Lesbók Morgunblaðsins - 27.11.1966, Blaðsíða 13

GYLFAGSNFyÐNS
Teíknari ISamZJur Gu5bergsson
Þfl MÆLTf GANíLERi: HVAT HAF/1 ElM- • þASECIR H'flRR • UNDflRLUJfl SPYRR ÞU NV.AT ....OKMNICiEFA ÞEIH VflTW flT
HERJflR AT DRYICK, PAfER Þ£íM END- flLfÖDR MUN BJÖÐATiL S/N KONUNQM EDfl DREKKfl.
ISK jAFNCA/ÓGÍ-IGfl ^EM VlSTlhJ,íM jörluM EDfl ÖDRUM RlKISMÖNNDM......
ER MR VflTN DRUKKIT ? ----------- ------------------ A -----------
I

ANNAT KflNN ElCÞ'ER ÞflÐANSEqjfl.GElTSÚ.ER
UEIÐRÚN HElTlR,ST£NDR UPPI n VflLHÖLL OK
íi'lííl I3ARR flFL/MUMTR£5P£SS.£/?A1JÖK£R
NflFNFRÆí;T, £R LÆRflÐR HEITIR, EN OR SPENUH
OK ÞflT V£|TTRÚflMlN,flrMflRíR
KEMR Sfl TIL VALHAHAR.ER DÝRT
MUNDf ÞYKKJflSK KflUPfl VATNS*
DRVKKINN, £F £/C/ VÆRf CETRfl
FflCNflÐflR ÞANqflTAT VlTJfl, SQJ
£R‘AÐR ÞDHR SflROK SVOATlL
BflNflNS.
HEWNAR RENNRMJÖDRSA, er hon fvllir skapker
HVERN DflQ, MT£R SVfl tílKlT,ATALLlR EINHERJflR
VEROA fULLORUKMlR flF. .
ÞAMÆLTiqAwqcERi*.
ÞAT E.R Þ£lM CEVSIHA6*
Liq C£/r FdRKVMMAR-
QÖ&R VI9R MUN ÞAT
VERft.ER HON5'ITRAF.
Þ'flri/ELTl HflRRl
EWN £R MElRfl MARKflT
OF HJÖRTlNN fí/KflyRNI,
ERSTEiJDRAVALHÖLL.
OK B/TR AF LIM-
UM ÞESSTR'ES, £NAF HORNUM
HANS VERÐR SVfl MIKILl OROPI,
AT NIDR KEHR'l HVEROELMl,
OK Þadanaffalla þær'ar,
ERSVfl he/ta: S'lÐ.VlO,
5ÆKIN, £/K/N, SVÖL, <7VNN-
ÞRAjpJÖRM, F/MMRULþUL,
4£lRV//
FALLÍ
UM
«S*£.wc^
NEFNdaR'.AYN,
qgAfiflUN-
stofur og tvö lítil herbergi. Beri menn
nú saman húsakynnin þar og í hinu
nýja stórhýsi skólans á Skólavörðuholt-
inu, þá er munurinn of mikill til þess
að geta verið mælikvarði á þann mun,
sem orðið hefir yfirleitt á húsakynnum
hér í bæ seinustu 60 árin. En munur-
inn er aftur of lítill til þess að geta
verið mælikvarði á það stökk, sem iðn-
aður hefir tekið á þessum árum. Árið
1904 var hér varla um annan iðnað að
ræða en handiðnir nokkurra manna í
nokkrum iðngreinum. Nú telst mönnum
6vo til, að fimmti hver maður á land-
inu lifi á iðnaði. Ekki er þetta allt Iðn-
skólanum að þakka, en hann á bróður-
partinn í því. Og þegar á þetta er
Xninnzt, þá ber um leið að þakka þeim
xnönnum, sem reistu Iðnskólaihúsið í
ILækjargötu. Þeir höfðu ekkert fé hand-
bært til þess að leggja í bygginguna. En
þeir höfðu skilning á þeirri þörf að
koma upp þessu húsi, og yfrið nógan
þegnskap og fórnfýsi til þess að taka á
sig sjálfskuldarábyrgð á byggingar-
kostnaðinum. Þeir vissu, að hér voru
þeir ekki aðeins að vinna fyrir iðnaðar-
ir.annastéttina, heldur fyrir landið allt.
Lítum svo á hve raunsæir þeir voru.
Fyrsta skólaárið voru nemendur 82.
T*egar skólinn hætti í Lækjargötu, voru
nemendur nokkuð á áttunda hundraði.
Nú eru þeir nokkuð á annarri þúsund-
inni. Þetta eru tölur sem tala.
II inn 16. september 1955 var
Bkólahúsið í Lækjargötu leigt Reykja-
víkurborg fyrir gagnfræðaskóla, báðar
hæðirnar og viðbyggingin fram að Von-
erstræti. En Iðnaðarmannafélagið
áskildi sér óhindraðan aðgang að Bað-
etofunni.
f lok þess árs fékk félagið tilkynningu
frá borgarstjórn um að ákveðið hefði
verið að reisa ráðhús Reykjavíkur við
norðurenda tjarnarinnar — „og af því
leiði að endurbygging verði ekki leyfð
á lóðinni Lækjargata 14 a, enda er ráð-
gert að gamla húsið verði fjarlægt af
lóðinni ekki síðar en um sama leyti og
ráðhúsið er tekið til notkunar. Æski-
legt væri að samkomulag yrði um kaup
á lóðinni“.
„Þessi samþykkt er mikið áfall fyrir
Iðnaðarmannafélagið, þar sem því er
meinað að endurbyggja á svo verðmæt-
um stað í hjarta borgarinnar“, segir í
svarbréfi frá stjórn félagsins. Þó hóf-
ust nú samningar um að borgin keypti
Iðnskólahúsið. Voru þeir alllengi á döf-
inni, en lauk með þvi að borgin fékk
afsal fyrir eigninni 1. júní 1965, og var
kaupverðið 6 milljónir króna. En í 4.
gr. kaupsamningsins er svo ákveðið, að
Iðnaðarmannafélagið fái Baðstofuna í
húsinu til eigin afnota eingöngu meðan
húsið stendur á lóðinni, og megi taka
til sín alla „innréttingu" hennar á sinn
kostnað, þegar húsið verður rifið. Síð-
an segir: „óski félagið þess að Bað-
stofan verði endurreist í minjasafni
borgarinnar að Árbæ, lofar borgar-
stjórn að sjá um að það verði gert, en
það er þó undir nánari samningum
komið“.
HANDRITAMÁLIÐ
Framhald af bls. 10
En nú skal og að endingu mæla fá-
ein áhyggjuorð, sem kunna að þykja
hjáróma á þessum fagnaðardögum.
I ályktun Alþingis frá 1938 var,
eins og áður var getið, talað um hin
íslenzku handrit, sem „þýðingu geta
haft fyrir þjóðlíf og menntaiif íslend-
inga“. Þessum orðum er ástæðulaust að
gleyma. Ég má ekki láta nokkurn hlut
fá vald yfir mér — sagði Páll postuli.
Við fáum ekki handritin heim til þess
að verða þrælar þeirra. Við þurfum
ekki að beygja okkur fyrir því, til
livers Danir kunna að ætlast. Þeir hafa
á seinni árum verið tiltölulega ríflegir
í fjárútlátum til útgáfustarfsemi, bein-
línis og óbeinlínis vegna deilunnar um
handritin, og má búast við, að sumir
þeirra, einkum andstæðingar afhend-
ingarinnar, hugsi sér, að nú eigi íslend-
ingar að reyta sig inn að skinni til þess
að vinna úr þeim eða vera minni menn
ella. En við verðum að hafa margt í
huga: Til hvers höfum við mannafla?
Til hvers höfum við fjárráð? Hvað er
hér hlutfallslega brýnast að vinna? Hvað
af því, sem unnið er, getur komið þjóð-
lífi og menntalífi að notum? Eigum við
t.a.m. að láta Fornritaútgáfuna, sem í
senn hefur komið mörgum almennum
lesendum á íslandi og erlendum fræði-
mönnum að talsverðum notum, niður
falla vegna ótta við að vera ekki nógu
dyggir handritaþjónar? Mér er það lík-
lega ljósara en mörgum öðrum, að allar
útgáfur Fornritafélagsins standa til bóta
(auk þess sem ógert er), m. a. með ná-
kvæmari undirstöðurannsókn handrit-
anna. En þær rannsóknir, t. a. m. allra
handrita, sem eru einskis virði, mega
að minnsta kosti í bráðina liggja óprent-
aðar, enda mundi enginn lesa þær, þótt
á þrykk út gengju.
Annars er staða og framtíð margra
liúmanistiskra fræða á þessum tímum,
í samkeppni við aðrar og hagnýtari vís-
indagreinir, nógu mikið áhyggjuefni,
þótt ekki sé gerður leikur til þess að
gera þau einskis virði fyrir „þjóðlíf og
menntalíf”. En þetta er allt of mikið
mál til að fara frekar út í að þessu
sinni.
■■ - i. M
SMÁSAGAN
Framhald af bls. 3.
Inn í herbergið berst kvöldilmur
af resedu, og gamli maðurinn gengur
hokinn að ofninum og leggst á rúm-
fletið, breiðir yfir sig brekán og reynir
að láta sér renna í brjóst, áður en hann
fer á vakt. En hinum megin við vegg-
inn, frammi í ganginum, er Vasílísa
gamla að skera rófur handa grísinum,
sem rýtir og kveinar hástöfum til merk-
is um að hann sé svangur. Gamli mað-
urinn heyrir mjúkt skurðhljóðið, þegar
sveðjan rennur gegnum kálið, eins og
öxi sem slegið er í tré. Svefninn kemur
ekki. Fyrir hugskotssjónum sér hann
dásamlegar breiður blóma og grasa,
refagreni í giljum, breiðar ræmur af
svartri mold, sem rennur mjúklega af
plógblaðinu, og engi og birkitré, lik
fíflum, og Pétrúsa heyrir skrjáf, sam-
tal espitrjáa, sem einhver hefur sett I
álög.
Gamli maðurinn andvarpar, byltir sér,
vefur um sig brekánið en getur ekki
sofnað. Hann sér fyrir sér sjálfan sig,
þegar hann var drengur og rak stóð 1
nátthaga, og þegar hann fullorðinn
þreskti korn með þúst. Og ilmurinn,
raunalegur ilmur moldar sem leggur af
volgu, blásnu korni, kitlar hálsinn. Og
hann dýfir höndunum upp að olnboga
í þung, stórvaxin kornin og steypir yfir
sig hverri handfyllinni af annarri af
þessu gulli á höfuð, brjóst og axlir. En
faðir hans heitinn kallar eitthvað tii
hans....
Þá man gamli maðurinn eftir því,
foreldranna. Líklega eru þúfurnar tvær
á leiðinu nú þegar jafnar jörðu og eng-
hversu langt er síðan hann kom á gröf
inn vegur að finna þær.
27. nóvember 1966
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13