Lesbók Morgunblaðsins - 06.09.1959, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
379
nam land þarna, og við hann eru
dalirnir kenndir. Eru þeir tveir og
liggja frá opnu hafi inn í Úlfsdala-
fjöllin, en svo nefnist fjallgarður
sá, er nær frá hafi suður að Siglu-
fjarðarskarði. Að austan eru dal-
irnir afkróaðir af Strákafjalli. Á
milli dalanna er fjall, sem heitir
Dalseti, en vestast er Mánárfjall.
Fjöll þessi ná fram að sjó með
snarbröttum skriðum og aðskilja
dalina og einangra þá. Landleiðir
þangað eru torsóttar. Þó má kom-
ast úr vestari dalnum yfir fjallið
til Siglufjarðar, og eins til Almenn-
inga og Fljóta. Á milli dalanna er
illfært gil, sem mun hafa heitið
Hergunnargil, en er nú jafnan
nefnt Herkonugil. Er það hin eina
teljandi leið til eystri dalsins, þótt
einstigi sé upp úr botni hans, og
stundum gangfært með sjó til
Siglufjarðar með stórstraumsfjöru.
Eins og á þessu má sjá, eru ekki
allar torfærur yfirstignar, þótt
jarðgöng komi í gegnum Stráka-
fjall. Mun enn eigi ráðið hvernig
á að koma veginum yfir Herkonu-
gil og skriðurnar, svo öruggur sé.
En þegar „gatið“ er komið og veg-
urinn, þá er lokið einangrun þess-
ara fögru og gróðursælu dala. Þá
mun byggð rísa þar að nýu og þar
munu rekin kúabú, því að öruggur
markaður er fyrir mjólkina í
Siglufirði.
EYÐING ENGIDALS
Eystri dalurinn heitir Engidalur
og var þar einn bær samnefndur.
Lítil á rennur eftir dalnum og stóð
bærinn vestan hennar neðan við
dalsmynnið. Þarna var byggð fram
um 1927, og er svipleg sagan um
hvernig hún lagðist í eyði.
Hixm 12. apríl 1919 var aftaka
stórhríð í Siglufirði og fannkoma
gífurleg. Fell þá snjóflóð austan
fjarðarins og tók af síldarstöð
Evangers og fleiri hús og fórust
þar 9 menn. í byrjun þessa veðra-
hams kom Skafti Stefánsson frá
Nöf við Hofsós á vélbáti frá Eya-
firði og ætlaði til Hofsóss, en varð
veðurtepptur í Siglufirði. Komst
hann ekki á stað þaðan fyr en mið-
vikudaginn fyrir skírdag. Var þá
bjart veður og gott. Þegar hann
sigldi fyrir Úlfsdali, þótti honum
það undarlegt að hann sá ekki
rjúka í Engidal og gat ekki heldur
komið auga á bæinn, sem átti þó að
blasa við. Grunaði hann þá að ekki
væri allt með felldu og ætlaði að
fara í land, en þá var ólendandi
vegna brims. Helt hann svo áfram
til Haganesvíkur og símaði þaðan
tafarlaust til Siglufjarðar og kvað
það grun sinn, að snjóflóð hefði
fallið á Engidal.
Siglfirðingar brugðu þegar við,
mönnuðu bát og sendu hann út í
Dali. Þegar menn þessir komu að
Engidal, sáu þeir að snjóflóð hafði
fallið á bæinn og tekið hann af, eða
brotið niður. Hófust þeir þegar
handa um að moka upp rústirnar
og störfuðu að því langt fram á
nótt. Kom nú í ljós, að flóðið hafði
svipt þakinu af baðstofunni og
kastað því fram yfir frambæinn,
en bylt um austurvegg baðstofunn-
ar ofan á fólkið sofandi í rúmum
sínum. Var þar hryllileg aðkoma.
Hitinn í sængurfötunum hafði
haldizt lengi við undir snjódyngj-
unni, og vorudíkin því orðin rotin
og lagði af þeim svo banvænan
óþef, að hraustir karlmenn gugn-
uðu og hörfuðu frá.
Fólkið á hinum bæunum, Dala-
bæ og Máná, hafði ekki hugmynd
um slysið fyr en Siglfirðingar
komu þangað og sögðu fréttirnar.
Varð fólkið þá skelfingu lostið og
óttaðist að snjóflóð mundu einnig
falla á þessa bæi, því að þar þótti
hættara við snjóflóðum en í Engi-
dal, sem allir höfðu talið öruggan,
vegna þess hve langt hann var frá
fjöllunum.
Snjóflóðið hafði fallið úr fjallinu
norðan við Engidalinn, farið þvert
yfir dalinn og upp í brekkurnar
hinum megin, en breytt þá stefnu
og ætt fram úr dalsmynninu. Hafði
það farið þar vfir lágan háls eða
hóla upp undan bænum, og síðan
steypzt yfir bæinn og túnið, en
staðnæmst niður undir sjávarbakk-
anum. Flest sauðfé bónda og hross-
in var í húsum niður við sjóinn og
sakaði ekki. En mjög voru skepn-
urnar aðþrengdar af hungri, og
mátti á því sjá að langt var síðan
þeim hafði verið sinnt.
Allt heimilisfólkið í Engidal fórst
í snjóflóði þessu, 7 manns, og mun
allt hafa kafnað samstundis. Líkin
voru flutt til Siglufjarðar á skír-
dag. Auk þessa fórust tveir menn
í snjóflóði í Héðinsfirði, svo að alls
höfðu farizt 18 menn í snjóflóð-
um í hreppnum samtímis.
Engidalur var nú í eyði fram til
1925. Þá var reist býli þar sunnar
í túninu og búið þar til 1927. En þá
brann þetta býli og síðan hefir
Engidalur verið í eyði, nema hvað
vitavörðurinn á Sauðanesi hefir
haft afnot jarðarinnar.
DALA-RAFN
í vestari dalnum voru tvö býli,
eins og fyr segir, en til forna höfðu
þau verið þrjú. Er svo langt síðan
að eitt býlið fór í auðn, að menn
hafa gleymt nafni þess. Annars
hefir saga dalanna verið slitrótt, og
voru þeir oft í eyði tímunum sam-
an. Þeir eyddust í Svartadauða og
aftur um 1500. Fara og engar sögur
af þeim, sem þar hafa átt heima
fyr á öldum, enda munu það hafa
verið kptbændur. En þegar kemur
fram á 17. öld og eftir það, fer að
bregða fyrir manni og manni.
Frægastur þeirra er Rafn Guð-
mundsson, talinn ættaður af Siglu-
nesi og því sennilega sonur séra
Guðmundar Jónssonar þar og
bróðir Hettu-Jóns, sem þar var
prestur um þær mundir. Um séra