Lesbók Morgunblaðsins - 29.09.1963, Blaðsíða 11

Á erlendum bókamarkaði
Heimspeki og sálarfræði.
A Ilistory of Philosophy. Vol. VIII:
Fichte to Nietzsche. S. J. Cople-
stone. Útg.: Burns & Oates. 42s. 508
síður. 1963. Þetta bindi er að mestu
helgað þýzkum heimspekingum á
19. öld, Fichte, Schelling, Hegel,
Schopenhauer og Nietzsche. Heim-
spekisaga Coplestones jafnast á við
Histoire de la Philosophie eftir Em-
ile Brehier.
Schopenhauer. Patrick Gardiner.
Penguin. 6s. 1963. Skemmtilega
skrifuð bók. Schopenhauer er
einn skemmtilegasti stílisti þýzkra
19. aldar heimspekinga.
Memories, Dreams, Reflections. C.
G. Jung. Collins with Routledge and
Kegan Paul. 45s. 1963. „Undirmeð-
vitundin er lykillinn að ævi minni“,
segir Jung í upphafi bókarinnar.
Jung byrjaði á þessari bók 1957,
hann deyr 1961. — Ef til vill verð-
ur þessi bók síðar talin ein merk-
asta bók aldarinnar.
L’Espace humain. L’expression de
2’espace dans la vie, la pensée et
l’art contemporains. Matore, G. Par-
is. La Colombe 1962. 18 F.
Ovenjulegar kenningar, mjög frum
leg bók.
Érasme et Luther. Libre ou serf
arbitre? J. Boisset. Paris. P. U. F.
1962. 12 F.
Húmanistinn og siðbótarmaðurinn.
Getur maðurinn orðið sáluhólpinn
fyrir eigin tilvérknað? Er viljinn
bundinn eða frjáls?
Der philosophische Glaube ange-
sichts der Offenbarung. K. Jaspers.
Múnchen. Piper 1962.
Heimspeki og opinberun.
Saga, ævisögur, ferðabækur
The annual Register of World
Events: A review of the year 1962.
Edited by Ivison Macadam , . ,
Longmans, £ 6-ds. 1963.
Ágætt heimildarrit.
Prehistory and the Beginnings of
Civilization. 'J. Hawkes and Sir Leon
ard Woolley. Allen and Unwin . . .
75s. 1963.
(History of mankind: Cultural and
scientific development, Vol. I.)
Ein sú bezta bók, sem völ er á um
þetta efni. Saga mannkynsins er rak
in fram til 1200 fyrir Krist. Auk að
alhöfunda hafa ýmsir sérfræðingar
farið yfir alla kafla bókarinnar, og
eru athugasemdir þeirra ýmist í
textanum eða viðbæti. UNESCO
stendur að þessari útgáfu.
Laval. A biography. Hubert Cole.
Heinemann, 35s. 1963.
Vel skrifuð ævisaga, og ágæt lýsing
á Vichy-stjórninni.
The Letters of Wyndham Lewis. Ed.
by W. K. Rose. Methuen, 63s. 1963.
W. Lewis var vel þekktur, bæði af
ritum síniwn og myndum. Hann var
vel kunnugur Ezra Pound, T. S.
Eliot, James Joyce, T. E. Hulme og
fleirum. Bréf haps eru aldrei leiðin-
leg.
The Heritage of Persia. Richard N.
Frye. Weidenfeld & Nicolson, 50s.
1963. (History of Civilization).
Sagan nær fram á 10. öld eftir
Krist.
The Civil War in Spain. R. Payne.
Secker Sc Warburg, 36s. 1963.
Samansafn frásagna þátttakenda í
Styrjöldinni.
Benzedrine for Breakfast. Noreen
Price and Peter Jackson. Hale, 18s.
1963.
Æviminningar konu, sem stundað
hefur smygl, háLfvændi og allskon-
«r undirheimastörf. Skemmitleg bók.
The Fall of the Dynasties. Edmond
Taylor. Weidenfeld & Nicolson, 36s.
1963.
Ðókin fjallar um Hapsborgara, Ho-
henzollern, Ottómana og Romanova,
á árabilinu frá 1905—1922. Þessar
gömlu ættir falla úr valdasessi og
nýtt tímabil hefst. Bókin er mjög
vel rituð.
Escape to Adventure. Georg von
Konrat. Peter Davies, 21s. 1963.
Von Konrat var sendur til Sevastó-
pól, ásamt fleirum, dulklæddur sem
rússneskur liðsforingi, til að vmná
skemmdarverk. Ho.ium tókst síðan
að flýja, lifði á svajtamarkaðs-
braski, stundaði smygl, komst yfir
smáskip og stundaði um tíma ólög-
lega vopnasölu, gyðingaflutninga tU
Palestínu í blóra við brezka flot-
ann, smygl og leitaði falinna fjár-
sjóða og sigldi að lokum til Ástralíu.
Years of Combat. Sholto Douglas.
Collins, 36s. 1963.
Fyrsta bindi sjálfsævisögu marskálks
brezka loftflotans. Talin ein af
beztu ritunum varðandi seinna
stríðið.
The Loney Life. Bette Davis. Mac-
donald, 30s. 1963.
Sjálfsævisaga, betur skr’fuð en al-
mennt gerist um sjálfsævisögar leik
ara.
Truce 1921—33. Ilya Ehrenburg. Mac-
gibbon & Kee, 35s. 1963.
Þriðja bindi sjálfsævisögunnar. Mjög
skemmtileg bók. Hann hefur mjög
gaman af fólki, og nær að einkenna
það með einni setningu. Hann er í
Berlín 1921, 1 miðri martröðinni.
Hann þekkir að pví er virðist jlla,
sem einhverju máli skipta. Hann
skrifar 19 bækur á árunum 1922—33,
og hélt auk þess mjög ýtarlegar dag
bækur, sem hann notar sem hráefni
í ævisöguna.
Geschichte Italiens. Von Zusammen-
bruch d. Röm. Reiches bis zum 1.
Weltkrieg . . . M. Seidlmayer. Krön-
ers Taschenqusgabe Bd. 341. Stutt-
gart 1962.
Gott yfirlit um sögu Italiu.
Histoire des insti^utions francaises
du Moyen-Age III: Institutians ec-
clésiastiques. Ed. F. Lot et R. Faw-
tier. Paris. P. U. F. 1962.
Þriðja bindi úr ritsafni um franskar
stofnanir á miðöldum. Vandað s«gn-
fræðirit.
Naissance de l’Europe. Lopez, R. S.
Paris. A. Colin, 1962.
Falleg bók, ágætlega myndskieytt.
rituð af einum frægasta núlifandi
miðaldafræðingi.
Listir.
To Hell with Culture. Herbert
Read. Routledge, 21s. 1963.
Greinasafn um listir og þjóðfélagið.
Gothic Architecture. Paul Frankl.
(Pelicán History of Art). 84s. 1963.
Síðasta bindið, ritað af nemanda
Wölfflins. Áætlað var, þegar út-
gáfa þessarar listasögu hófst, að
ritverkið yrði um 45 bindi, nú hafa
komið út um 20 bindi. Þetta er
stærsta og vandaðasta listasaga, sem
nú er fáanleg.
Das Bauhaus 1919—33. H. M. Wingl-
er. Köln: DuMont Schauberg 1962.
145 DM.
Samansafn heimilda um stofnun,
rekstur og áhrif Bauhaus. Höfundur
inn er stofnandi og stjórnandi Bau-
haus-safnsins í Darmstadt.
Renoir, (Jean). Renoir. Paris, Hac-
hette 1962. 18 F.
Ein skemmtilegasta bókin, sem rit-
uð hefur verið um þennan lista-
mann, skrifuð af syni hans, kvik-
myndastjóranum J. Renoir.
Skáldrit.
Les Lettres francaises au XXe
siecle. Émile Bouvier. Paris, P. U. F.
1962.
Greinargott yfirlit yfir franskar bók
menntir á 20. öld, allt til ársins
1962.
Le Temps de la terre. M. Mancip.
Paris, Gallimard 1962. 9 F.
Fyrsta -káldsaga ungs höfundar, sem
sameinar sálrænt innsæi og næma
tilfinningu fyrir náttúrunni.
EINS og getið var í þætti
þessum sl. vetur voru þeir,
sem höfðu hugsað sér að
safna hungurmerkjunum
svonefndu, varaðir við því
að þeir mundu sennilega
þurfa að greiða allt að 15
þúsund krónum fyrir heilt
safn af þeim. Þessi spá virð-
ist ætla að rætast og vel það,
því merki þessi munu nú
vera komin yfir 400 dali í
Bandaríkjunum, og enn eru
ekki öll komin út. En nú er
annað komið í ljós í sam-
bandi við þessa útgáfu, sem
ekki er síður ástæða til að
vara við. Ein þekktasta frí-
merkjaverzlun Bandaríkj-
anna, J. & H. Stolow, New
York, hefur sent aðvörunar
bréf til kaupmanna varðandi
svonefnd hungurmerki frá
Paraguay. Hér er um að
ræða 28 „frímerki“ auk þess
4 blokkir takkaðar og ótakk
aðar. Fyrirspurn hefur ver-
ið send skrifstofu F.A.O. í
New York, hvort þessi út-
gáfa sé með þeirra sam-
þykki, og fengist staðfest að
svo sé ekki, heldur hafi
framkvæmdastjóri F.A.O. op
inberlega mótmælt þessari
útgáfu við póststjórn Par-
aguay. Eftir því sem næst
hefur verið komizt, var sá,
sem lét prenta merkin og
greiddi allan kostnað við
það, ónefndur frímerkja-
kaupmaður en hann mun
hafa verið í samvinnu við
einhverja aðila hjá póst-
stjórn Paraguay, sem fengu
35 cent fyrir settið. Af
framangreindu geta menn
séð, að engin ástæða er að
telja þessi merki til hunig-
urmerkjanna, og er full
ástæða fyrir safnara til að
taka höndum saman og
kaupa ekki „frímerkjaút-
gáfur“ sem þessa. Lesendur
þessa þáttar munu ef til
vill minnast þess að við höf
u-m áður varað við álíka
„frímerkjum“. í því tilfelli
var um að ræða „frímerki"
frá nokkrum eykrílum við
Grikkland og England sem
áttu að falla undir flokk
Europa-merkja. Þess ber
að geta í því sambandi, að
ekki hefur orðið vart þeirra
merkja hérlendis hjá kaup-
mönnum og ber að þakka
þeim fyrir að gera ekki til-
raun til að koma þeim
merkimiðum inn á safnara
undir því yfirskini, að um
frímerki sé að ræða.
— F.K.
pr^: Jóhann Hannesson:
ÞANKARÚNIR
HOMO POLITICUS
Orðið pólitík er ættað úr forngrísku. Og polis var borg,
borgríki eða höfuðborg, eða samnefnari á íbúum borg-
ar. Fyrrum voru menn oft fremur kenndir við borg sína en
föðuriand. l'oliteia var skipan mála, stjórnlagafræði borgríkis,
en hlaut einnig svipaða merkingu og ríki hefir nú, og heldur
þeirri merkingu í hinum frægu bókarheitum — Politeia —
Platóns og Aristótelesar. í N.T. þýðir það borgarréttur.. Polit-
evma var sú íþrótt að stjórna borg og vinna að velferð hennar.
Til þess þurftu menn að hafa vald á HEE POLITIKEE EPI-
STEEMEE, stjórnvizku, pólitískri þekkingu og reynslu. Mál-
efni borgríkis — og síðar ríkis — nefndist með Rómverjum
RES PUBLICA, og er þar af komið orðið republik, sem er lýð-
veldi á voru máli.
Með Forn-Grikkjum taldist það skylda frjálsra manna að
gefa sig að málefnum borgarinnnar — og m.a. gegna
herþjónustu fyrir hana. Upp af þessari almennu pólitísku
skylduvitund varð hið gríska lýðræði til. Konum og þrælum
var þó óheimil þátttaka, enda voru margir fremstu menn lýð-
ræðisins þrælaeigendur. Aðeins frjáls maður var homo poli-
ticus.
Ipn frjáls maður, sem ekki hirti um stjórnmál, var nefndur
J IDIOTEES, sérkennilegur maður, „prívatmaður", eða
biátt áfram eigingjarn maður. Hins vegar gat IDOTEES verið
skarpvitur og sjálfstætt hugsandi maður, sem ekki lét segjast
af stjórnmálamönnum. En hann átti það á hættu að verða fram-
andi og ókunnugur opinberu lífi, skilningslaus og fáfróður —
því e'kki naut hann neins blaðakostar eins og vér. — Og svo
fóru leikar að á dögum postulanna táknaði IDIOTEES fáfróð-
an mann eða skilningslausan. Á vorum tímum hafa geðsjúk-
dóma- og sálfræðingar klófest orðið til að tákna menn á
mjög lágu gveindarstigi — og engar líkur til að þeir geti skil-
að aftur hinni klassisku merkingu þess. Fyrir kemur að einn
og einn maöur notar orðið sem skammaryrði um sjálfan sig,
en þó fremur um aðra. f pólitíkinni telzt orðið ónothæft, enda
hefir það alla tíð táknað ópólitíska menn.
Til þess að verja menn gegn því að falla niður í IDIOTEIA,
hinn pólitíska uppeldisskort — sem einnig merkir
varnarleysi — taka stjórnmálamenn vorir með sér einhvern
skopskemmtikraft — sem oft vinnur meir af vilja en mætti
— og vekja menn þar með upp úr móki afskiptaleysisins. Ber
að virða þessa viðleitni, enda liggur mikið við — og sporin
hræða. En án fórnfýsi gátu Grikkir ekki hugsað sér hið póli-
tíska lít. Afskiptaleysið var í augum þeirra eigingirni eða sér-
vizka.
HTalið er að Aristóteles hafi mótað hugtakið homo politicus
(zóon politikon, þ.e. félagslynd lífvera) og komið
því inn í hugsjónasöguna á þeirri forsendu að það væri í eðli
manna að mynda samfélag. í bók hans um stjórnmálin er
einnig oikonomía, eins konar hagfræði, sem oss finnst eðli-
legt, en aus hennar FRONESIS, skynsemd, eins konar sið-
fræði, sem vér erum frábitnir, svo sem marka má af bók-
menntum vorum.
Aristóteles rannsakaði stjórnskipan 158 grískra borgríkja
og safnaði saman í veigamiklu verki, en það hefir
glatazt og aðeins ein stjórnarskrá hefir fundizt á papyrus
í Egyptaland’. Homo politicus er hjá honum jafnan borgari
smáríkis. Það varð hlutverk lærisveina hans að leggja grund-
völl að skipan heimsmála, sem leiddi til þess að stóuspeki og
kristni mynduðu kenninguna um liomo kosmopoliticus, um
þann mann sem á allan heiminn að ættborg sinni.
Þrenns konar góð stjórnskipan og þrenns konar slæm er
til að dómi Aristótelésar. Góð er konungsstjórn, höfð-
ingjastjórn og sambandsstjórn fárra úrvalsmanna og lýðsins
(demos). Slæm er einvaldsharðstjórn, fámennisstjórn og ein-
hliða lýðstjórn (demokratía). Ekkert hinna þriggja getur þjón-
að almennings heillum, heldur hlýtur að hneigjast að sérhags-
munum ráðamanna, hverjir sem þeir eru, og það er ekki góð
pólitík.
27. tölublað 1963
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS \\