Lesbók Morgunblaðsins - 24.08.1958, Blaðsíða 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
423
Líf getur verið í hundrað
milljónum sólhverfa
NÝLEGA er komin út í Banda-
ríkjunum bók, sem nefnist „Of
Stars and Men“. Hún er eftir dr.
Harlow Shapley stjörnufræðing
við Harvard háskólann og heims-
frægan mann í þeirri grein. Þar
heldur hann því fram, að til sé að
minnsta kosti hundrað milljónir
sólhverfa, þar sem líf geti þróast.
Og mestar líkur sé til þess að ótal
hnettir sé byggðir lifandi verum á
borð við mennina, eða þeim miklu
fremri. Þessar ályktanir sínar
dregur hann af nýustu vísinda-
legum uppgötvunum í líffræði,
efnafræði og geimfræði.
Lífið nam land hér á jörð, þegar
þar höfðu skapast viðunandi skil-
yrði til þess að það gæti þróast.
En slík skilyrði skapast eigi aðeins
hér á jörð. Þau eru til alls staðar
þar sem jarðhnöttur er hæfilega
langt frá sól svo að þar sé nóg
vatn og hæfilega hlýtt fýrir lif-
andi verur. í „himinhverfi voru“
vetrarbrautinni, eru þúsundir milj-
óna slíkra sólna, en svo er vetrar
brautin ekki nema eitt heims-
hverfi af mörgum þúsundum milj-
óna samskonar vetrarbrauta, sem
menn hafa þegar fundið.
Óteljandi sólir eru eins og sól
vor, og það eru óhrekjandi sann-
anir fyrir því að jörðin er ekkert
frábrugðin öðrum jarðstjörnum
um efni og eðli. En slíkar jarð-
er hertogahöllin illa farin. En með
hverju árinu sem líður fækkar
rústunum. Ekki eru nú nema 13 ár
frá stríðslokum og vafalaust líður
ekki á mjög löngu, þar til Mun-
chen-búar hafa grætt sár hinnar
fögru borgar, sem á allan hátt er
prýði lands síns.
stjörnur eru margar í öllum him-
inhverfum, því að stjörnufræðing-
um telst svo til, að til séu að
minnsta kosti hundrað þúsund
miljónir miljóna sólna.-------—
Þeir, sem vitrastir þóttust fyrir
50 árum, hlógu að því er dr. Helgi
Pjeturss kom fram með þá kenn-
ingu að byggð mundi vera á ótal
hnöttum öðrum en jörðinni. Nú er
sá hlátur þagnaður, því að vísind-
in hafa fært sönnur á mál dr. Helga
og um leið sýnt að hann var langt
á undan samtíð sinni.
Biljón — Triljón
ÞAÐ skakkar allmiklu á þessum töl-
um, eftir því í hvaða landi maður er
staddur. 1 Frakklandi og Bandaríkj-
unum er biljón sama sem þúsund milj-
ónir, og triljón sama sem þúsund bilj-
ónir. En í Þýzkalandi og Englandi er
biljón sama sem miljón miljónir, en
triljón sama sem miljón biljónir. Ein
triljón í Frakklandi og Bandaríkjunum
skrifast með tölunni 1 og 12 núllum á
eftir, en í Þýzkalandi og Englandi er
ein triljón skrifuð með tölunni 1 og
18 núllum á eftir.
Hlýnandi veðrátta
ERLING DORF, prófessor við Prince-
ton háskólann í Bandaríkjunum, spáir
því, að eftir svo sem 200 ár, muni
verða komið hitabeltisloftslag í Banda-
ríkjunum. Þennan spádóm byggir hann
á rannsóknum sínum á bví hvernig
veðrátta hefir hlýnað síðan seinustu ís-
öld lauk. Að vísu hefir ekki verið stcð-
ugt hlýnandi á þeim tíma, því að
„litla ísöldin" gekk yfir á' árunum
1600—1850. En síðan hefir stöðugt far-
ið hlýnandi.
Dorf prófessor segir að samkvæmt
mælingum gé úthöfin nú alltaf að
Nýasta nýtt
úr háloftunum
GERFIHNETTIRNIR hafa þeg-
ar veitt vísindamönnum ýmsar
merkilegar upplýsingar um há
loftin. Það hefir t.d. komið í
ljós, að í 1500—15.000 km. hæð er
10 sinnum meira af loftefnum
en menn höfðu áður haldið. Viö
yztu takmörk gufuhvelsins er
loftið miklu þéttara en menn
höfðu búist við, og þar fyrir
utan er meira af ryki, en menn
hafði órað fyrir.
Þá hefir og komið í ljós, að í
900—1200 km. hæð eru öflugii
ósýnisgeislar, þúsund sinnum
öflugri en menn höfðu gert ráð
fyrir, og þeir munu verða þess
valdandi, að geimflug verðui
erfiðara fyrir menn, heldur en
búist var við. Geimflugmenri
mundu þurfa að vera í 1 mm
þykkri blýbrynju til þess að
þola þessa geisla, en slík blý-
brynja mundi auka þunga
mannsins um 50 kg.
hækka, og það geti ekki stafað af öðru
en því, að jöklar hafa bráðnað. Síðan
1920 hefir þessi hækkun hafanna num-
ið sem svarar 2 fetum á einni öld. Og
til dæmis um hvað veðrátta hafi hlýn-
að á þessum árum, getur hann þess, að
nú sé hægt að stuncja kornyrkju 100
km. norðar í Kanada en hægt var árið
1920.
Hann hefir rannsakað jurtastein-
gjörvinga og telur þá bezta mælikvarð-
ann á loftslagsbreytinguna. Þeir sé
miklu öruggari í því skyni heldur en
dýrasteingjörvirigar; dýrin geti flúið
unden ísnum og kuldanum, en það
geti jarðgróður ekki. Leifar hans sýni
alltaf hvernig veðráttu hefir verið far-
ið á þeim slóðum þar sem hann óx upp,
og rannsóknirnar sýni stöðugt hlýn-
andi veðráttu. Og með sama áfram-
haldi verði komið hitabeltisloftslag í
Bandaríkjunum eftir tvær aldir.
4