Lesbók Morgunblaðsins - 26.04.1964, Síða 12

SOVETKONAN
.Framhald af bls. 9
í þorpinu. Öll 33 börnin voru í fasta
svefni, hvert í £Ínu rúmi með fiður-
sæng ofan á sér.
Lagleg hálfþrítug kennslukona stjórn
aði barnagarðinum með aðstoð tveggja
sérmenntaðra stúlkna. Hún sýndi mér
vinnubækurnar barnanna, með fyrstu,
erfiðissömu tilraunum þeirra til stafa-
gerðar, og svo broddgeltina tvo, sem
þau höfðu sér til skemmtunar. Úti fyx-
ir var stór garður, þar sem grasið var
til að gera verkið. En nú á dögum eiga
bælt af mörgum smáum fótum, og í
einu hominu var leikvöliur með renni-
braut, þremur rólum og sandkassa.
„Að ári ætlum við að byggja nýjan
barnagarð", sagði forstjóri samyrkju-
búsins við mig. „Það verður fyrsrta bygg
ingin okkar með vatnsleiðslum og mið-
stöðvarhitun, en okkur finnst áríðandi
að geta létt af mæðrunum, svo að þær
geti stundað vinnu síná.“
Þessar stofnanir eru vitanlega prýð-
isvel skipulagðar, þar sem þær á annað
borð eru tO, en þær eru bara ekki nógu
margar. Berklasjúkrahúsið, þar sem
kunningjakonan mín, læknirinn, vann
hafði líka barnagarð og barnagæzlu-
stofu, sem var ókeypis. „En biðlistinn
er langur hjá okkur“, ságði hún. „Fyrst
og fremst verður að taka börn þeirra
mæðra, sem geta hvergi komið þeim
fyrir. Móðir mín á heima í þorpinu og
hún hefur nóg húsrúm og hefur gaman
af litlu greyjunum. Og svo líður börn-.
unum betur í sveitinni. En ég dey þús-
und sinnum á dag, svo mikið sakna ég
þeirra", bætti hún við.
Jr egar ég spurði hana, hversvegna
hún hætti ekki að vinna og gæfi sig
alla að þeim, svaraði hún: „Ég tók mér
átta mánaða frí þegar önnur telpan
kom, en svo þegar hún var orðin«dimm
mánaða, var ég orðin óþolinmóð að kom-
ast aftur til starfs míns. Dagurinn Líð-
ur svona, og maður verður útslitinn af
húsverkunum, en hefur hinsvegar ekk-
ert gert jákvætt eða spennandi, upp-
byggilegt eða uppörvandi. En nú þegar
krakkarnir eru fjarri, fer ég og heim-
sæki þau í hverjum mánuði, eða stund-
um kemur líka mamma með þau hingað
til nokkurra vikna dvalar.“
„En þetta er langt frá því að vera
ákjósanlegt fyrirkomulag. Að ári, þegar
búið er að stækka stofnunina okkar, get
ég haft þau hjá mér að staðaldri og unn-
ið jafnframt. Það er bezta lausnin."
Margar rússneskar konur, sem ég tal-
aði við, stóðu andspænis þessu sama
vandamáli. Tvennt togaðist á um þær:
annarsvegar löngunin til að vinna og
reyna á krafta sína og hæfileika, hins
vegar jafnsterk löngun til að eyða tíma
sínum með börnunum, þrátt fyrir þæg-
ir.daskort eins og hann nú gerist. Flest-
ar kjósa vinnuna, og skilja börnin eft-
ir í bili hjá afa þeirra og ömmu, í
þeirri von, að þetta verði ekki nema til
bráðabirgða. En samt játa þær, að
þetta sé hart aðgöngu. Og afleiðing af
þessu er sú — að því er margar konur
sögðu mér — að þær vilja ekki eiga
nema fá börn — tvö, og alls ekki fleiri
en þrjú.
Sökum þess, hve margir karlmenn
féllu í ófriðnum, eru margar fertugar
konur enn ógiftar. Þær reyna að bæta
sér upp bamleysið með því að gjanga
að verld sínu af sem mestum áhuga.
Ein slík kona var ritstjóri blaðsins þarna
á staðnum. Hún var bæði lagleg og
greind, og ljómaði af gleði þegar hún
lék sér við börn. „Hún vildi gjama
giftast", sagði vinkona mín, „en nú er
hún bara orðin ofgömul til þess. Það
eru engir mátulega gamlir menn til
handa henni.“ Aðrar konur sem ég hitti
höfðu gifzt eftir 35 ára aldur af sömu
Flestir hinna 4.000 starfsmanna í þessari
kvenmenn
súkkulaffiverksmiðju í Moskvu eru
ástæðu og urðu seint mæður. Allsstaðar
hitti ég ekkjur. „Eftir það, sem við urð-
um að þola í stríðinu, er engin furða
þó að við viljum frið“, sögðu margar
rosknar konur við mig.
rátt fýrir mikið annríki höfðu
allar rússneskar konur, sem ég átti tal
við, mikinn áhuga á öllu kvenlegu, þar
með talin fatatízka. Horfið er nú áhuga-
mál fjórða áratugar aldarinnar, þegar
til þess var ætlazt, að konur í verka-
mannavinnu og hernum væru óþekkjan
legar frá karlmönnunum, félögium sin-
um. Rússneskar konur nú á dögum
hafa auga fyrir faUegum hlutum og
sækjast eftir þeim. Ein kona, verkfræð-
ingur, sem hjálpaði mér að þvo þvott-
inn minn í tjörninni, sagði við mig, þeg
ar hún var að skoða einhverjar litskrúð
ugar barnaflíkur: „Já, þú átt falleg
föt, en þau fáum við líka bráðum. Við
eigum líka rétt á því, undir kommún-
istastjóm, að vera aðlaðandi, en fyrst
verðum við að ganga í það að bygg[ja
upp hagkerfið okkar.“
En það er auðséð, að þessi tízkuáhugi
er nýtilkominn: Ég gat ekki annað en
tekið eftir almennu smekkleysi á því
sviði. Málningunni var oft klesst á, og
óhóflega mikið, og flest heimatiibúin
föt-skorti snyrtileik og snið. „Sjáðu nú
bara þessa gömlu tusku“, sagði ein ung
kennslukona við rnig. „Saumakonan
min er svo sem ágætis manneskja, en
hún kann bara ekki að sníða, og ég
kann það heldur ekki og get þessvegna
ekki sagt henni til“. Og svo fór hún
að spyrja mig spjörunum úr um síð-
ustu tízkusnið og efni í vestrænum
löndum.
Engu að síður sá ég, bæði í Moskvu
og þorpinu, konur í tvískiptum kjólum
og fellingapilsum, oft heimasaumuðum.
Á baðströndinni eru rósótt bikini-bað-
föt, heimatilbúin, nýjasta tízka. Nýtízku
mauraþúfu-háruppsetningar sjást yfir
andlitum, sem eru skerpt með lilsterk-
um varalit og augnaskuggum.
Ungar stúlkur eru oft furðulega grann
vaxnar og jafnvel rosknar konur eru
að tala um að megra síg.'Sjötug upp-
gjafa-kennslukona sagði við mig: „Þeg-
ar ég var ung, þótti ekki heppilegt, að
konur væru magrar, af því að þær höfðu
svo mikla erfiða vinnu, og við kveink-
uðum okkur við að biðja magra og
heilsuleysislega konu að taka á erfiðu
verki. En við vorum alltaf fegin, þegar
einhver hraustleg og sterk var til staðar,
til að vinna verkið. En nú á dögum eiga
þær ungu hægara, vinnan er ekki eins
erfið, tízkan hefur breytzt og jafnvel
mér finnst feit kona minna mest á
belju.“
M
iðlungskonan sovézka hlakkar
til enn meira iéttis við húsverkin.
„Markmið okkar er ekki það að útvega
hverri konu ryksugu, kæliskáp og þvotta
vél, út af fyrir sig“, útskýrði ung blaða
kona fyrir mér, „heldur að sjá til þess
að allar konur geti haft afnot af þessum
þægindum, eins fljótt og auðið er. Þess
vegna stefnum við að því að stofna út-
leigustaði í bæjum ,og þoi-pum, ekki
síður en í stóru borgunum.“
„Hér skammt frá er ný stofnun, til
dæmis að taka. Þar eru sjálfsala-þvotta-
vélar, hraðhreinsun á fötum, fastráðnir
klæðskerar og strauborð. Fólk kemur
svo með fötin sin í þvott, hreinsun, breyt
ingar, viðgerðir og pressun, og allt þetta
er haegt að gera samtímis. Vitanlega
höfum við ekki enn margar svona stofn-
anir, en við erum s^m óðast að koma
þeim upp“.
„Við erum Hka að koma upp stofn-
unum, þar sem hægt er að fá leigð ým-
isleg heimilsáhöld. Og ef út í það er
farið: hversu margar klukkustundir á
viku nota menn rykusgu? Enginn notar
hana stöðugt og ætlun okkar er að nota
svona áhöld í félagi og hafa þau alltaf
í gangi. Þetta er í samraami við hug-
n:yndir okkar um félagsanda, og á þenn
an hátt geta allir haft afnot af svona
véltækni miklu fyrr en ef hver ætti
að eighast sína vél.“
Auk áhuga síns á nýtízku tækjum,
hlakkar sovétkonan til þess tíma, þeg-
ar barnagarðar og barnaumsjón er orðin
svo almenn og vel rekin, að hvaða
vinnu sem konan hefur, geti hún skilið
eftir börnin sín með fullkomnu öryggi
yfir daginn, en tekið þau til sín þegar
hún kemur heim. Hún hlakkar til þess
dags þegar hún getur verið snyrtileg
og í velsniðnum fötum og með smekk-
iega andlitssnyrtingu. Og það sem mestu
vaxðar: hún hlakkar til að gera fullt
gagn í starfi sínu.
Allar rússneskar konur, sem ég
átti tal við, töldu að móðurhlutverk-
ið væri óaðskiljanlegt lífi þeirra.
„Kona, sem er ekkert annað en hús-
móðir, er ekki mikið betri en vinnu-
kona, eða jafnvel þæll“, sagði kven-
tannlæiknir við mig, og „barnlaus
kona er engin kona“.
SMASAGAN
Framhald af bls. 3
í tóftunum. — Og þá fær maður með
tímanum lyst á öðru en mannætum.
— Veistu ég trúi því ekki ennþá, að
þú hafir étið lambið, sagði stúlkan og
gekk nær manninum. — Ég sem sá
glitta í eitthvað langt inni í augunum
á þér. Ég gæti best trúað það væri óska-
steinn. Og hann er blár. Mín augu eru
líka blá.
— Þau eru einsog þvottablámi, sagði
hann. — MLn minna frekar á blek.
— Já, en hvorttveggja er blátt, sag'ði
stúlkan og hló.
— Bláminn er látinn út í þvottinn,
þótt hann sé drifhvítur, andmælti hann.
— En blek er mesti óþverri sem til er;
það birtir skilning. Reyndu ekki að
komast til skilnings um minn óskastein,
annars verða augun þín á endanum hyl-
djúp og blekblá einsog dalurinn um
miðja nótt og gegnum slíkan sorta grill-
ir varla í þann skærasta óskastein. i
Sólin sem nú var komin töluvert á
loft starði í andlit kindarinnar. Augu
skepnunnar þöndust ástríðufullt út á
móti glóandi mistrinu; þau voru næstum
eins gul og sítrónur og ótrúlega úthverf
í ljóma sínum, einsog öll sál hennar
hefði troðist út í þau. Hún jai-maði
nokkrum sinnum í spurn og trega.
Stúlkan gekk í sveig fyrir hana og
stuggaði henni á fætur og niðrí skrið-
una. Maðurinn stóð eftir í sömu sporum.
Hann gretti sig kankvíslega móti sólinni
og skók jakkalöfin einsog hrafnsvængL
Stúlkan nam hálflhikandi staðar og leit
um öxl til hans.
— ,Ég var að bjóða þér kaffi, kallaði
hún. -— Þá mundi þér að minnsta kosti
hitna.
Hann sneri að henni vanganum og
var grár á kinn er hann settist aftur
á sama stað og áður og þó ívið nær
brúninni. — Ég held við sleppum því,
kallaði hann á móti. — Þá nennti ég
kannski ekki hingað upp aftur.
— Og væri það ekki bættur skaðinn?
spurði stúlkan og sá nú að hann var
mjög svartur í livítri og blárri urngerð
hélu og himins.
Nei, svaraði hann. — Nei því hér
er ég orðinn einn um hituna. Og þeg-
ar náttar og dalmyrkrið verður að bleki,
þá fer aldrei hjá því að hingað rangli
margir. Ég veit þá munar í óskastein-
inn minn; mundu fegnir stinga úr mér
augun til að ná honum. En tennur mín-
ar eru betur sonfnar en þeir halda og
borðsiðir mínir hákristilegir.
12 LESBOK MORGUNBLAÐSINS
15. tölublað 1964