Lesbók Morgunblaðsins - 18.03.1956, Page 6

170
LESBÓK MöRGUNBLAÐSINS
Sjúkdómur sem magnast
mjög vestan hafs
AÐ drógst um nokkrar vikur
að hægt væri að sýna seinasta
sjónleik Katharine Cornnell á
Broadway, vegna veikinda ins al*
kunna leikara, Tyrone Power. Og í
sumar sem leið varð að gera mikl-
ar breytingar á dagskrá siónvarps-
ins, vegna veikinda Dorothy Coll-
ins söngkonu og Gene Ravmond
leikara. Aðstoðarforseti United
Press kom veikur úr Evrópuför og
varð að liggja í margar vikur. Og
fyrir skömmu varð, að fresta fram-
kvæmdaráðsfundi, sem halda átti
í Madison Avenue, vegna þess að
fimm af átta fulltrúum voru veikir.
Hér var ætíð um þá veiki að
ræða, sem nefnd er „virus hepa-
titis“ (lifrarbólga).
Heilbrigðisráð Bandaríkjanna
segir að þetta sé sá sjúkdómur, sem
nú færist mest í vöxt. Hann er
nú fimmti í röðinni af næmum
sjúkdómum, og þar sem hann
magnast mjög við kulda, má bú-
ast við því að hann verði að far-
aldri í vetur.
Tala lifrarbólgusjúklinga hefir
nær þrefaldast á þremur árum, var
17.035 árið 1952, en 49.722 árið
1954. En þar sem aðaleinkenni veik-
innar, gula og litarbrevting í aug-
um, kemur ekki fram hjá öllum.
má búast við bví að langtum fleiri
hafi tekið veikina.
Ekki getur hún talizt mannskæð,
því að venjulega deya aðeins 2—3
af hverjum 1000 sem hana fá. En
þegar hún kemur sem farsótt, er
hún mannskæðari. Þannig dóu 48
af 809 sjúkUngum í New York ár-
ið 1954, en sumir af þeim sem
lifðu, verða aldrei jafngóðir.
Ef þú ert reykingamaður og miss-
ir snögglega löngun í reykingar,
þá má vera að þú hafir fengið
þessa lifrarveiki. Önnur byrjunar
einkenni eru höfuðverkur, þreyta,
ógleði, lystarleysi, hiti, kvíði, og
auk þess verkur hægra megin í
kviðarholinu. Seinna kemur stund-
um fram gula, en þó kom hún ekki
fram í neinum, þegar veikin bloss-
aði upp í flugherbúðunum í Colo-
rado fyrir skemmstu og veiktist
þar þó 41 maður,
♦—0—4
Lifrin er það líffæri, sem vér
hugsum sjaldan um, og hefir hún
þó mjög þýðingarmiklu starfi að
gegna. Næringarefnin fara í gegn
um hana, hún framleiðir gallið, út-
deilir og blóðefnum og ýmsum
öðrum efnum, sem líkamanum eru
nauðsynleg.
Ýmislegt getur valdið veikindum
í lifrinni, svo sem eitrun og gall-
steinar. En þessari lifrarbólgu valda
sýklar, og þess vegna er hún köll-
uð „virus hepatitis“. Sýklar þess-
ir eru tvenns konar og örlitlir. Þeir
hafa aðeins fundizt í mönnum, en
ekki í neinni annari skepnu.
Heilbrigðismálastofnun Samein-
uðu þjóðanna kallar þá blátt á-
fram „hepatitis vírusa A og B".
Hinn fyrri er algengari og getur
borizt með mönnum, vatni og mat-
vælum og jafnvel sýklaberum, sem
ekki veikjast. Sú tegund veikinnar,
sem þessi sýkill veldur, er kölluð
„smitandi lifrarbólga“.
B-sýkillinn veldur ekki smitun
nema hann berist inn í blóðið.
Þangað getur hann borist með
blóðgjöfum, eða með nálum og
sprautum og þegar sýnishorn af
blóði eru tekin. Sú tegund veik-
innar sem.hann veldur, er kölluð
„serum hepatitis'.
Einkenni beggja tegunda veik-
innar eru mjög svipuð, en með-
göngutími er lengri með A, því að
þar kemur veikin ekki fram fyr
en 60—160 dögum eftir smitun, en
hjá B eftir 15—40 daga meðgöngu-
tíma. B-tegundin hefir orðið hinni
mannskæðari, en það má vel vera
vegna þess, að sýkillinn berst í
menn með blóðgjöf, og þeir því
véikir fyrir.
Einn kunnur maður lézt nýlega
úr „serum hepatitis“. Það var Jap-
aninn Aikichi Kuboyama, sem var
einn af þeim 23 mönnum á „Happa-
drekanum", er urðu fyrir kjarna-
geislum frá sprengingu á Kyrra-
hafi. Hann dó ekki af geislunum,
en honum var gefið blóð og með
því fékk hann lifrarbólgusýkilinn,
sem varð honum að bana. Hinir
mennirnir lifa allir.
Engin dæmi þekkjast um „serum
hepatitis“ fyrir 1885 og virðist hún
því fyrst hafa komið upp á þess-
ari „nálaöld“ læknislistarinnar.
♦—0—4
Smitandi lifrarbólga er kunn frá
fornu fari. Fyrstu læknar Grikkja
hafa lýst einkennum hennar og
hún virðist oft hafa komið upp
þar sem þröngbýlt var og hreinlæti
lítið, eins og var á styrjaldar-
tímum.
Hermenn Napóleons fengu hana
þegar þeir voru í Egyptalandi. í
þrælastríðinu veiktust 71.691 af
henni. Hún var algeng meðal her-
manna Breta og Frakka í Miðjarð-
arhafinu ( fyrri heims-
styrjöld. í seinni heimsstyrjöldinni
brauzt hún hvað eftir annað út
sem faraldur, bæði í herjum banda-
manna og herjum Miðveldanna. í
skýrslum herlækna Bandaríkjanna
frá þeim árum, er getið um báðar
tegundir lifrarbólgunnar. Arið