Lesbók Morgunblaðsins - 03.12.1961, Blaðsíða 4

568
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
um. Af þessu má marka mismun
í þroska, sem getur ekki stafað
af öðru en því, að uppruni yngri
trjánna er af slóðum, sem svipar
meir til íslands hvað gróðurskil-
yrði snertir. Hér kemur það
áþreifanlega í ljós, að þrif trjánna
eru undir því komin, að fræið sé
sótt á rétta staði.
Viðarvöxtur
Lerkiteigurinn á Hallormsstað
frá 1938 hefur verið mældur
nokkrum sinnum til þess að reikna
út viðarvöxtinn. Hann hefur
reynzt 5.7 teningsmetrar á ári á
hektara lands. Þetta er frábær
vöxtur, svo að hann gerist ekki
betri annars staðar á svipuðum
breiddarstigum. Með slíkum vexti,
og jafnvel þótt minni væri, er
ekki nokkur vafi á, að ræktun
viðar í landinu margborgar sig.
Og skyldi það ekki liggja nær,
að sækja við og timbur upp
í dali og hlíðar á fslandi en að
láta flytja það til hafnarbæja er-
lendis, skipa því þar út og flytja
yfir úthafið til hinna og þessara
kaupstaða hér á landi.
Auk sitkagrenis og lerkis eru
fjölda margar aðrar viðartegund-
ir, sem eru auðræktaðar hér. —
Norska rauðgrenið gefur sitka-
greninu lítið eftir þar sem jarð-
vegur er nógu frjór, og það getur
líka vaxið á ýmsum stöðum, sem
eru of þurrir fyrir sitkagrenið,
t .d. norðan lands og austan, þar
sem úrkoma er of lítil fyrir sitka-
grenið. Þá er og stafafuran afar
hraðvaxta og nægjusöm, og virð-
ist ekki þurfa að lúta í lægra
hald fyrir ásókn lúsa, eins og
oft á sér stað með skógarfuruna
frá Noregi. En um hana er það
að segja, að furulúsin Chermes
pini ræðst víða heiftarlega á hana
hér á landi, af því að þau skor-
dvr vantar Vi Ón oöm Q Vi anm « li-f*
En það er auðvitað tímaspursmál
uns úr því verður bætt. Að auki
er hvítgrenið frá Alaska ágætis
trjátegund, sem sett hefur verið
niður víða hin síðari ár, og nokkr-
ar tegundir mætti telja til við-
bótar, ef það væri ekki of langt
mál.
Viðaval og tilraunir
í gróðrarstöðvum Skógræktar
ríkisins hafa alls verið reyndar
um 50 tegundir trjáa, og eru þá
hvorki víðitegundir né runnar
meðtalið. Af flestum tegundum
hafa fleiri stofnar eða kvæmi
verið reynd. Trjáfræs hefur verið
aflað á meir en 200 stöðum víðs
vegar um norðurhvel jarðar. Flest
eru þetta barrtrjátegundir, en þó
Fræðsla tunglsins
MþKIÐ er talað um það hvern
þekkingarauka menn geti fengið,
ef þeir komast til tunglsins og
geta rannsakað það. Sérstaklega
eru stjarneðlisfræðingar mjög
eftirvæntingarfullir, og einn
þeirra hefir kallað tunglið „hinn
himinborna Rosetta-stein“. Hann
segir að eins og Rosetta-steinninn
opnaði mönnum leið til þess að
skilja launristur hinna fornu
Egyptalandsmanna, svo muni og
tunglið opna mönnum leið til
skiílnings á eðli og uppruna sól-
hverfisins.
Geimryk hefir verið að safnazt
fyrir á tunglinu síðan það varð
til. Það get.ur vel verið að í þessu
ryki finnist ýmsar lífrænar sam-
eindir, er bent gæti til uppruna
lífsins. Það gæti líka verið, að í
geimrykinu fyndist líffrjó, sem
komin væri þangað frá öðrum
hnöttum, eða jafnvel frá öðrum
•uotrarbrailtum.
er nokkuð af lauftrjám hér á
meðal. Margt af þessu er enn á
tilraunaskeiði og óvíst um fram-
tíð þess, en 14 tegundir barrtrjáa
má þegar telja svo harðgerar að
þær þrífast hér og ná góðum
þroska.
Þegar tegundafjöldinn er orðinn
svo mikill sem nú, er þess eng-
inn kostur að reyna allt og prófa
nema með því að koma á fót til-
raunastöð. Verður það því eitt
næsta verk Skógræktar ríkisins að
koma upp lítilli tilraunastöð á
heppilegum stað. Er það auðskilið
mál, að því fleiri tegundir trjáa
og runna, sem hér verður kost-
ur á að rækta, því hlýlegra og
auðugra verður ísland í framtíð-
inni.
Vatn, vindar og umbrot hafa
gjörbreytt yfirborði jarðar, og
sennilega yfirborði Marz og Venus
líka. En slíkar breytingar hafa
ekki orðið á tunglinu. Þar hafa
ekki verið neinir vindar, ekkert
regn, enginn gróður og engar
byltingar af eldum né jarðskjálft-
um. Þess vegna má búast við að
sumir hlutir tunglsins hafi hald-
izt óbreyttir um tugmiljónir ára.
Með því að komast til tungls-
ins og rannsaka yfirborð þess og
bergtegundir, er hægt að komast
að raun um hvort það hefir ver-
ið heitt eða kalt þegar það mynd-
aðist. Sú þekking getur skorið úr
um hvor kenningin sé réttari, að
jarðstjörnur hafi myndazt úr ryk-
skýum, eða hvort einhver hnöttur
hefir rekizt á sólina og molað
jarðstjörnurnar úr henni.
Hafi jarðstjörnumar myndazt
af rykmökkvum í geimnum, hafa
þær verið kaldar frá fæðingu.
Hafi þær kvarnazt úr sólinni,
hafa þær verið rauðglóandi að
UBphafi