Lesbók Morgunblaðsins - 27.11.1966, Qupperneq 3

Eftir Vladimir P. Gorjúskín
Pétrúsa gekk út úr skóginum og
litaðist um.
Kúahjörðin silaðist eftir veginum og
sópaði upp ryki. Smalinn gerir letilega
smell með keyrinu, hrópar hás á kýrn-
ar, sem gjóta ágirndaraugum til þrosk-
aðra hafranna, einhvers staðar drynur
traktor, kvöldskýin eru ljósrauð og
hreyfingarlaus — dagur hnígur að
kveldi. Gamli maðurinn horfir lengi um
kring; rétt eins og hann geti ekki dáðst
nóg að ökrunum og skýjunum, rétt eins
og hann vilji festa sér um allar tíðir í
minni þessa sólarlagsmynd, sem honum
er nákunnug frá barnæsku.
En nú fara grettur um andlit gamla
mannsins, hann deplar augum (tár renn-
ur niður kinn hans: augun eru tekin að
eldast og augnalokin rauðleit — hann
hefur horft nóg á heiminn). Hann tók
fiautu upp úr rifrildi af hermannatösku,
bar hana að vörum og lék eitthvað og
hélt af stað. Leiðin heim í þorpið verður
tvær vérstur.*). Á höfði bar hann sveig
úr bláum kornblómum, gráyrjótt skegg-
ið' flaksaðist í vindinum, en flautan, sem
hann var nýbúinn að gera, lék einföld
lög.
Öldungurinn gengur eftir stíg um rúg-
inn, nýtur þess að sjá akra og kjarrviði;
hann kemur að slegnum ökrum í slakka
við ána. Þar er flokkur samyrkjubænda
eð hlaða í stakka. Hálmhrúgan er mikil
um sig, lík skipi, og rykugir og þreyttir
bændurnir jafna úr sætinu efst. Traktor
með stórri gaffallyftu skóflaði upp síð-
ustu tuggunni, og rumdi í honum eins
og villidýri, og stöngullinn lyftist til
hins ýtrasta úr vökvadælunni þar til
olían slettist út, ók að galtanum og
bændurnir sópuðu hálminum af gafflin-
um eins og úr lófa.
Þótt gamli maðurinn sjái hálmhleðslu-
vél ekki í fyrsta sinn, þá hallar hann
aftur höfðinu og horfir undrandi, og
tekur ekki eftir að blómsveigurinn dett-
ur af höfði hans. Bændurnir uppi á
galtanum taka eftir honum og kasta á
hann kveðju. öldungurinn kinkar kolli,
brosir og dregur andann djúpt: — Drott-
inn hjálpi ykkur! — hrópar hann. Það
brakar og brestur í traktornum.
A. ndlit bændanna eru svartkámug
— það er mikið af mold í hálminum,
og rykið límist við sveitt andlitin. Þar
þagnar traktorinn; stráklingur stekkur
undan stýri, honum er rétt byrjuð að
vaxa grön, svartkámugur eins og hinir,
vart þekkjanlegur.
Það er systursonarsonur Pétrúsu —
Vanjka.
— Sæll vertu, gamli, segir ungi trakt-
orsekillinn, og einungis tennurnar gljá
hvítar í andlitinu. Hann þurrkar sér um
hendur með tvisti og heilsar gamla
manninum.
— Úr skóginum, eða hvað? spyr
Vanjka. Alltaf að leita?
— Þú ert farinn að stjórna vél, segir
gamli maðurinn, — vel af sér vikið!
— Já, glottir Vanjka, búinn að skila
ef mér sjö dagsverkum.
— Ég þarf að halda áfram, segir gamli
maðurinn og kveður.
— Bíddu við, segir ungi maðurinn, ég
skýzt með þig á traktornum. Ha?
—. Nei, hvað! segir gamli maðurinn og
bandar frá sér hendinni. Ég kemst þetta
sjálfur.
Hann gengur eftlr broddóttri rótinni
á slegnum akrinum, út á veginn og skil-
ur eftir í rykinu sérkennileg spor eftir
bastskóna. Hann hugsar stöðugt um
hleðsluvélina, um Vanjku, sem stýrir
þessari óhemju vél svo fimlega, og hann
ýtii' þessum hugsunum ekki frá sér fyrr
en hann kemur að þorpinu. Þá ber hann
fiautuna að vörum sér. Berfætt stráka-
stóð mætir gamla manninum með fjör-
legum hrópum, þeir reyna að herma eft-
ir göngulagi hans og fylgja honum
hJaupandi og stökkvandi að bjálkakof-
anum hans. Við tágagirðinguna lendir
flautan í höndum strákanna, og Pétrúsa
lýkur upp dyrum, en hikar við andartak
eins og hann sé að hugsa sig um, hvort
hann eigi að ganga inn. Hann lyftir
tréhlemmi af fötu í ganginum, og drekk-
ur vatnið hægt og í smásopum. Hann
lætur töskuna síga af öxl sér og tekur
upp úr henni vönd af ilmandi grösum.
Loft og veggir í húsi Pétrúsu eru ómál-
uð, ólíkt því sem gerist í öðrum húsum
í þorpinu. Dökk eikarborðin hafa sortn-
að af sótinu í lampanum og af vaxi
kertanna. Það eykur enn á dökkvann,
hve þær hafa verið fágaðar oft og um-
hyggjusamlega, svo að þær eru orðnar
sem gljábornar. í hægra horni herbergis-
ins hanga drungaleg andlit heilagra
manna í dökklitum römmum. Þessi íkon
fékk konan hans, hún Vasílísa, í arf.
í öllu þorpinu eru engin slík íkon til.
Ikon eru að vísu hvarvetna, en þau eru
öll nýtízkulegri sem berast með vegfar-
endum. Húsráðendur skreyta þau papp-
írsblómum eða gullnum pappír utan af
sælgæti. En engin eru sem þessi. Þau
hafa lifað af sex eða sjö hús.
G amli maðurinn signdi sig ekki,
þegar hann horfði á íkonin. Augnaráð
hans var afskiptalaust og jafnvel mein-
ingarlaust. Það var grafið í minni hans,
þegar hann lá á hnjánum frammi fyrir
einu af þessum íkonum og snerti bólgna
hönd föður síns með vörunum; þegar
hrópað var „beiskt“ og hann kyssti brúði
sína svo hann náði vart andanum.*....
.....Gamli maðurinn hafði mörgu
gleymt.
Já og hví ætti hann að rekja minn-
ingar löngu liðinna daga, sem á stundum
skaut upp í hugann, minningar frá ævi-
skeiði sem svo var hlaðið atburðum, að
allt hringsnerist fyrir augunum, ef hann
reyndi að rifja það allt upp, eins og
þegar mislit hæna ber vængjunum?
Pétrúsa sezt þyngslalega á bekk og
tekur af sér bastskóna. í þorpinu er
löngu aflagður sá siður að ganga í bast-
skóm. Hann birkir ung linditré og flétt-
ar svo, þegar nauðsyn krefur. Á stund-
um fléttar hann bastskó fyrir héraðs-
læ'ninn, sem hann er vel kunnugur.
Læknirinn sendir bastskóna til Moskvu,
en þar stundaði hann nám, og þar á
hann kunningja. Þannig lenda þessi
handaverk gamla mannsins uppi á vegg
í íbúðum með skínandi parketgólfum og
baðherbergi. Og þegar fólk kemur í
heimsókn í þessar íbúðir, beinist at-
hyglin ekki að parketinu og ekki að
baðherberginu, heldur lyftist á þeiin
brúnin af undrun og sumir spyrja:
„Hvaðan?“ eða segja: „En sá munaður!"
Húsbóndinn ýtir léttilega við bastskón-
um, geislandi af stolti, og þeir taka á
ferð kringum naglann, sveiflast eins og
pendúll.
Pétrúsa á bæði gúmmískó og stig-
vél, en hann gengur í bastskóm. Sam-
*) 1 vérsta =1,06 km.
*) Rússneskur siður við brúðkaup.
27. nóvember 1966
yrkjubændurnir undrast það. Bastskór
kosta mikið umstang, en gúmmískór eru
ódýrir og þægilegir. Annars þykir
bændunum vænt um Pétrúsu. Engin há-
tíð fer fram í þorpinu án hans. Ein-
hverra hluta vegna álíta allir, að nær-
vera hans sé blátt áfram nauðsynleg.
Þegar gestgjafi hefur boð inni, minnist
hann Pétrúsu ætíð næst á eftir for-
manni samyrkjubúsins. í slíkum boðuin
er gamli maðurinn kátur: talar ákafur
um kálfana sem tróðu niður maísinn,
um hænuna sem fór fyrst að gala á
þriðja ári. Allir telja sér skylt að hlýða
á rödd Pétrúsu. Einmitt rödd hans, því
að rödd hans var óvenjulega blíð og
gæðaleg og samræmdist ágætlega and-
rúmslofti drykkju og hátíðar. Þegar
hann kom heim, sat hann lengi á dyra-
pallinum og reykti heimaræktað tóbak
og faldi vindilinn í lófanum. Það gerði
hann af tveim ástæðum: Hann vildi
ekki að Vasílísa tæki eftir því — því
að gamla konan áleit tóbak vera „eitur
Satans“, og svo gat hann hlýjað kaldar
lúkurnar við glóðina í vindlinum.
Herbergið fyllir strangur og höfugur
ilmur af myntu, finkli og blágresi, sem
síendur í gluggakistunni. Gamli maður-
inn strýkur lófanum um eikarborðiði,
sem hann smíðaði og bjó vandlega úr
garði fyrir um þrjátíu árum og Vasílísa
hefur skúrað í ótalin skipti og er þvi
orðið lítið eitt hrufótt. Síðan opnar hann
gluggann.
Milli glugganna hanga fjölskylduljós-
myndir í glerjuðum ramma. Við hliðina
á ljósmynd af Pétrúsu á yngri árum,
klæddum í hermannsbúning Nikulásar
tímans, er stungið undir glerið póstkortív
með mynd af Búratíno — gjöf frá lækn-
inum, en þar fyrir neðan við hliðina
á mynd af gömlu hjónunum, tekinni á
brúðkaupsdaginn, er mynd sonar þeirra,
sem fórst í Föðurlandsstyrjöldinni.*).
*) þ. e. í seinni heimsstyrjöld.
Framhald á bls. 13
BYR
Eftir Ramakrishna
Byr náðar hans
blæs dag og nótt
yfir höfði þínu,
yfir haf lífsins.
Drag að húni segl
sálar þinnar.
Yngvi Jóhannesson
þýddi.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 3