Lesbók Morgunblaðsins - 13.01.1963, Side 8

Upphaf landnámssögu Islendinga i Caskafchewan IX
SYSTKININ
J ú víkur sögunni til Berg-þórs.
Hann hafði dvalið mestan
þennan tíma í Winnipeg en gerðist nú
leiður á daglaunavinnu þar. Árið 1900
tók hann sig upp frá Winnipeg og flutti
með familíu sína vestur í þessa byggð
á vit við tengdabræður sína. Voru þau
Signý þá gift. Var land hér þá að heita
mátti óbyggt og settist hann að í þykku
skógarleiti tvær mílur vestur þaðan
sem Lesliebær er nú og bjóst þar fyrir.
Hrúgaði upp skýli úr viðarbolum og
moldarkekkjum, refti yfir og þakti með
mold. I»á vantaði hurðina, fjalir í hana
fékk hann hjá Kristjáni Helgasyni og
bar þær á bakinu heim til sín. Þeir
tengdabræður hans, Þorsteinn og Ketill
hafa vízt birgt hann upp að nokkru
með búfé. Þeir voru þá búnir að koma
fyrir sig töluverðum búfjárstofni. í
þessu skógarþykni hafðist Bergþór við
með familíu sina fyrstu þrjú árin, sem
hann dvaldi í þessari byggð, þó húsa-
kynni væru órífleg.
Síðustu áratugina af nítjándu öld-
inni gengu stöðugir þurrkar, þornuðu
smávötn upp og urðu að veltiengi og
var Foam Lake eitt af þeim. En með
aldamótunum gerði stórrigningar og
snjóasama vetur, fyltust allar lægðir af
vatni og þar á meðal Foam Lake. Kom
þefcta hvað harðast niður á þeim, sem
búsettir voru vestanvert við vatnið, því
þar var hálendara upp frá og slægjur
minni. Kristján Helgason, sem þá var
mestur gripabóndi vestan við vatnið fór
að svipast um eftir betra umhverfi.
Fann hann fjörutiu mílur norðvestur
héðan álitleg slægjulönd við vatn sem
Quill Lake heitir og setti þar saman
hey mikil, eins og fyrr var frá sagt. >á
var hjá honum maður, sem Þorsteinn
hét, Markússon, nýkominn frá íslandi.
Hafði búið áður á nokkrum hluta af
Eihildarholti í Skagafirði á móti Sigur-
jóni bróður sínum, sem þar bjó lengi
síðan. Tók hann að sér að hafa eftirlit
með gripahjörð Kristjáns, veturinn eftir,
sem var vízt hátt á annað hundrað.
Sjálfur dvaldi Kristján þennan vetur að
heimili sínu við Foam Lake, með sjálf-
sagt eitthvað af skepnum.
Ófeigur Ketilsson færði þá einnig
byggð sína vestur. Hann hafði þá fest
sér heimilisréttarland, sex mílur norð-
ur af Leslie. Bergþór flutti þá einnig
vestur til Gull Lake með sína familíu.
Ófeigur Ketilsson.
Eftir Pál Cuömundsson
En menn greinir á um hvort Ketill var
þar með þeim, en Gunnar Jónsson,
Árnason (Anderson), sem þá var giftur
Guðbjörgu dóttur Ketils var þar. Bræð-
ur Gunnars voru þeir Árni lögmaður
Anderson í Winnipeg, Gunnlaugur og
Sigurður, landnemar í þessari byggð og
hálfbróðir Karl Anderson, póstmaður í
Winnipeg. Þeir voru úr Borgarfirði
eystra.
E kki fara sögur af búskapar-
háttum þeirra þennan vetur, annað en
að þeir hrúguðu upp skýlum fyrir sig og
ANNAR HLUTI
hjarðir sínar og elztu dætur Bergþórs,
Björg og Þorstína, höfðu það sér til
atvinnu að veiða vatnsrottur í læk sem
var þar nálægt og fengu fimm cent
fyrir skinnið. Næsta vor leystist þessi
byggð upp, enda var vízt aldrei til þess
ætlast að hún entist til langframa. Var
nú líka sá tími kominn að leyfilegt var
að nema hér land og fólk — óðum að
streyma inn í byggðina.
Þorsteinn Markússon, sem áður er
getið, nam land tvær mílur norður af
Foam Lake bæ og hefur rekið þar bú-
skap jafnan síðan, nú i seinni tíð
líklega að nokkru leyti í samráði við
Jón son sinn, sem alltaf hefur dvalið þar
heima við, kvæntur konu af austur-
evrópskum ættum og á börn, enda rosk-
inn maður. Þeir eru með efnuðustu
mönnum í þessari byggð. Þorsteinn, sem
nú er maður um áttrætt á arðberandi
fasteignir vestur á Kyrrahafsströnd og
dvelst þar yfir köldustu vetrarmánuð-
ina. Aðrir synir Þorsteins eru, Hjörtur,
á hann jarðejgnir og gott bú skammt
frá höfuðbólinu, Gísli málarameistari í
Foam Lake og Þorsteinn rafmagnsfræð-
ingur í Winnipeg.
0 feigur flutti á land sitt. Hann
staðfesti ráð sitt um það bil. Hét kona
hans Stefanía Sigmundsdóttir, ættuð úr
Seyðisfirði. Þessar Sigmundsdætur, sem
nefndar eru í riti þessu, hafa verið dæt-
ur Sigmundar í Firði Geirmundssonar,
systur Guðnýjar f. k. Eyjólfs banka-
stjóra. Dó hún ung eftir fárra ára sam-
búð, varð þeim hjónum ekki barna
auðið. Að fáum árum liðnum kvæntist
Ófeigur í annað sinn, hét sú kona Hild-
ur Guðrún Bjarnadóttir af Akureyri.
Ekki er mér kunnugt um fortíð hennar,
en unga dóttur átti hún, sem Sigriður
hét, ólst hún þar upp með móður sinni
og stjúpföður. Er nú gift kona í þessari
byggð, heitir maður hennar Emil Sig-
urðsson. Er elzti sonur þeirra kvæntur
konu af hérlendum ættum. Þau eiga
gott bú og eru vel fjáreigandi. Þau
Ófeigur og Hildur Guðrún eignuðust
nokkur börn, syni þrjá, hétu Ketill,
Bergþór og Skúli og dætur þrjár. Þær
eru nú allar giftar hérlendum mönnum
og rita ég þar ekki af.
Þegar börn Ófeigs stálpuðust seldi
hann staðfestu sína og keypti jarðeign-
ír austar í byggðinni, nær skóla, og vík-
ur þar frá að sinni.
ICatili geðjaðist ekki að landkost-
um í þessari byggð. Sló hann þá saman við
tengdason sinn, Gunnar, sem áðúr var
getið, fóru þeir í bústaðaleit norðvest-
ur. Um sjötíu mílur héðan fundu þeir
álitlegt landsvæði og jarðveg góðan,
en allt var þar skógi vaxið og langt
frá járnbraut, um tuttugu og fimm
mílur. Heitir sá bær Watson. Efldu þeir
þar stórbúskap því landkostir voru á-
gætir. Ekki þurftu þeir heldur að bíða
mjög lengi eftir járnbrautinni. Tókst þá
svo til þegar mælt var út bæjarstæðið,
að þeir voru þar ekki allfjærri, heitir
sá bær Nacam. Þeir fengu sér gufu-
katla til að brjóta með landið, fengu
feikna uppskeru og græddu stórfé á
tímabili, bættu við sig löndum. Hafði
Ketill fjögur hundruð og áttatíu ekrur,
en Gunnar meira. Hann keypti fast-
eignir í bænum eftir því sem hann
færðist í aukana og gerðist mektarmað-
ur. Þau Gunnar og Guðbjörg eignuðust
mörg börn, syni þrjá. Heita þeir Ketill,
Lárus, Jón og Árni og dætur fleiri. Eru
þær flestar giftar mönnum af hérlend-
um ættum. Ketill Lárus fór vestur á
Kyrrahafsströnd, en þeir Jón og Árni
sitja föðurleifð sína. Er Gunnar hættur
búskap fyrir löngu, nú um áttrætt.
^ón Árnason (Anderson) gamli,
nam og land þar í grend við og bætti
Þorsteinn Markússon.
við sig öðru, svo hann hafði þrjú
hundruð og tuttugu ekrur. Það land var
svo samfellt, að það var einn akur frá
horni til horns.
Ketill missti konu sína, Lúsíu, 1908,
vann hann þá ekki á ökrum að stað-
aldri eftir það, heldur leigði þá eða
fékk þá unna, en bjó þar og hélt við
búskap til dánardægurs. Hann andaðist
að heimili sínu við Nacam 1927, 81 árs
að aldri, fæddur 15. marz 1846. Ketill
var maður í hærra lagi og þrekinn,
rammur að afli og harðmannlegur, líka
mikill kjarkmaður, ófeilinn og harð-
geðja, nokkuð séður í kaupum og hygg-
inn gróðamaður.
Hreystiverkasögur gengu af Katli og
set ég hér fáar einar. Þegar þeir félag-
ar voru við Whitesand River, bjuggu
þeir í nágrenni nokkrir saman. Þeir
höfðu kindur í sameiningu og hýstu
þær í rétt eða girðingu, sem næst hús-
unum. Annað stoðaði ekki sakir bjarn-
dýra og úlfa sem sveimuðu umhverfis.
Eina nótt vöknuðu þeir við það að féð
ókyrrðist í réttinni og grunaði þá hvað
valda mundi, stukku á fætur og út.
Urðu þeir Kristján Helgason og Ketill
skjótastir, hafði Kristján byssu, en
Ketill hafði ekki vopn. Þegar þeir komu
að réttinni var bjarndýr þar inni. Ketill
hljóp í réttina, en dýrið hörfaði út yfir
réttarvegginn, en hafði lamb í kjaftin-
um, sem það ætlaði að taka með sér.
Ketill náði í lambið, en bangsi var
ekki viljugur að sleppa. Þá kallaði Ket-
ill: Skjóttu, Kristján! Skjóttu!" Krist-
ján þorði ekki að skjóta á bjarndýrið,
er Ketill var svo nærri og hrökk í
burtu, en Ketill hélt lambinu.
S ú er önnur sögn, að eftir að Ket-
ill kom til Nacan, að þeir voru þar
nokkrir inni í hótelinu örir af víni.
Meðal þeirra var svenskur maður,
stór og sterkur og lét mikið yfir sér.
Sló í orðahnippingar og keppni með
þeim Katli, svo að kom til átaka og
veitti Svíanum miður. Seinna um
kvöldið, er Ketill gekk heim, sem er
stutt vegalengd, því Ketill átti lönd rétt
við bæinn og bjó þar, sat Svíinn fyrir
honum á stígnum. Háðu þeir þá aðra
rimmu og fór á sömu leið. Svíinn varð
vanhluta. Segir ekki fleira af viðskipt-
um þeirra og féll deila sú niður.
Á fyrstu árum þeirra, á meðan þeir
sóttu til Watson, var það einu sinni er
þeir tóku hveitihlöss til Watson. Var
langt að fara svo það var miklu meira
en dagleið, þótt þeir færu það á degi.
Var kalt í veðri. Þegar þeir voru búnir
að fá sig afgreidda fóru þeir inn í hótel-
ið, fékk Ketill sér drykk. „Er þetta
ekki lítið“, segir Gunnar og kaupir hálf-
flösku og sýpur á, og fær síðan Katli.
Tók hann við flöskunni, saup á og fékk
Gunnari hana tóma og sagði að nú
væri bezt að snúa heim á leið. Gunnari
fannst ekki liggja svo mikið á. Þá sagði
hann að Ketill hefði tekið sig undir
hendi sína, haldið á sér út og fleygt
Framlh. á bls. 17
Heim.ili Þorsteins Markússonar séð úr lo fti
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
1. tölublað 1963