. Hún
mundi ekki vera gagnsæ, ef æðar væri
í henni, og þess vegna verður hún að
komast af án þeirra. Læknar vita ekki
hvernig hún fer að því, en þeir halda
að hún muni fá næringu úr tárunum,
því að í tárunum er uppleyst salt, syk-
ur og önnur næringarefni. í tárunum
er einnig sóttvarnarefni, sem drepur
gerla. Það er kallað „lysozyme“. Sir
Alexander Fleming, sem fann penicil-
lin, fann einnig þetta efni. Hann reyndi
að búa til meðal úr því, en það var
gagnslaust alls staðar nema í augun-
um.
Táravökvinn hlifir augunum, en
hann mundi ekki tolla þar, ef ekki væri
séð fyrir því á annan hátt. Milli augna-
lokanna eru kirtlar, sem gefa frá sér
límkennt efni og í þvi tollir táravökv-
inn, svo að augun verða aldrei þur.
Tárakirtlarnir framleiða svo sem háifa
fingurbjörg af tárvökva að meðaltali
á dag, en ef menn tárast þá getur fram-
Læríð að vinna
MÖRGUM mönnum hættir til
þess þegar þeir hafa mikið
að gera, að þjóta úr einu í annað
og svo lendir allt í fumi og
handaskolum fyrir þeim. Og með
þessu móti auka þeir margfalt
áreynslu hugar og tauga, alveg
að gagnslausu, en sjálfum sér til
tjóns.
Þegar mörg verk kalla að í
einu, ætti menn að taka þau
fyrir hvert af öðru og hugsa ekki
um neitt annað en það verk, sem
þeir eru að vinna í þann svip-
inn. Með því móti vinna þeir
betur og hraðar og þreyta sig
ekki jafn mikið og ella, því að
sífeld umhugsun um það, sem
ógert er, úttaugar mann meira en
vinnan.
Það getur orðið erfitt í byrjun
að temja sér þetta, en með föst-
um ásetningi og vilja tekst það.
Og þá vinna menn leikandi létt
það sem áður hefði orðið þeim
erfitt og lýandi. Það er vegna
þess að þá er huganum einbeitt
að einhverju einu í senn, og þá
vinna hönd og hugur betur sam-
an. Ef menn eru að brjóta heil-
ann um margt í senn og hafa
áhyggjur af því hve seint þeim
vinnst og hvernig tíminn hleyp-
ur áfram, þá leggja menn á sig
auka erfiði. sem þreytir mann
ótrúlega fljótt. Sumir eru hrædd-
ir um að þeir muni gleyma ein-
hverju, sem þeir þurfa að gera,
ef þeir hafa það ekki alltaf í
huga. Þetta er mesti misskilning-
ur. Hugurinn er eins og höndin,
hann vinnur miklu betur, ef hann
hefur ekki í mörgu að vasast í
senn. Og ef menn hugsa aðeins
um eitt í senn, þá man hugurinn
undir eins hvað næst liggur fyrir
þegar einu verki er lokið, af þvi
að hann starfar betur, sé honum
ekki ofboðið.
leiðslan aukizt um helming. Táravökv-
inn dreifist um augað þegar því er
deplað; eitt augnablik er hér um bil
fertugasti hluti úr sekúndu. Ef mönn-
um liggur við að gráta af hrifningu
eða viðkvæmni á almanna færi, þá er
stundum hægt að koma í veg fyrir að
tárin falli með því að depla augunum
í sífellu. Með því móti þrýstist tára-
vökvinn eftir leynigöngum inn í nefið.
Menn verða varir við þetta á þann
hátt að þeir fá saltbragð í munninn,
því að nefið stendur líka í sambandi
við munninn.
Dökkva blettinn í miðju auga köllum
vér augastein. Svarti liturinn kemur
ekki af augnhimnunni, því að hún er
gagnsæ, heldur af sjóntauginni, sem
er svört, svo að ljósið kastist í rétta
átt, alveg eins og í myndavélunum,
sem eru svartar að innan. Augasteinn
í mönnum virðist vera kringlóttur, en
í köttum er hann eins og mjótt stryk
upp og ofan. í hestum, kúm, geitum
og kengúrum er augasteinninn aflang-
ur. Það kemur fyrir að augasteinn
verpist og af því stafa missýningar.
Taktu eftir litlu blöðkunni í augna-
króknum við nefið. Það eru leifar af
þriðja augnalokinu, sem kom þvert á
hin. Fuglarnir h|ifa enn þetta þriðja
augnalok, og einnig ýmis dýr.
Nokkur munur er á því hve langt
er milli augasteinsins og sjóntaugar-
innar. Ef lengra er milli þeirra en al-
mennt gerist, þá eru menn nærsýnir,
en ef styttra er milli þeirra heldur en
venjulegt er, þá eru menn fjarsýnir.
Hreyfingar augnanna fylgjast að. —
Mjög fáir menn geta rennt öðru aug-
anu en látið hitt vera hreyfingarlaust.
Nokkrir geta rennt augunum sitt á
hvað, sínu í hvora áttina, eða báðum
að nefinu.
Allt þetta geturðu athugað með því
að horfa í spegil.
(Úr „Daily Express").
Nýgift hjón voru á brúðkaupsferð
og fengu sér leigt herbergi í gistihúsi.
Hann gaf þernunum nokkrar krónur
— Enginn lifandi maður má vita að
við séum á brúðkaupsferð, sagði hann.
Þernan lofaði að sjá um það. Á gang-
inum mætti hún kjaftakerlingu, sem
þegar rauk á hana og spurði:
— Eru það hjón á brúðkaupsferð,
sem hafa fengið herbergið þarna?
Og loforði sínu trú svaraði þernan:
— Nei, þau eru bara góðir vinir.