Lesbók Morgunblaðsins - 13.01.1963, Blaðsíða 20

'
kvikmynd sem Bunuel skapaði úr
því. En þegar yfirvöldin gerðust óþol-
inmóð og vildu sjá myndina, kvaðst
Bunuel fyrst verða að senda hana til
Parísar, til að fullgera og snurfusa.
Þannig bjargaðist Viridiana úr eyði-
leggingarkrumlunum.
Viridiana var fullgerð rétt fyrir
kvikmyndahátíðina í Cannes 1961 og
var send rakleiðis þangað. Þar hlaut
hún Gullpálmann og spænska sendi-
nefndin á hátíðinni tók hreykin við
fyrstu verðlaununum sem spænsk
mynd hefur hlotið, en þegar heim
kom fékk hún kaldar móttökur fyrir
að taka við verðlaunum fyrir jafn
óguðlegt verk. Og nú ríkir lögboðin
þögn á Spáni um Viridiana, en frægð
og vinsældir myndarinnar um allan
heim er eins og salt í sár þeirra sem
vildu hana feiga.
Myndin dregur nafn sitt af aðalper-
sónu hennar, en Viridiana hét einnig
lítt þekktur dýrlingur sem var uppi á
sama tíma og Francis af Assisi. Veridi
ana (Silvia Pinal) er ung stúlka, sem
ætlar að verða nunna. Áður en hún
vinnur heit sitt heimsækir hún sinn
eina ættingja, frænda sinn Don Jaime
(Fernando Bey). Hún minnir Don
Jaime á hina látnu konu hans, er dó
*á brúðkaupsnótt þeirra. Hann fær
Viridiana til að klæðast brúðarklæð-
um hennar, en þegar hún neitar reiði-
lega að giftast honum, setur hann
svefnlyf í drykk hennar. Hann kyssir
hana ástríðufullur, en samvizka hans
hindrar hann í að ganga lengra. En
morguninn eftir, þegar hún vaknar,
segir hann henni að hann hafi notið
hennar um nóttina. Viridiana yfir-
gefur húsið þegar, en Don Jaime
hengir sig í sippubandi lítillar stúlku.
Einustu erfingjar Don Jaime eru
Viridiana og Jorge (Francisco Rabal),
launsonur hans. Til friðþægingar
frænda sínum ákveður Viridiana að
breyta sínum hluta eigna hans í opið
hús fyrir betlara, holdsveika og
aðra útlaga þjóðfélagsins. Betlararn-
ir eru sérlega andstyggilegir, bæði í
útliti og innræti, og saurugar athafnir
þeirra sýndar í minnstu smáatriðum,
á sérlega Bunuelskan hátt. Dag einn,
þegar Viridiana og Jorge fara til borg-
arinnar, brjótast þeir inn í hýbýli
þeirra og halda þar svallveizlu, sern
yfirgengur allt sem hefur sézt af sliku
Kveldmáltíð dreggja mannfélagsins í „Viridiana“, hinni rómuðu kvikmynd
Bunuels, sem sýnd verður í Bæjarbíói Hafnarfjarðar seinna á þessu ári.
á kvikmyndatjaldinu, jafnvel orgíurn-
ar í La Dolce Vita eru eins og smá-
barnaboð í samanburði við hana.
Einn betlarinn setur glymskratta af
stað og við undirleik lagstúfa úr Sálu-
messu Mozarts og Hallelúja-kór
Hándels troða þeir vambir sínar,
ræna og skemma húsið í fullkomnu
^eði. Hámarki þessa siðleysis er náð
í einhverju fífldjarfasta atriði sem
sézt hefur á kvikmynd. Einn betlar-
inn biður félaga sína að stilla sér upp
til myndatöku. Hani Hiyrist gala
tvisvar og kvikmyndavélin dvelur við
andlit eins betlarans í gervi Péturs
postula. Og undir hljómum Hallelúja-
kórsins hörfar kvikmyndavélin frá
honum og blasir við allur hópurinn,
sem hefur raðað sér í sömu stellingar
og postularnir á hinni frægu kveld-
máltíðarmynd Leonardo da Vincis.
Bunuel „frystir" þessa töku nægilega
lengi til að skilja áhorfandann eftir
sem þrumu lostinn og snýr sér aftur
að svallinu.
Snöggur endi er bundinn á svallið
þegar Viridiana og Jorge snúa óvænt
heim. Tveir vínóðir betlarar reyna að
nauðga stúllcunni, en Jorge bjargar
henni með því að múta öðrum þeirra
til að drepa hinn. Koma lögreglunnar
bjargar þeim loks frá óðum hópnum.
Lokaatriði myndarinnar sýnir Viri-
diana, auðmýkta og vonsvikna, setjast
að spilum með Jorge og hjákonu hans.
Hún hefur misst trúna og mun aldrei
snúa aftur til klaustursins. „Ég vissi“,
segir Jorge, „að einn góðan veðurdag
mundir þú setjast að spilum með
okkur“.
Viridiana og Nazarin eru í rauninni
sama manneskjan. Báðum mistekst að
lifa hinu fullkomna og hreina líferni.
Góðverk beggja hafa gagnstæð áhrif
við það sem þau ætla. Mannkærleiki
og miskunnsemi þeirra eru goldin illu
einu. Það er ætíð sama sagan: laun
meðaumkunar eru krossfesting. Því
að áliti Bunuels felur meðaumkun í
sér undirgefni og undirgefni ósigur.
Með Viridiana hefur Bunuel sannað
áþreifanlega að hann er jafn spænskur
í eðli sínu og hann var þegar hann
flúði Spán fyrir þrem áratugum.
Myndir hans minna oft á samlanda
hans, málarann Goya, í miskunnar-
lausu raunsæi sínu. Strangtrúarlegt
uppeldi Bunuels og Súrrealisminn
hafa sett skírt mark á myndir hans.
Hann er sami uppreisnarmaðurinn nú
og hann var þegar hann gerði Gullöld-
ina fyrir 30 árum. Aðeins hefur ofsinn
í þeirri mynd vikið fyrir rólegra og
heimspekilegra háði, sem verður
fyrir það enn bitrara og banvænna.
Eftir hinar hatrömu viðtökur á
Spáni sneri Bunuel aftur í útlegðina
til Mexíkó. Þar hefur hann þegar
gert aðra kvikmynd sem vaikið hefur
athygli, Engil tortímingarinnar (E1
Angel Exterminador) og virðist nú
vera á hátindi frægðar og listrænnar
frjósemi. Án efa koma frá honum
fleiri kvikmyndaverk, sem koma róti
á huga manna, jafnt andstæðinga sem
aðdáenda.
Pétur Ólafsson.
„FRAMAR öllum öðrum listgreinum,
getur kvikmyndin forheimskað. Meiri
hluti kvikmynda dagsins í dag virð-
ast einmitt hafa þann tilgang. Þær
þrífast í siðferðislegu og vitsmuna-
legu tómrúmi". Þetta eru orð Luís
Bunuels, eins frumlegasta kvik-
myndasmiðs sem uppi er og eins af
fáum snillingum kvikmyndanna.
Seint verður sagt um kvikmyndir
hans, að þær forheimski og sízt að
þær séu gerðar í tómrúmi. Um þær
hefur jafnan staðið styr, en sjaldan
jafnmikill og um Viridiana, næstsíð-
ustu mynd hans, sem er talin meðal
merkustu kvikmyndaverka síðustu
ára. Sumir hneykslast þó á henni, sér-
staklega kaþólskir, og telja hana jaðra
við guðlast, aðrir eiga ekki nógu
sterk orð til að lýsa hrifningu sinni.
Kvikmyndin var bönnuð á Spáni og
litlu munaði að hún væri eyðilögð að
boði spænskra yfirvalda.
Viridiana er í þróun kvikmyndaferils
Bunuels í nánustu framhaldi af Gull-
öldinni, sem hann gerði fyrir um það
bil 30 árum, og þessar tvær myndir
eru þær sem hann hefur gert af'mestu
frjálsræði. Viridiana er hatröm for-
dæming á trúar- og þjóðfélagslegu
ástandi á Franco-Spáni og það furðu-
legasta við kvikmyndina er að hún
skuli hafa verið gerð á Spáni. Að
mynd sem er full af erótískum og
— að sumra áliti — guðlastandi tákn-
um, skuli vera tekin í landi sem er
rammkaþólskt og hefur rígbundnast
kvikmyndaeftirlit í hinum vestræna
heimi, hefur vakið mikla undrun. En
á því er skýring. Til að blíðka and-
stæðinga sína og gagnrýnendur og slá
ryki í augu þeirra með því að sýna
„frjálslyndi“ sitt gagnvart þeim
mennta- og listamönnum, sem flúðu
land þegar hann hrifsaði til sín völd-
in og hafa unnið gegn honum leynt
og ljóst síðan, bauð Franco þeim til
starfa í heimalandinu og sagði:
„Komið heim og ykkur mun verða
fyrirgefið“. Þetta dugði ekki til að fá
Picasso eða Pablo Casals heim, en
Bunuel lét blekkjast með því tilboði
að hann fengi að gera þá mynd sem
honum sýndist. Vissulega gerði
Bunuel þá mynd sem honum sýndist,
en með því að blekkja eftirlitsmenn
með sakleysislegu handriti, sem eng-
anveginn gaf rétta hugmynd um þá
20 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS'
1. tölublað 1963