Lesbók Morgunblaðsins - 01.05.1960, Blaðsíða 1
15. tbl.
Sunnudagur 1. maí 1960
XXXV árg.
FEGURÐ HIMINSIIMS
ÖLL þekkjum vér hina stórkost-
legu og hrífandi fegurð, sem við
auga blasir á heiðskíru vetrar-
kveldi, þegar óteljandi stjörnur
tindra sem gimsteinar á dökku
.himinhvelinu. Þar er Venus, blá
sem safír, og horfir stolt og blíð-
lega til jarðar, þessi höfuðprýði
himinsins. Og þar er Marz, rauður
sem rúbín og horfir hvasst út í
geiminn. Það er ekki neitt undar-
legt þótt þessar tvær áberandi
stjörnur fengi sérstaka merkingu
í hugum manna og væri taldar
gæddar sérstöku eðli. Þær voru
andstæður eins og safírinn og
rúbíninn. Venus var stjarna ástar,
en Marz stjarna ófriðar, þessara
tveggja höfuðeinkenna mannanna
frá upphafi vega.
Við, sem vorum að komast til
vits og þroska um aldamótin sein-
ustu, minnumst þess að fullorðna
fólkið vakti athygli okkar á fegurð
himinsins, og okkur var kennt að
þekkja stjörnurnar. Það þótti þá
minnkun að kunna ekki skil á hin-
um skærustu stjörnum og helztu
stjörnumerkjum. Hvernig þeirri
fræðslu er nú farið, veit eg ekki.
En eg er hræddur um að ungling-
um sé nú ekki bent á fegurð him-
Stjörnusjáin á
Palomar, sem
ljósmyndaði
himingeiminn
insins, og þá fara þeir mikils á
mis. Öll fegurð er göfgandi fyrir
mannsandann. Fegurð og sann-
leikur fara saman, eða svo sagði
stjörnufræðingurinn Kepler. Hann
sagði að engin ný þekking væri
rétt, ef hún hefði ekki fegurð í sér
fólgna. Vísindamenn gæti því
haft það sem leiðarstjörnu, að ný-
ar uppgötvanir væri fals, ef þeim
fylgdi ekki fegurð, en sannar, ef
þær yki við þá fegurð, er mönn-
um væri kunn áður.
Nú var stjörnufræði almennings
ekki á háu stigi um aldamótin.
Menn vissu þó að jörðin snerist
um sólina, en mér er nær að halda
að sumt fólk hafi þá ekki trúað
því. Menn sáu það með sínum
eigin augum, að það var sólin, sem
snerist umhverfis jörðina. Og enn
voru í daglegu máli ýmis orðatil-
tæki sem bentu til þessa, svo sem
þetta: „hvað er sólin komin
langt?“, eða „sólin er nú komin í
hádegisstað“, eða „sólin er að
ganga til viðar“.
Oft var það að menn sáu breiða