Lesbók Morgunblaðsins - 03.04.1955, Page 4

192
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Thora Friðriksson:
AU ST U RVÖ LLU R
y^USTURVÖLLUR er sá blettur
í Reykjavík sem mér þykir
vænzt um, og áður en ég lýk ncs-
um, vildi ég gjarnan túlka honum
ást mína og minnast hans að
nokkru.
Þegar ég fyrst leit ljós þessa
furðulega heims, 22. dag maímán-
aðar, 1866, áttu foreldrar mínir
heima í Kirkjustræti 12, sem þá
var lítið, einlyft múrsteinshús, sem
faðir minn byggði seinna aðra
hæð á ofan. En við það missti hús-
ið sinn upprunalega og stílhreina
svip, enda var það upphaflega reist
af útlendum (dönskum) kunnáttu-
mönnum, eins og t. d. hin fallega
latínuskólabygging, þar sem þess
var vel gætt, að öll hlutföll væru
rétt.
Þá sem nú sneru stofuglugg-
arnir út að Austurvelli og sem h't-
ill telpuhnokki lá ég daglega á
hnjánum á stól við gluggann og
athugaði allt sem fyrir augu bar,
og það voru nú ekki nein smá-
ræði. Þarna sá ég öskuhauga og
forarpolla, en smágrasgeirar inn á
milli þar sem sjá mátti jafnvel
einstöku sóleyjar eða fífla. Hvílík
dýrð! Völlurinn var ekki mann-
laus þá fremur en nú, því þar
söfnuðust bændur í kaupstaðaferð-
um með áburðarhesta sína og
hunda, á leið út á Seltjarnarnes að
sækja sér skreið. Tjölduðu þeir
þarna og sváfu þar nóttina af. Á
daginn var þarna fullt af krökk-
um umhverfis tjöldin, á snöpum
eftir einhverju matarkyns frá körl-
unum sem snæddu með sjálfskeið-
ingum og dreyptu á brennivíns-
pytlum. Víst var þarna margt að
siá og mikið að læra. Enn sé ég
fyrir mér þessar breytilegu, lif-
andi myndir, sem voru sannarlegn
meira virði en þær sem nú eru
framleiddar í Hollywood, því þær
orkuðu með skapandi krafti á hug-
arflug og ímyndunarafl, og ýmsar
af þeim myndum, sem mér í
bernsku bar fyrir augu á Austur-
velli, hafa haft mikil áhrif á líf
mitt.
★
Norðan við völlinn stóðu tvö
tiörguð timburhús, hin svonefndu
frönsku hús. Annað þeirra var
birgðaskemma en hitt var hæli fyr-
ir frakkneska skipbrotsmenn, sem
íslenzkir bændur biörguðu frá
drukknun austur á söndunum og
fluttu til Reykjavíkur. Var þeim
síðan komið um borð í hinar stóru,
frönsku freigátur, sem eftirlithöfðu
með franska fiskiflotanum hér við
land, ásamt franska ræðismann-
inum hér. Þeirri stöðu gegndi um
mörg ár Randrup lvfsali — eða öllu
heldur kona og hámenntuð. Fyrri
maður hennar var Jóhann Möller,
lyfsali, sem dó ungur árið 1847,
,,frá mörgum börnum og miklum
skuldum", eins og einhvers staðar
stendur skrifað. Frúin varð fyrir
hvern mun að halda apótekinu
(orðið „lyfjabúð" var þá ekki kom-
ið í notkun) og giftist því apótek-
arasveini sínum, Randrup, kenndi
honum frönsku og dubbaði hann
upp í að verða konsúll Frakka hér
á landi. Gamla apótekið, sem stend-
ur enn (nú skrifstofa Rauða kross-
ins) var beint á móti húsi okkar,
hinum megin við götuna
Er frú Randrup hafði komið mál-
um sínum í þetta horf, leið ekki
á löngu áður en apótekið var orðið
miðstöð útlendinga í bænum. Þang-
að áttu leið bæði fátækir skipbrots-
menn frá Bretagne og glæsibúnir
sjóhðsforingjar með borðalögðum
húfum. Mér lærðist fljótt að þessi
þjóð var um flest frábrugðin okk-
ar fólki og talaði annarlega tungu.
En einkum þótti mér skemmtilegt
að horfa á skipbrotsmennina
„stikka“ eða „klínka“ á Austur-
velli. Ég held að í fyrstu hafi það
verið hinar snöru hrevfingar þeirra
og handapat, sem vöktu mest at-
hygli mína, en svo var klæðnaður
þeirra og óvenjulegur. Jafnvel í
vorkuldunum voru þeir í mislit-
um léreftsfötum, stagbættum. Bæt
urnar voru oftast nær með öðrum
lit en flíkin sjálf, og fannst mér
mikil prýði í því. Það var eitthvað
annað en dökku vaðmálsfötin bú-
andkarlanna íslenzku! Um hálsinn
höfðu þeir allavega lita lérefts-
klúta í stað ullartreflanna, sem
sveitamennirnir dúðuðu sig með.
í kringum þessa gesti á Austurvelli
hópaðist einnig ungviði bæjarins,
hrópandi og kallandi „biskví,
biskví!“ Þetta fallega, hvíta brauð
létu „fransararnir" börnunum í té
af mikilli rausn. Fannst mér þeir
vera kátir, aðlaðandi og góðir menn
og spurði mikið um þá. Ég var ekki
nema lítil hnáta, er ég tók þá á-
kvörðun að læra frönsku þegar ég
væri orðin stór. Þessi snemmborni
ásetningur minn varð æ sterkari