Lesbók Morgunblaðsins - 03.04.1966, Side 15

frændum hennar burt af því landi, þar
sem þeir höfðu búið í sjö hundruð ár,
sem „lénshöfðingjar“, satt er það, en
einnig sérkennilegt menningarfólk. Svo
kom förunautur minn og hnippti í mig,
og við gengum burt, niður á hótelið og
snæddum rjúkandi rússneska „seljanka".
Hvernig komst aftur pólski rithöfundur-
inn að orði í blaðinu um daginn? „Það
er ekki hægt að gera sér upp frelsi“.
Það er hverju orði sannara.
— Húmanismi
Framhald af bls. 4.
um aðhæfingu, sem hann hefur haft
fram yfir dýrin. Prófessor Kluckhohn
fellst þó ekki á það sjónarmið, því að
hann telur mannkyn eiga enn mikla
andlega og félagslega þróunarmöguleika.
Maðurinn 'hefur að vísu ekkert breytzt
að likamsskapnaði í þúsundir ára, ef
frá eru teknar mjög smávægilegar
breytingar, svo sem afnotamissir vís-
dómsjaxlanna. Aðrar breytingar stafa
af kynblöndun, nýju umhverfi, bættu
xnataræði og læknisfræðilegum aðgerð-
um. Að sumu leyti sýna gibbon-aparnir
í einum einasta dal í Síam eins mikinn
mismun sín í milli og allar kynkvíslar
manhanna samanlagðar.
Frjó menning verður öðrum stöð-
um fremur þar til sem blöndun kyn-
stofna og menningarstrauma á sér stað.
Sú skoðun er allmerkileg fyrir okkur
íslendinga, því að menning okkar varð
til við blöndun norrænna manna og vest-
rænna, og blöndun heiðins dóms og krist-
ins dóms. Sérhver menning er ofin úr
samslungnum þráðum, sem eldri kyn-
slóðir hafa valið sér, og hún á sér sína
sérstöku hætti í hugsun, mataræði og
viðbrögðum. Maðurinn bregzt ekki við
eins og vél, nema að þvi er snertir ó-
sjálfráðar kipphræringar eða við yfir-
3. apríl 1966 _______________
þyrmandi líkamlegt stress. Þekkingin á
lögmálum þeim, sem menningin er háð,
er einna lengst komin að því er snert-
ir framþróun tungumálanna, en málitf
er bæði lykill að hugsuninni og fjötur
hennar. Það munu þeir taka undir, sem
hafa fengizt við að yrkja ljóð.
Nýjar hugmyndir og ný tækni berast
ekki út með jöfnum hraða eða í allar
áttir jafnt. Þær eru fremur eins og skóg-
areldur, sem berst í þá átt sem vindur-
inn blæs. Allskonar tæki og smíðis-
gripir breiðast út örar en trúarlegar eða
pólitískar hugmyndir, og að jafnaði eru
konur íhaldssamari í því efni en karlar.
Margt bendir til að þeir einstaklingar,
sem verst er að gera til hæfis og illa
hafa aðhæfzt sínu eigin samfélagi, séu
fljótastir til að gleypa við nýjum trúar-
brögðum eða félagslegum og pólitískum
riýjungum. Samkvæmt þessu þarf nýja-
brum í slíkum efnum ekki að þýða sér-
lega aðlögunarhæfni eða betur vakandi
skilning, heldur þvert á móti. Það getur
verið s | ikdómseinkenni eða hrörnunar-
merki gamallar menningar.
P
A rófessor Kluckhohn telur mann-
fræðina hafa leitt það í ljós, að trúar-
brögðin eru ekki eitthvað utan við lífið
sjálft, heldur straumur sem vökvar allar
lendur lífsins, því að þau hjálpa ein-
staklingum ti laðhæfingar, eru samfélag
inu til styrkingar og auka lífsmátt þess.
Trúarlífið gefur öryggistilfinningu í
heimi, sem virðist frá náttúrlegu sjón-
armiði vera háður ófyrirsjáanlegum at-
vikum, duttlungum og hryggilegum slys-
um. í þessari áhættusömu veröld stað-
festa helgisagnir og helgisiðir þá trú, að
hún sé þrátt fyrir allt háð röð og reglu.
Sem tákn órofa samhengis milli fortíðar
og nútíðar veitir þetta öryggi með til-
liti til framtíðarinnar.
Trúin er því andleg og líkamleg
heilsuvernd gagnvart því stressi sem
hrjáir manninn, ekki hvað sízt á um-
brotatímum. Hún er líka einn af frum-
þáttunum í eðli manns frá upphafi eða
svo langt sem heimildir ná til, hvort
sem þær eru skráðar eða grafnar úr
jörðu.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 15
Sir Julian Huxley