Lesbók Morgunblaðsins - 03.04.1966, Qupperneq 6

er raunar stórmerkilegt að unnt skull
vera að halda hálfsmánaðarlega sin-
fóníuhljómleika, fyrir fullu húsi áheyr-
enda í borg ekki stærri en Reykjavík.
Ég held, að mér sé óhætt að fullyrða,
að jafnvel hér í Þýzkalandi væri slík
aðsókn að sinfóníutónleikum óhugsandi
í borg með hundrað þúsund íbúa, þótt
hver slík borg hér hafi sína óperu eða
söngleikahús, sem nær því fullsetið er
hvert kvöld. Þótt svo muni vera, að
nokkuð sé það sama fólkið, sem sækir
sinfóníuhljómleikana í Reykjavík á 14
daga fresti, þá breytir það ekki þeirri
óvenjulegu og ánægjulegu staðreynd,
sem er aðsóknin að þessum hljómleik-
um. En þetta er þó ekki nóg. Hljóm-
sveitin er, eins og t.d. Ríkisútvarpið,
fyrirtæki, sem þarf að ná til fleiri hlust-
enda en þeirra, sem eingöngu vilja sin-
föníur. Vonandi eykst áfram aðsóknin
að tónleikum hljómsveitarinnar, en til
hins breiða hóps áheyrenda nær hún
hvergi eins vel og með flutningi á óper-
um og óperettum. Ekki vegna þess að sú
tegund tónlistar sé óæðri hreinni hljóð-
færamúsík. Sú gamla kenning er löngu
orðin vængjalaus. Ég þykist ekki með
þessu hliðarstökki vera að segja hljóm-
sveitinni eða forráðamönnum hennar
nýjan sannleika. Ég veit að þeir hafa
oft velt þessu verðandi vandamáli fyrir
sér, að ein og sama hljómsveitin verði
í senn sinfóníu- og óperuhljómsveit, og
ég efa ekki að þeir yrðu fúsir til við-
ræðna um að leysa þann vanda.
E igum við söngvara, sem eru fær-
ir um að syngja allar þær ólíku radd-
„týpur“, sem t.d. 3-5 óperur á ári, ólíkar
að stíl, krefjast? Ég er viss um, að radd-
irnar eru til, sem slíkt óperu-„reperto-
ire“ krefst. En hefðum við getað búizt
við því að eignast leikara án þess að
aðstaða til þjálfunar fyrir þá hefði verið
fyrir hendi, þ.e.a.s. íverustaður, þar sem
þeir gátu iðkað sína list og þroskað
fyrir framan áhorfendur? Ef svo hefði
ekki verið, ættum við ekki í dag leik-
arana, sem kynna okkur nú ýmsar teg-
undir leikbókmennta. Ég hef oft dáðst
að hug þeirra tiltölulega mörgu ís-
lenzku söngvara, sem lagt hafa í langt,
erfitt og kostnaðarsamt söngnám heima
og erlendis vitandi það, að á íslandi
biðu þeirra engir möguleikar til áfram-
haldandi þjálfunar, heldur aðeins að
koðna niður í vonleysi og sársauka yfir
möguleikaleysinu. Annar var jú sá
möguleiki að setjast að í öðru landi og
syngja þar „á meðan sólin skín“, en sá
leikur er fyrir ýmsar sakir ekki öllum
auðveldur, og því taka flestir fyrri kost-
inn, þótt þeir viti að til lítils hafi þeir
lært. Væri söngvurum okkar skapaðir
stöðugir atvinnu- og þjálfunarmöguleik-
ar, kæmi fljótlega í ljós raunveruleg
geta þeirra og kunnátta. Það kæmi einn-
ig fljótlega í Ijós, að við ættum stóran
hóp söngvara, sem nú sitja heima en
leggja ekki út í nám, sem lofar aðeins
miklum peningaútlátum og atvinnuleysi
þegar heim kemur.
Höfum við íslendingar nokkrar
skyldur gagnvart stétt söngvara? Höfð-
um við skyldur gagnvart stétt hljóð-
færaleikara? Já. Höfðum við skyldur
gagnvart stétt leikara? Já. Viljum við
kallast menningarþjóð en ekki siðlausir
og réttlausir „barbarar", höfum við
skyldur gagnvart hverjum einstaklingi
og hverri þeirri stétt eða viðleitni, sem
til menningar horfir. Ekki vil ég halda
því fram, að þessurn skyldum hafi ekki
verið vel framfylgt, síður en svo. Og
undravert mun a.m.k. mörgum útlend-
ingi þykja, hversu lítil þjóð hefur spjar-
að sig. Jú, skyldur höfum við, og einn-
ig gagnvart okkar ágætu söngvurum og
þeim hópum áheyrenda, sem ekki vilja
síður sjá og heyra söngleiki en leikrit.
Og hvað dvelur okkur þá, þegar mögu-
leikarnir eru fyrir hendi? Getum við
verið án söngleikaflutnings okkur
að skaðlausu? Þegar Þjóðverjar risu
upp úr rústum síðustu heimsstyrjaldar,
byrjuðu þeir á því að endurbygigja söng-
leikahús sín, leikhús, skóla og kirkjur.
Framhald á bls. 12.
Stefán tslandi og Guðmunda Elíasdóttir í „Rigoletto“ (1951), fyrstu óperunni
sem flutt var i Þjóðleikliúsinu.
RABB
Framhald af bls. 5.
600-menningana komst aö orði viö
mig um daginn.
Þeir, sem ekki vilja una því, að
hér verði tekin upp ritskoðun og
frelsi manna skert til að sjá og
heyra það, sem þeim sjálfum bezt
þykir, hafa nú sent Alþingi undir-
skriftaskjal með nöfnum um 14.
700 manna. Sum blöðin hafa ekki
sagt frá þessu, önnur falið frétt-
ina, og ekkert blaðanna nema e.t.vi
eitt gerði eins mikið úr þeirri
frétt og hinni, þegar 600-menn-
ingarnir lögðu skjal sitt fram.
Kannske vilja blöðin með
þessu búa okkur undir hina
nýju lýðrœðistegund, þar sem nöfn
manna gilda misjafnlega mikið?
487 menn fyrir norðan hafa sent
Alþingi „mótmœli gegn fyrirhug-
aðri stóriðju á Suðvesturlandi“.
Athyglisvert er, að ekki var leitað
til almennings nyrðra, er nöfnum
var safnað á skjalið, heldur „leit-
að til sveitarstjórnarmanna, félags-
stjórnarmanna stéttarfélaga á Ak-
ureyri, Hrísey og Húsavík, mennta-
manna, atvinnurekenda og félags-
stjórnarmanna kvenfélaga, ung-
mennafélaga og búnaðarfélaga ...
auk nokkurra áhugamanna“. Þetta
er fróðleg upptalning og minnir
mest á þjóðfélagsskipan syndikal-
isma, falangisma eða fasisma. Eða
minnir þetta á eitthvað fleira? í
blaðinu „Moscow News“, sem kom
út í Moskvu 5. marz sl., segir um
kommúnistaflokkinn % Sovétríkjun-
um: „Flokkurinn hefur ávallt að-
hyllzt þá meginreglu Leníns, að
það sé ekki tiltöluleg aukning (qu-
antitative increase“) heldur gœða-
aukning („qualitative increase“) í
röðum flokksmanna, sem skipti
höfuðmáli. Þess vegna er því
stranglega framfylgt, . ... að ein-
ungis það fólk, sem lengst er á veg
komið í Sovétríkjunum, fái inn-
göngu í Flokkinn“. Hugsunarhátt-
urinn á bak við er sá sami, svo og
tilhneigingarnar til þess að gera
lítið úr lýðrœðishugsjóninni. Ég sé
ekki, að þetta brot íslenzkrar
menntamannastéttar, sem vill láta
loka fyrir eða takmarka Kefla-
víkursjónvarpið, eigi að ráða
nokkru um það mál fram yfir þær
stéttir, er Sigurður telur upp
(„leigubílstjórar, iðnaðarmenn,
verzlunarmenn, sjómenn eða veit-
ingaþjónar“). íslenzk menning er
sameign allrar þjóðarinnar ,en ekki
einkaeign lítils hóps lœrðra manna,
hluta íslenzkrar menntamanna-
stéttar. Þótt vera megi, að of mik-
ið sé stundum gert úr alþýðumenn-
ingu okkar, er það samt engu að
síður víst, að meðal lítt skólageng-
inna manna hér á landi má oft
finna sannmenntaða menn, er bera
íslenzkri menningu betra vitni en
margir þeir, sem hafa hlotið lœr-
dóm hér og erlendis og treysta
sjálfum sér til þess að þola erlenda
menntun, um leið og þeir vilja
banna þorra manna að liorfa á út-
lent sjónvarp af ótta við, að íslenzk
menning glatist. Merkilegheitin,
sem lýsa sér í þessum hugsunar-
hœtti, eru menntuðum mönnum
ekki samboðin. Það er ástœðulaust
með öllu fyrir suma þessara manna
að hreykja sér yfir „réttan og slétt-
an almúgann“ og upphefja sig á
kostnað annarra stétta.
Sigurður kveðst þekkja mig svo
vel, að ég mundi ekki sætta mig
við einokun Rússa á sjónvarpi hér-
lendis, jafnvel þótt enginn áróður
fyndist í því. Nú er geysimikill
sovézkur floti að veiðum fyrir aust-
an land allan ársins hring með
spítalaskipum, kvikmyndahúsum,
bókasöfnum o.fl. Ekki yrði ég hissa,
þótt lítil sjónvarpsstöð yrði bráð-
lega starfrœkt fyrir Norður-At-
lantshafsflota Sovétríkjanna, sem
nœðist e.t.v. á Austfjörðum, og teldi
ég ekkert athugavert við það, þótt
Austfirðingar horfðu á sovézkt
sjónvarp sér til dœgrastyttingar!
Alla vega yrði þess skammt að
bíða, að þeir gœtu náð sjónvarpi
hvaðanœva að úr veröldinni á tœki
sín, og þá vœri þessi hrœðilega
einokun úr sögunni. Annars eru
Rússar ekki bangnari við áhrif er-
lends sjónvarps en svo nú orðið,
að Eistlendingar fá í friði oð horfa
á finnska sjónvarpið yfir Kirjála-
flóa. Eftir styrjöldina reistu Rúss-
ar, Pólverjar o.fl. austantjaldsþjóð-
ir öflugar truflanastöðvar til þess
að koma í veg fyrir, að þjóðir A-
Evrópu gœtu hlustað á vestrœnt
útvarp. Nú er þessi móðursýki að
mestu úr sögunni, t.d. munu Pól-
verjar hafa rifið flestar „sagar-
hljóðsstöðvar“ sínar, sem voru fleiri
og dýrari í rekstri en eiginlegar
útvarpsstöðvar. Eigum við þá að
fara að taka upp sams konar andlega
kúgun? Kannske er hœgt að fá
ódýr truflunartœki nú í Póllandi?
Mergur málsins er sá, að íslend-
ingar sœtta sig ekki við, að fá-
mennur hópur geti látið skipa þeim
fyrir verkum í þessum málum.
Jafnvel þótt fallizt væri á sumar
röksemdir sjónvarpsandstœðinga,
þá eru þær allar úr sögunni innan
skamms, og þá verður allt þetta
brambolt liðin saga og hjákátleg.
Á meðan skulum við vona, að rétt-
kjörin yfirvöld láti ekki háreysti
600 manna yfirgnœfa rödd 15.000
manna.
Magnús Þórðarson.
6
LESBÓK. MORGUNBLAÐSINS-
3. apríl 1966