Lesbók Morgunblaðsins - 15.02.1970, Blaðsíða 1

7. tbl. 15. febrúar 1970, 46. árg.
V
Björn Jónsson í Bæ
Jóhann
Signrj ónsson
og hugmyndin
um hafnargerð
við Höfðavatn
mikil veiði í Höfðaá, að fiskar
riðluðu hver á öðrum og þegar
riðið var á hestum yfir ána bar
það við að silungur drapst
undan liestsfótum, þá var bara
liægt að háfa upp á bíla. Um
1933—35 var kornið upp klak-
stöð að Höfða, sáu þeir um hana
bóndinn á Ilöfða, Friðrik Guð-
mundsson, og höfundur þessar-
ar greinar. Tvö ár var seiðum
sleppt í vatnið, töluverðu
magni, og hefir það Iiklega átt
nokkurn þátt í hinni miklu
veiði síðar í Höfðaánni. Frið-
rik Guðmundsson fluttist burtu
1937 og lagðist þá niður klak
þeirra bændanna. Mikið áfall
varð fyrir silungsstofn í Höfða-
vatni þegar ábyggilega fleiri
tonn af silungi frusu í ís. Þetta
var að vetri og höfðu gengið
hlákur, svo að stórar vakir voru
á vatninu. Einhverra orsaka
vegna leitaði silungur upp í
þessar vakir, cn svo gerði frost
og silungurinn varö innlyksa í
tjömunum og fraus. Á stóru
svæði var varla hægt að stíga
niður fæti svo á ísnum að fisk-
ur væri ekki þar undir.
SAMGANGUR VATNS
VIÐ SJÓ
Sýnilegt er, að Þórðarhöfði
hefir verið aðskilinn frá landi.
Hann er jafnvel talinn gamalt
eldfjall, sem jafnframt hafi
myndað Drangey og Málm-
ey. Bæjarmöl hefir a.m.k.
ekki verið til því að sjór
hefir sýnilega náð upp að
núverandi túni á Bæ. Þar
eru skeljar og sjávarleifar,
en mölin sýnir að smátt og
smátt hefir hún myndast og
Höfðavatn með. í minni nú-
verandi elztu manna var eng-
inn samgangur úr vatninu til
sjávar, enda stóð það þá mjög
miklu hærra en flóð í sjó, enda
voru þá allar engjar bænda, er
að vatninu lágu og ekki voru
því hærra, alveg á kafi í vatni,
t.d. þurfti að slá stör á bæjar-
flæðum allt upp í mitti á
sláttu manni og flytja heyið á
báti upp á rindana. Einn vor-
dag, er miklar leysingar höfðu
verið og óvenju hátt var í
vatninu, ruddi það sér farveg í
gegnum mölina til sjávar.
Geysilegar hamfarir urðu,
stærðarbjörg sáust kastast
upp úr straumiðunni og dun-
urnar heyrðust langar leiðir.
Þarna myndaðist skipgengur
skurður en flóð og fjöru gætti
mjög í vatninu.
Allt fram undir 1940 var
Skagafjörður ein beztu síldar-
mið íslenzka flotans, síldin var
þá oft upp í landsteinum, all-
ar víkur fylltust stundum af
síld. Hafsíldametum var lagt
framan við vog og víkur og
steini kastað í sjóinn en netið
steinsökk þegar af síld sem
í það Itom, oft mátti sjá
síldarskip svo nærri landi
að rétt flaut en þar fylltu- þau
sig af gullfiski hafsins. Ekki
var óeðlilegt að síldarsaltend-
ur við Norðurland litu þá eft-
ir aðstöðu til söltunar við
Skagafjörð en aðal söltunar-
stöðvar voru þá við Eyjafjörð,
Siglufjörð og á Ströndum.
Um þessar mundir var stór
og djúpur ós í gegnum Bæjar-
möl til sjávar, flóð og fjara
var í Höfðavatni eftir sjávar-
föllum og dekkbátar, sem
gerðir vom út frá Bæjarklett-
um voru iðulega látnir liggja
inni á vatninu. Síldarspekúl-
antar sem kallaðir voru, höfðu
litið á aðstæður til hafnar-
H öfðavatn mun vera nálægt
12 ferkílómetrum að stærð eða
ca 4 km austur og vestur og
3 norður og suður. Að vatninu
liggja 4 jarðir, Bær, Höfði,
Vatn og Mannskaðahóll. Vitan
lega eru mjög mörg ömefni
kringum vatnið, en þó cinna
flest í Þórðarliöfða. í vatnið
renna nokkrir lækir og Höfðaá.
Dýpi í vatninu er mest vest-
ur við Þórðarhöfða og Bæjar-
möl eða um 6 metrar þó hefir
fundizt 9 metra dýpi, er það
miðað við stórstraumsfjöru í
sjó. Einn hólmi er í vatninu,
en er þó að jafnaði í kafi. Á
botni vatnsins skiptast á malar-
rindar og leirbotn þakinn
marhálmi. Reynsla mín er sú,
að silungur haldi sig mest í
höllum malarrindanna.
VEIÐI
í vatninu hefir alltaf verið
töluverð silungsveiði og var
þó meiri hér áður, þegar tómt-
húsfólk bjó á Bæjarklettum og
smábýlum kringum vatnið,
stundum um 40 manns, sem lifði
mest á sjófangi og silungi úr
vatninu. Þá voru netalagnir út
um allt vatn. A vetrum var
lagt niður um ís og einn-
ig dorgað. Komu menn oft með
stórar kippur úr þeim veiði-
ferðum. Mest af silungi þessum
var um eitt kg að þyngd. I
lækjunum og Höfðaá var mikið
af silungi. Nokkur ár var svo
ill

Höfðavatil. Drangey í baksýn. Skipaskurðurinn átti að koma þar sem tvístrikað er yfir malarrifið,