Lesbók Morgunblaðsins - 16.09.1956, Blaðsíða 14

530
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
SÖGUFRÆGUR VITl
EINKENNILEGASTI vitinn hjá
Bretlandsströndum, er inn svonefndi
Nabviti skammt frá Isle of Wight, rétt
í mynni Spithead-sundsins þar sem er
skipaleiðin til flotahafnanna í Sout»
hampton og Portsmouth. Hann hefir
vanaiega gengið undir nafninu „Furðu»
turninn", enda vekur hann furðu allra,
er sjá hann í fyrsta skifti. Þarna rí*
hann upp úr sjónum, hár og voldugur
og ólíkur öllum öðrum vitum að útlitL
Og enginn, sem ekki þekkir sögu hans,
getur gert sér i hugarlund, hvernig
hann hafi verið reistur á þessum stað.
Og það er von, því að hann var alls
ekki reistur þama.
----o---
Nú víkur sögunni aftur að seinasta
ári heimsstyrjaldarinnar fyrri. Þá var
inn ótakmarkaði' kafbátahernaður
Þjóðverja alveg að gera út af við Eng-
lendinga. Útlitið var miklu ískyggi-
legra heldur en almenningur í landinu
gerði sér í hugarlund, og brezka flota-
málaráðuneytinu lá við örvílnan. En
það sá, að þá varð eitthvað til bragðs
að taka, ef ekki átti illa að fara. Það
fól þá tveimur hugvitsmönnum með
mestu leynd að reyna að finna einhver
bjargráð.
Ekki er nú vitað hve margar hug-
myndir komu fram, en ein af þeim var
sú, að loka Ermarsundi, svo að þýzku
kafbátamir gæti ekki farið um það.
Þetta skyldi gert á þann hátt, að steypa
sex turna og sökkva þeim með vissu
millibili í sundinu og hafa stálnet á
milli þeirra. Þetta var furðuleg hug-
mynd, en virtist þó geta orðið bjargráð,
ef vel tækist, enda þótt kostnaður væri
mikill, því gert var ráð fyrir að hver
turn mundi kosta um eina milljón ster-
lingspunda.
Flotamálaráðuneytið fellst é hug-
myndina og hófst þegar handa. Var
ákveðið að steypa turnana hjá Shore-
ham-höfn í Sussex, skammt frá Brigh-
ton. Var sá staður valinn með tilliti
til þess að hann var skammt frá Dover,
og þar var enginn hörgull á steypu-
efni. Voru nú sendir 3000 verkamenn
til Shoreham og byrjað á smíði tveggja
turna. Enginn maður hafði þá séð slíka
furðusmíð, og enginn gat gert sér
neina grein fyrir því til hvers þessir
risastóru turnar ætti að vera. Voru
uppi margar getgátur um það, en
stjórnin gætti þess vandlega að ekkert
kvisaðist um það hvað ætti að gera
með þessi mannvirki.
Hugvitsmaðurinn, sem fann upp
þessa turna, hét G. Menzies, og hann
ætti það skilið að verða heimsfrægur
fyrir. Tumarnir voru engin smásmíð.
Þeim var ætlað að standa á allt að
20 faðma dýpi, og sá hluti þeirra, sem
var í sjó, var steinsteyptur hólkur, sem
fyllast átti af sjó um leið og honum
væri sökkt. Þessi sjór innan í hólknum,
átti að halda turninum stöðugum, hvað
sem á gengi. En ofan á hólknum skyldi
svo byggður stáltum, 90 feta hár. —
Hólkarnir voru í laginu líkt og skip,
og það var gert til þess að auðvelt
yrði að draga þá út á „miðin“, þar sem
þeim var ætlað að standa. Meðan á
smíðinni stóð, fengu þessir turnar
nafnið „furðuturnar“.
í nóvembermánuði um haustið gáf-
ust Þjóðvarjar upp og stríðinu lauk.
Þá var annar turninn fullsmíðaður,
en hinn ekki nema hálfsmíðaður. Og
nú sat flotastjórnin uppi með þessi
dýru mannvirki og vissi ekki hvað hún
átti við þau að gera. Varð það úr,
að hálfsmíðaði tuminn var brotinn í
mola. En áður en sá fullsmíðaði færi
sömu leið, kom einhver hugkænn mað-
ur með þá tillögu, að draga turninn
á haf út, eins og ætlað var, en hafa
hann fyrir vita. Og honum þótti til-
tækilegast að sökkva honum skammt
frá Isle of Wight og láta hann leysa
gamla Nabvitaskipið af hólmi. Þama
gæti hann orðið ómetanleg útvarðsstöð
fyrir flotann.
Og svo var það einn lygnan dag i
septembermánuði 1920, að tveir aldr-
aðir dráttarbátar mjökuðust stynjandi
út úr Shoreham höfn og drógu ferlíkið
mikla á eftir sér. Það flaut eins og
soppur, en var svo stórt, að engu mátti
muna að það kæmist út milli hafnar-
garoanna.
Svo var turninn dreginn á ákvörð-
unarstað, og allt gekk eins og í sögu.
En þá kom spurningin: Skyldi hanr
nú haga sér eins og til var ætlazt, og
skyldi hann geta staðið stöðugur af
eigin ramleik á sjávarbotni, án þess
að hafa nokkurn stuðning?
Botninn var opnaður og sjór flæddi
inn í hólkinn. Turninn tók að sökkva
en hann hallaðist ískyggilega um eitt
skeið. Þó rétti hann sig við aftur og
sökk til botns og virtist standa þar
stöðugur. Útreikningar hugvitsmanns-
ins höfðu þá reynzt réttir.
-----o---
Og þama hefir nú turninn staðið í
36 ár á 12 faðma dýpi og aldrei hagg-
azt, nema hvað hann ruggaði ofur-
lítið einu sinni í aftaka veðri og sjó-
gangi. Ekki er bátum lendandi við hann
nema í góðu veðri og stilltum sjó.
Þeir sem koma þangað í heimsókn,
verða að byrja á því að klöngrast upp
80 feta háan stiga og er þá komið upr
á allstóran pall. Á þessum palli stend-
ur útsýnisturn og yfir hann gnæfa tvær
loftskeytastengur. Utan á tuminum eru
vitaljósin, rautt móti norðri og hvítt
móti suðri. Þau senda út rafmagns-
blossa 10. hverja sekúndu og hafa leið-
beint óteljandi skipum fram hjá skerja-
garðinum og inn á djúpleiðina til Sout-
hampton og Portsmouth. En þegar þoka
er, svo að ljósin sjást ekki, þá hvín
þarna í þokulúðri á 214 sekúndu fresti
og til enn meira öryggis er hringt mik-
illi málmklukku á 7% sekúndu fresti,
þangað til þokunni léttir.
Þessi viti er að útliti gjörólíkur öll-
um öðrum vitum. En hann er meira
en venjulégur ljósviti. Hann er einnig
radíóviti sem miðar öll skip, sem leita
aðstoðar hans og gefur upplýsingar um
hvar skip eru í nauðum stödd. Hann
er nokkurs konar gkeytamiðstöð fyrir
flotann, og þarna eru reyndar allar
nýjustu uppgötvanir, sem miða að
öryggi siglinga. Og með stuttum fyrir-
vara má breyta honum í vígi, því að