Lesbók Morgunblaðsins - 24.08.1958, Blaðsíða 5
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
421
Loftmynd af hluta borgarinnar. — Á myndinni sjást turnar dómkirkjunnar og
lengra til hægri ráðhúsið.
ljón, fékk Bajaraland að léni af
Friðriki keisara Barbarossa. Hinrik
var það hinn mesti byrnir í aug-
um að þýðingarmiklir saltflutn-
ingar, eftir hinni svonefndu „salt-
leið“, lágu frá Salzburg (Saltborgi
og til Föhring við Isar, þar sem
var brú og saltið var flutt þar yfir
en biskuparnir í Freising réðu yfir
ferjustað þessum og höfðu miklar
tekjur af. Hinrik ljón vildi ná þess-
um tekjustofni undir sig og gerði
hann sér lítið fyrir og sendi að
næturþeli flokk vopnaðra ribbalda
til Föhring. Er það skemmst að
segja, að þeir brenndu þorpið til
ösku og brutu brúna. En Hinrik
kom þá auga á litla munkaþorpið
nokkru neðan við Isar-fljót
og þar lét hann byggja brú fyrir
saltflutningana, og stofnaði þar til
markaðar sér til tekna. Þetta gerð-
ist árið 1158 og telst þá borgin
Munchen stofnuð. Munchen-búar
telja með réttu að hinn „eðla Hin-
rik hertogi“ sé faðir og stofnandi
borgarinnar. Hinrik ljón og eftir-
menn hans héldu fast utan um
tekjurnar af saltflutningunum og
var framtíð Múnchen þar með
borgið. Öld síðar en bæjarbrennan
var og Múnchen telst stofnuð, fékk
bærinn borgarrétt og Lúðvík her-
togi, sem hafði viðurnefnið hinn
strangi, tók sér þar bólfestu. Var
hann af ætt Wittelsbacha og sátu
þeir á valdastóli í Múnchen allt
þar til 1918, að höfðingjaveldi var
lagt niður um gjörvalt Þýzkaland
Þegar á fyrstu og annarri öld
borgarinnar óx íbúatalan mjög.
Höll hertogans var byggð og kirkj-
an „Gamli Pétur“, sem enn er við
lýði með því nafni, var reist. En
árið 1468 var lagður hornsteinr
þess húss, sem síðan hefur gnæft
yfir borgina og setti lengstum svip
á hana. Er það sjálf dómkirkjan.
Hefur á ýmsu gengið á hennar
dögum og skemmdist hún mjög í
styrjöldinni síðustu, en var þegar
endurbyggð í hinni fornu mynd.
Er kirkjan í gotneskum stíl ,á
borgaralega vísu“, eins og það er
kallðti. Allir, sem til Múnchen
koma, taka fljótlega eftir hinum
forniegu laukturnum kirkjunnar,
sem gnæfa hátt yfir.
Gústaf Adolf í Munchen
Ekki er það ætlunin hér að rekja
sögu Múnchen að nokkru ráði, en
ekki mundi þó ófróðlegt að geta um
upphaf hennar, sem rakið er til
þess tíma, sem íslendingar bjuggu
enn við þjóðveldi og voru ekki
fyrir löngu farnir að rita bækur
Múnchen hefur átt sína sögu, „sig
urljóð og raunabögu“. Þannig
tókst til, að hertogar þeir, sem í
Múnchen sátu, voru miklir list-
unnendur og menningarfrömuðir.
Byggðu þeir fagrar hallir og önn-
ur stórhýsi og var borgin snemma
orðlögð fyrir fegurð. í lok 16. ald-
ar voru hertogarnir og borgin
skuldum vafin, vegna „of mikillar
fjárfestingar“, eins og það kallast
nú, og vegna græðgi höfðingjanna
í að safna að sér fögrum og dýrum
munum hvaðanæva. Um þessar
mundir komst til valda hertogi sá,
sem nefndist Maximilian I og tók
hann mjög í taumana gegn eyðslu
og sukki. En valdatími hans, árin
1594—1651, var óróasamur. Þrjátíu
ára stríðið geisaði. Hertoginn var
strangkaþólskur og greip til vopna
gegn mótmælendum. Sigraði her-
foringi hans, Tillý, í orustunni „á
hvíta fjallinu“ árið 1620. Þótti
óvænlega horfa fyrir mótmælend-
um, en þá kom Gústaf Adolf Svía-